Czym są elektrolity?
Elektrolity to wodne roztwory jonów, obdarzone ładunkiem elektrycznym - może to być katoda (jeśli to ładunek dodatni), albo anoda (jeśli to ładunek ujemny). Często spotykamy się z tym określeniem w okresie wakacyjnych upałów, albo gdy zachorujemy na przykład na grypę żołądkową. Wówczas pojawiają się zewsząd porady, aby pić dużo wody mineralnej, która pozwoli uzupełnić poziom niezbędnych elektrolitów. Mimo wszystko nie każdy jednak wie czym tak naprawdę są elektrolity, dlaczego powinniśmy badać ich poziom i uzupełniać go jeśli jest zbyt niski. Warto zatem krótko to wytłumaczyć.
Elektrolity znajdują się w płynach ustrojowych naszego ciała. Można je znaleźć w krwi, osoczu, pocie - to właśnie dlatego wszystko ma lekko słony posmak, ponieważ są to wodne roztwory jonów na przykład soli. Nadmierne pocenie w okresie upałów rzeczywiście więc może powodować utratę elektrolitów. Najważniejsze elektrolity to:
Elektrolity odpowiedzialne są za transport wody przez błony komórkowe. Właśnie dlatego utrzymywanie ich odpowiedniego poziomu jest tak istotne. Ich ładunek elektryczny niejako przyciąga wodę, pomagając ją później rozprowadzić po całym ciele. Z uwagi na fakt, że organizm człowieka w większości składa się właśnie z wody i że odwodnienie może mieć dla nas fatalne skutki, poprawnie funkcjonująca gospodarka wodna organizmu jest podstawą zachowania zdrowia. Wiele zresztą robi również dla urody.
Elektrolity są istotne także dla naszych mięśni. Wpływają na ich skurcze i rozkurcze. A w związku z tym, że niezwykle istotnym mięśniem, który pracuje w sposób automatyczny jest serce, niedobór elektrolitów może zaburzyć jego pracę. To z kolei sprawi, że tkanki będą niewłaściwie ukrwione, a także niedotlenione. Przeróżne problemy mogą być zatem podstawą do wykonania badania stężenia elektrolitów we krwi - czyli do wykonania jonogramu. Elektrolity odpowiadają również za prawidłową pracę mózgu - wiedząc więcej o odchyleniach od normy w stężeniu elektrolitów można zatem powiedzieć więcej o ogólnym stanie zdrowia pacjenta oraz o pracy wielu jego narządów i układów.
Badanie krwi - jonogram
Jonogram to zestaw badań laboratoryjnych, które mają na celu ocenienie ilości elektrolitów w osoczu. Sprawdzamy w ten sposób, czy ilość ta jest właściwa. Sprawdza się sód, potas, magnez, wapń, chlorki oraz fosforany. Wszelkie odchylenia od normy mogą być potwierdzeniem wstępnych przypuszczeń lekarzy (na badanie jesteśmy kierowani, gdy coś jest nie tak), świadcząc o pewnych schorzeniach. Wszystko zależy oczywiście od tego jak duże są to odchylenia i z jakimi wiążą się konkretnie problemami.
Jeśli chodzi o to badanie, jonogram przypomina testy wykonywane w przypadku morfologii krwi obwodowej. Oznaczenia stężenia wszystkich wskazanych elektrolitów dokonuje się we krwi - należy zatem ją pobrać.
Jonogram - jak wygląda badanie?
Jonogram jest badaniem, do którego przeprowadzenia potrzebna jest krew pacjenta. Zalecenia dla niego są zatem podobne jak przy zwykłej morfologii - zresztą, często jonogram jest dodatkiem do niej. Na badanie należy zgłosić się na czczo, nie zażywając żadnych leków, które mogłyby wpłynąć na końcowe wyniki - chyba że przyjmuje się je stale i został o tym poinformowany wcześniej lekarz. Należy również oczywiście poinformować personel, który będzie pobierał krew o nosicielstwie przeróżnych patogenów - jeśli jesteśmy tego pewni. Chodzi tu na przykład o takie wirusy jak HIV czy HBV, przy których konieczne jest zachowanie jeszcze ściślejszego bezpieczeństwa i ostrożności niż zwykle.
