Funkcjonowanie nadnerczy, a przede wszystkim ilość wydzielanych przez nie hormonów jest ściśle regulowana przez przysadkę mózgową. Zbudowane są z dwóch części kory nadnerczy oraz rdzenia nadnerczy. Kora nadnerczy wytwarza m.in. kortyzol, aldosteron oraz w niewielkiej ilości hormony płciowe. Rdzeń odpowiada za poziom adrenaliny.
O niedoczynności kory nadnerczy mówimy gdy w organizmie chorego znacznie obniża się poziom kortyzolu, czyli hormonu stresu. Nieprawidłowość ta może być wynikiem pierwotnej niedoczynności kory nadnerczy (np. choroba Addisona, wadą wrodzoną bądź autoimmunologicznym zapaleniem kory nadnerczy, bardzo rzadko stanowi powikłanie po gruźlicy) lub wtórnej niedoczynności. Wtórna niedoczynność jest konsekwencją uszkodzenia lub zaburzeń w działaniu przysadki mózgowej. W tym przypadku winę najczęściej ponoszą przyjmowane leki (m.in. glikortykosteroidy, zwłaszcza przyjmowane w dużych dawkach), znacznie rzadziej decyduje obecność guza lub uraz podwzgórzowo-przysadkowy.
Niedoczynność kory nadnerczy - objawy
Do najbardziej charakterystycznych objawów choroby należą osłabienie oraz uczucie ciągłego zmęczenia. Chorzy zazwyczaj nie mają apetytu (jednak gdy się pojawi sięgają głównie po produkty z dużą zawartością soli), przez co szybko tracą na wadze.Pacjenci bardzo często skarżą się na bóle brzucha, nudności, wymioty. Dodatkowo obserwuje się niskie ciśnienie tętnicze, tzw. hipotonię ortostatyczną, czyli spadek ciśnienia i możliwe zasłabnięcia przy gwałtownym podnoszeniu się z pozycji leżącej.
Pacjenci mają bardzo niski poziom glukozy we krwi, podwyższoną wartość sodu bądź potasu (czasem jednego i drugiego). Zdarza się, że ich skóra ciemnieje lub robi się nienaturalnie blada.
Niedoczynność kory nadnerczy - diagnoza
Podstawą rozpoznania są badania krwi pod kątem stężenia hormonów. Oznacza się przede wszystkim kortyzol oraz ACTH. Badanie musi być wykonane rano. Chorobę potwierdza niska wartość kortyzolu i znaczny wzrost ACTH. W niektórych przypadkach postawienie diagnozy nie jest takie proste i wymaga przeprowadzenia dokładniejszych testów (tzw. stymulujących).
Jeśli lekarz będzie podejrzewał wtórną postać niedoczynności konieczne będzie zlecenie badań obrazowych pozwalających dokładniej przyjrzeć się przysadce mózgowej.
Niedoczynność kory nadnerczy - leczenie
Dalsze postępowanie jest identyczne bez względu na charakter schorzenia. Pacjentom zaleca się przyjmowanie glikokortykosteroidów, głównie mineralokortykosteroidów (najczęściej hydrokortyzon), znacznie rzadziej sięga się po androgeny. W przypadku wtórnej postaci niedoczynności, najczęściej w ciągu kilku tygodni udaje się przywrócić prawidłowe funkcjonowanie przysadki, Trzeba jednak pamiętać, że nawet po zabiegu operacyjnym zazwyczaj chorzy muszą przyjmować leki kontrolujące pracę przysadki i nadnerczy niemal do końca życia.
Bardzo często niedoczynność, szczególnie ta o podłożu autoimmunologicznym wymaga dalszej pod kątem cukrzycy typu 1 lub choroby tarczycy (m.in. choroby Hashimoto).