Także pacjenci powinni zwracać uwagę na środki ostrożności zastosowane przez personel medyczny w trakcie pobierania krwi. Oczywiście, trzeba używać jednorazowej probówki oraz nowej igły. Krew pobiera się zwykle ze zgięcia stawu łokciowego - z lewej lub prawej ręki. Najpierw należy odkazić (zdezynfekować) to miejsce, a następnie wkłuwa się igłę w żyłę. Można założyć tak zwaną stazę, która działa uciskowo, zapobiegając odpływowi krwi z żyły, przez co ułatwia jej pobranie. Gdy krew już trafi do probówki, trzeba przez chwilę uciskać miejsce jej pobrania specjalnym, nasączonym wacikiem - żeby ranka się zasklepiła.
Jonogram - normy i oznaczenia
Żeby wiedzieć czy jesteśmy na coś chorzy, trzeba umieć zinterpretować wyniki badania stężenia elektrolitów we krwi. W tym celu jednak należy również znać wszystkie obowiązujące normy - ażeby dzięki temu sprawdzić, czy czegoś nie ma za mało lub za dużo. Jak prezentują się poprawne zakresy poszczególnych elektrolitów?
- Sód (Na+): obowiązująca norma to przedział 136-145 mmol/l
- Potas (K+): obowiązująca norma to przedział 3,5-5,1 mmol/l
- Chlorki (Cl-): obowiązująca norma to przedział 95-105 mmol/l
- Wapń (Ca2+): obowiązująca norma to przedział 2,1-2,6 mmol/l
- Magnez (Mg2+): obowiązująca norma to przedział 0,8-1,0 mmol/l
- Żelazo: obowiązująca norma dla kobiet to przedział 6,6-26 mmol/l, a dla mężczyzn 10,6-28,3 mmol/l.
Fosforany: obowiązujący przedział dla osób dorosłych to 0,81-1,62 mmol/l, a dla dzieci 1,3-2,26 mmol/l.
Warto wiedzieć, że w różnych laboratoriach poprawne zakresy mogą się nieco od siebie różnić - te minimalne różnice mogłyby czasem wpływać na ostateczne wyniki (czy ktoś mieści się w normie, czy też nie) w związku z czym zwykle do każdego wyniku dołączane są również stosowane w danym laboratorium normy. Dzięki temu można łatwo stwierdzić czy mieścimy się w normie, gdy tylko otrzymamy wyniki testów.
Jonogram - wyniki i ich interpretacja
Kiedy już otrzyma się wynik, można łatwo sprawdzić czy stężenie poszczególnych mikroelementów mieści się w normie. Jeśli tak - jesteśmy w świetnej formie (przynajmniej jeśli chodzi o elektrolity). Jeśli jednak wyniki obrazują jakieś zaburzenia, trzeba dowiedzieć się z czym to się może wiązać i z czego może wynikać. Istotne są nie tylko niedobory, ale również i nadmiar danego składnika. Warto o tym wiedzieć, bo wciąż istnieje wiele osób, które uważają, że danego pierwiastka nigdy za dużo. To nieprawda - wszelki nadmiar jest szkodliwy i nie jest normalny!
- Nadmiar lub niedobór sodu: Sód to pierwiastek bardzo istotny dla poprawnego funkcjonowania naszego organizmu. Występuje w postaci kationu i znaleźć go można zarówno we krwi, jak i również w kościach człowieka oraz wewnątrz komórek organizmu. Jego nadmiar lub niedobór to istotne sygnały, że dzieje się coś złego - i że pewne objawy najprawdopodobniej już nam o tym wskazują. Niedobór sodu we krwi to hiponatremia. Przyczynia się ona do rozcieńczenia krwi, jak też do odwodnienia organizmu. Drganie mięśni, kłopoty z pamięcią i koncentracją, suchość skóry oraz błon śluzowych, bóle głowy - to tylko niektóre objawy niedoboru sodu. Mogą wynikać między innymi z silnych biegunek, chorób nerek, choroby Addisona, ale również być związane z silnymi wymiotami, marskością wątroby czy chorobami serca. Jeśli zaś chodzi o nadmiar sodu w organizmie to hipernatremia, która powoduje zatrzymanie wody w organizmie i może być naprawdę bardzo niebezpieczna. Wiąże się między innymi z wysokim ciśnieniem krwi i zwężeniem naczyń krwionośnych, a jej konsekwencją może być między innymi rak żołądka, czy też udar.
- Nadmiar lub niedobór potasu: Potas to istotny pierwiastek chemiczny, którego sporo jest w pożywieniu, jednak mimo wszystko u wielu ludzi odnotowano już jego niedobór. Jeśli jonogram wskazuje, że stężenie potasu jest u danego pacjenta poniżej normy, może być to związane z chorobami nerek, wrodzonym przerostem nadnerczy, ale może również wynikać z anoreksji czy niedożywienia, rozległych oparzeń, wymiotów, biegunek, choroby Addisona czy Zespołu Cushinga. Niedobór insuliny, choroby nerek, albo niedobór aldosteronu to zaś konsekwencje lub przyczyny nadmiaru potasu w ciele. Jeśli ktoś jest stale zmęczony, odczuwa skurcze mięśni, skarży się na obrzęki rąk i nóg, powinien zbadać się pod kątem właśnie stężenia potasu we krwi, ponieważ to najczęstsze objawy jego niedoboru.
- Nadmiar lub niedobór wapnia: O tym, że wapń buduje kości, stawy i zęby wie chyba każdy. Nie trzeba zatem zastanawiać się dłużej nad tym, jak wielkie szkody w organizmie może poczynić jego niedobór - a warto wiedzieć, że niestety występuje on u dość dużej grupy osób. Wśród objawów jego niedoboru można także wymienić zaburzenia snu, poddenerwowanie, stale napięte nerwy, czy też kłopoty z gojeniem się ran. Niestety, nadmiar wapnia również jest groźny. Zaparcia, nudności czy brak apetytu to jedne z pierwszych objawów, że dzieje się coś niedobrego. Z czego jednak może wynikać tak nadmiar, jak i niedobór tego pierwiastka? Niedobór może występować z powodu zbyt małego wchłaniania z przewodu pokarmowego - a zatem z braku dostarczenia go do organizmu we właściwej ilości, ale również i z chorób jelit, zbyt małej ilości witaminy D (która wytwarza się przy kontakcie skóry ze światłem słonecznym), chorób nerek, czy też z powodu zapalenia trzustki. Nadmiar może zaś być związany z nadczynnością tarczycy, zatruciem witaminą D lub A (tak, istnieje coś takiego), jak również może wynikać z zażywania niektórych leków, na przykład o działaniu moczopędnym. Niestety, może być związany również z występowaniem niektórych nowotworów, na przykład piersi czy płuc.
- Nadmiar lub niedobór magnezu: Magnez jest odpowiedzialny za tak wiele rzeczy, że trudno opisać je wszystkie choćby w skrócie. To pierwiastek, którego niedobór wiąże się między innymi z kłopotami z koncentracją, zaburzeniami pamięci, pogorszeniem nastroju, ale również z zaburzeniami snu, skurczami łydek oraz między innymi drganiem powiek. Magnez jest nawet nazywany pierwiastkiem życia, ponieważ uczestniczy w tak dużej ilości procesów biochemicznych w naszych ciałach, że trudno byłoby sobie wyobrazić jego nieobecność. Niski poziom magnezu może wynikać z wielu czynników - w tym między innymi przedawkowania witaminy D, zapalenia trzustki, chorób nerek lub nadnerczy, ale również i nadczynności przytarczyc, a czasem po prostu z wymywania go z organizmu na przykład przez regularnie wypijaną kawę. Niedobór może też wynikać ze stosowania środków antykoncepcyjnych, przeczyszczających czy moczopędnych - przyczyn może być mnóstwo! Z czego zaś może wynikać nadmiar magnezu we krwi? Pojawia się przy niedoczynności kory nadnerczy, czyli przy chorobie Addisona, jak również w stanach zapalnych jelit, gdy jest nadmiernie wchłaniany z przewodu pokarmowego.
- Nadmiar lub niedobór żelaza: Niewłaściwy poziom żelaza we krwi może pomóc w zdiagnozowaniu wielu poważnych chorób. Jego właściwe stężenie we krwi uzależnione jest od wielu czynników - przede wszystkim od płci oraz od metabolizmu danego organizmu. Zbyt niski poziom żelaza we krwi może być związany z upośledzeniem jego wchłaniania w przewodzie pokarmowym, jego nadmierną utratą, albo też nadmiernym odkładaniem w tkankach. Może to świadczyć również o przyjmowaniu zbyt małej jego ilości wraz z pożywieniem. Z kolei zbyt duża ilość żelaza we krwi może być spowodowana spożywaniem nadmiernej ilości alkoholu, albo być związana z przyjmowaniem tabletek antykoncepcyjnych. Wysoki poziom żelaza może świadczyć o ostrym zapaleniu wątroby, nadmiernym wchłanianiu z przewodu pokarmowego (na przykład u pacjentów z niedokrwistością hemolityczną), ale również i o zbyt dużym jego przyjmowaniu z pokarmami lub w postaci suplementów. Sytuacja taka może zaistnieć na przykład u pacjentów po transfuzji, ale również przy zatruciu ołowiem, przy chorobach nerek, albo chorej wątrobie.
- Nadmiar lub niedobór fosforanów: Fosforany to związki chemiczne, będące pochodnymi kwasu fosforowego. Zarówno ich nadmiar, jak i niedobór może być szkodliwy. Pierwsza sytuacja może oznaczać niewydolność nerek, niedoczynność przytarczyc, bądź chorobę wątroby, a w tym drugim wypadku może chodzić o niedoczynność tarczycy, chorobę alkoholową lub niedożywienie.
- Nadmiar lub niedobór chlorków: Właściwy poziom chlorków we krwi jest istotny dla utrzymania równowagi wodno-elektrolitowej w naszym ciele. Niedobór jonów chlorkowych u dorosłego człowieka pojawia się raczej rzadko - przeważnie można to odnotować u niemowląt, które są karmione bezsolnymi pokarmami. To właśnie sól jest bowiem podstawowym ich źródłem. Nadmiar chlorków może być związany z odwodnieniem, chorobami nerek, albo zespołem Cushinga. Gdy wynik jest poniżej normy, może to oznaczać chorobę Addisona, rozedmę płuc, zasadowicę metaboliczną, albo też zastoinową niewydolność krążenia.
Jonogram - kiedy badanie jest konieczne?
Jeśli chodzi o jonogram, badanie jest konieczne w wielu sytuacjach. Czasem zleca się je dodatkowo - po prostu dla sprawdzenia w jakiej kondycji pod tym względem jest organizm danego człowieka. Czasem są jednak pewne wskazania do wykonania podobnego badania, a wśród nich dominują takie objawy jak:
- nieregularne ciśnienie krwi,
- zaburzenia rytmu serca,
- obrzęki kończyn dolnych,
- ogólne osłabienie organizmu,
- nieprawidłowa praca nerek,
- nieprawidłowa praca wątroby,
- zawroty głowy i zaburzenia równowagi,
- skurcze mięśni,
- bóle mięśni,
- zaburzenia koncentracji,
- zaburzenia snu,
- silne biegunki i wymioty,
- zaburzenia gospodarki wodnej organizmu,
- podejrzenie zaburzeń hormonalnych,
- podejrzenie chorób metabolicznych.
To oczywiście jedynie niektóre przypadłości, na jakie należy zwracać uwagę - i które lekarz zapewne uzna za podstawę do wykonania jonogramu. Badanie stężenia niezbędnych dla życia pierwiastków we krwi jest również wykonywane u kobiet w ciąży - żeby sprawdzić czy nie doszło do jakichś zaburzeń. Zbyt niski poziom pewnych elektrolitów w ciąży jest niestety dosyć powszechny u wielu kobiet, co może wynikać między innymi z porannych mdłości, które dotykają kobiety w początkowych miesiącach, ale i ze zbyt częstego oddawania moczu, co jest spowodowane uciskiem rozwijającego się płodu na pęcherzyk moczowy. Także i wzrost potliwości, temperatury ciała czy przyspieszony metabolizm mogą odpowiadać za problemy z elektrolitami u kobiet w ciąży.
Jonogram - cena badania
Badania zlecone przez lekarza są oczywiście zwykle refundowane, jednak czasem pojawia się konieczność wykonania ich bardzo szybko, albo też ktoś pragnie wykonać jakiś test dla swoich własnych informacji - żeby na przykład potwierdzić, że wszystko jest w porządku, co tą osobę uspokoi. Z tego względu więc w internecie pojawia się mnóstwo zapytań w stylu "jonogram cena", albo "jonogram badanie cena" - wszyscy zastanawiają się, czy badanie stężenia elektrolitów we krwi jest drogie.
Wszyscy zainteresowani powinni poczuć się uspokojeni na wieść, że jonogram jest badaniem naprawdę tanim - jego koszt to kilkanaście złotych. Oczywiście, bywa czasem wykonywane w pakiecie - łącznie z ogólną morfologią - i wówczas jest sporo droższe (cena to na przykład 45-50 złotych). W większości placówek jednak możliwe jest wykonanie samodzielnego badania, określającego poziom sodu, potasu, wapnia, żelaza, magnezu, chlorków oraz fosforanów. Zróżnicowanie polega również na tym, czy chcemy i potrzebujemy wykonać jonogram pełny, czy też tylko podstawowy. O co dokładnie chodzi?
Jonogram - pełny i podstawowy
Cena między pełnym jonogramem, a jego wersją podstawową jest niewielka, w związku z czym o wiele rozsądniej jest decydować się na pakiet rozszerzony. Dla niektórych jednak nawet różnica 3-4 złotych jest spora, a nie mają potrzeby wykonywać pełniejszego badania. Dlatego też w wersji podstawowej najczęściej spotyka się jedynie badanie stężenia we krwi sodu, potasu i chlorków, albo wręcz jedynie sodu i potasu. W tej drugiej wersji koszt badania to zwykle 8-10 złotych.
Oczywiście, wiele zależy od placówki do której się zgłaszamy, a często nawet i od miasta, w którym odbywa się badanie. Dlatego ciężko jest podać konkretne dane - wszystko jest jedynie orientacyjne.
Jonogram - gdzie wykonać badanie?
Osoby, które chciałyby wykonać badanie poziomu elektrolitów w organizmie, zastanawiają się gdzie na taki test powinny się zgłosić. Oczywiście, najpierw można udać się do lekarza rodzinnego po skierowanie, jednak badanie jest na tyle bezpieczne i tanie, że można zgłosić się na nie samodzielnie prywatnie. Gdzie dokładnie?
Istnieje wiele laboratoriów i placówek diagnostycznych, do których można się w tym celu zgłosić. Większość działa przy przychodniach, albo przy szpitalach - nie jest zatem trudno je znaleźć. Inne znajdują się nieco dalej, ale w przestrzeni internetowej można znaleźć wszystkie potrzebne adresy, a nawet informacje o godzinach przyjmowania pacjentów oraz o obowiązujących cenach. Dzięki temu można łatwo sprawdzić, jaka placówka jest zlokalizowana najbliżej naszego miejsca zamieszkania, albo która jest najtańsza. Zwykle można również dowiedzieć się z podanych informacji jaki jest orientacyjny czas oczekiwania na wynik - w ten sposób zainteresowani wiedzą po jakim czasie się go spodziewać.
Jonogram - co po badaniu?
Jeśli badanie zostało zlecone przez lekarza, wyniki zostaną wysłane bezpośrednio do niego i właśnie do lekarza należy udać się po ich interpretację oraz poradę. Z wynikami badania - jeśli tylko zostały wykonane dla potrzeb prywatnych i cokolwiek nas zaniepokoi - można również się udać do lekarza samodzielnie. W zależności od tego jaki problem zostanie wykazany przez jonogram, takie będą zalecenia lekarza. Może on chcieć przeprowadzić dalsze testy i szczegółowe badania, albo po prostu zalecić stosowną suplementację. Zawsze warto też nieco więcej poczytać o problemie i o tym, z czego co może wynikać - często pacjenci są w stanie w ten sposób dopasować skutek do przyczyny.
Wszelkie niedobory - jeśli nie wynikają z żadnych poważniejszych chorób - mogą być łatwo zażegnane, gdy wprowadzi się do diety odpowiednie produkty. Na przykład dla osób cierpiących na zbyt niski poziom potasu właściwe będzie zjadanie soi, ziemniaków, fasoli, boćwinki, bobu, szpinaku, brokułów, brukselki czy pomidorów. Sprawdzą się też suszone morele czy banany. Osoby, które cierpią na niedobór wapnia powinny spożywać dużo nabiału - mleko, jogurty, kefiry, maślanki i im podobne. Odpowiednie dla takich pacjentów będą również konserwy rybne - na przykład szprotki czy sardynki. Jeśli ktoś cierpi z powodu niedoboru żelaza, powinien spożywać różne mięsa i wędliny, ale również i suche nasiona roślin strączkowych. Generalnie jest wiele zaleceń, o których trzeba pamiętać - warto zatem zastanowić się nad swoją dietą i przemyśleć, czy rzeczywiście odżywiamy się zdrowo. Czasem już zmiana odżywiania może przynieść spektakularne efekty.
Jeśli zaś ktoś cierpi na nadmiar pewnych elektrolitów, może już czas na odstawienie suplementacji - wielu Polaków faszeruje się pewnymi specyfikami niejako na zapas, a w tym przypadku może się to później skończyć właśnie nadmiarem jakiegoś mikroelementu. Niewłaściwe ilości elektrolitów we krwi nie muszą koniecznie oznaczać poważnej choroby, a są jedynie podpowiedzią, że coś trzeba zmienić. Dlatego jonogram to badanie, które warto wykonywać co jakiś czas - choćby dla zwykłego sprawdzenia czy wszystko jest w porządku.
To również może cię zainteresować:
