Problemy z funkcjonowaniem jajników, nadnerczy czy tarczycy mogą mieć pierwotne źródło właśnie w przysadce. Podobnie, jak zaburzenia wzrostu, niepłodność czy objawiający się otyłością zespół Cushinga. Wszystkie te nieprawidłowości bywają bowiem związane z gospodarką hormonalną, w znacznym stopniu sterowaną przez ten gruczoł. Szczęśliwie, ewentualne zaburzenia leczy (bądź nadzoruje) jeden specjalista, czyli endokrynolog. To do niego powinniśmy trafić, gdy z hormonami jest coś nie tak. Przedpotopowe myślenie sugerujące, że hormony wyrównają się same (trzeba tylko zajść w ciążę lub dożyć miesiączki), albo, że to takie babskie wymysły, nikomu nie służy. Choćby dlatego, że takie problemu zaburzają płodność i cykl owulacyjny, a zresztą panowie cierpią również. Produkujesz za mało spermy? I tu mogła zawinić przysadka.
Dołącz do Zdrowia na Facebooku!
Przysadka mózgowa: w samym centrum głowy
Przysadka mózgowa (łac. hypophysis) jest gruczołem dokrewnym, którego masa zwykle mieści się w przedziale zaledwie 0,5-0,7 g. Na większości przekrojów mózgu przypomina różową kroplę, położoną koło siodła (zwanego też siodłem tureckim). Szukaj jej koło podwzgórza. Ta bliskość nie jest przypadkowa - nasz organizm to prawdziwy zespół naczyń połączonych. Przysadka mózgowa kontroluje wiele innych gruczołów dokrewnych, a sama jest kontrolowana przez podwzgórze właśnie, a dokładnie jego neurohormony hamujące i stymulujące.
Chociaż tak mała, przysadka dzieli się jeszcze na trzy części, wypełniające różne zadania. Przedni płat skoncentrowany jest na hormonalnej produkcji, środek pełni funkcje "rozgrywającego" i pomocnika, a tylny płat umożliwia magazynowanie oraz wydzielanie hormonów oksytocyny i wazopresyny.
Podobnie jak w przypadku bardziej znanej tarczycy zdarza się zarówno niedoczynność, jak i nadczynność przysadki mózgowej . Pierwsza sytuacja grozi przede wszystkim karłowatością i upośledzeniem rozwoju biologicznego. Nadczynność natomiast objawia się gigantyzmem (zaburzenie objawiające się przede wszystkim wzrostem powyżej 97 centyla dla danej populacji i oraz nieprawidłowościami w proporcji ciała), przedwczesną dojrzałością płciową i akromegalią (u dorosłych, u których zakończył się proces wzrastania, deformują się kości i stawy).
W zależności od przyczyny i rodzaju zaburzeń czynnościowych, stosuje się leczenie farmakologiczne lub operacyjne (np. gdy sprawcą problemów jest gruczolak przysadki). Zazwyczaj naprawdę bardzo skuteczne, najistotniejsze jest jednak wczesne rozpoznanie, nim problem z przysadką (bądź konkretnym hormonem) spowoduje już poważne zaburzenia. Tu ogromna rola pediatrów, internistów, neurologów, okulistów (zaburzania bywają zauważalne w badaniu dna oka) i ginekologów (kłopoty przysadkowe ujawniają się u młodych matek, kobiet w ciąży i nieskutecznie próbujących w nią zajść). To oni często mogą zaobserwować pierwsze sygnały problemu i na czas skierować chorego do endokrynologa.
Przysadka mózgowa: 7 wspaniałych hormonów
Część przednia (gruczołowa) przysadki mózgowej wydziela aż siedem hormonów. Przyglądając się ich funkcjom, lepiej uświadamiamy sobie, jak ważny jest ten miniaturowy twór w mózgu.
1. Hormon wzrostu (GH) - odpowiedzialny jest nie tylko za nasz wzrost, ale i właściwy transport budulca białka oraz jego przyswajanie. Przyczynia się również do wzrostu poziomu glukozy we krwi, a w efekcie także uczucia głodu i sytości. Umożliwia rozkład tłuszczów zapasowych (lubimy to!) oraz zatrzymanie w organizmie jonów wapniowych i fosforanowych, niezbędnych do rozwoju i utrzymania mocnych kości.
2. Prolaktyna (PRL) - umożliwia wykarmienie potomstwa (laktacja), ale i neurobiologiczne zmiany u przyszłych mam (po części i huśtawki nastroju).
3. Hormon adrenokortykotropowy ACTH wzmaga wydzielanie hormonów przez korę nadnerczy; a te między innymi wspierają odporność, zapewniają sprawną termoregulację, regulują przemianę materii.
4. Hormon tyreotropowy TSH - pobudza tarczycę do wydzielania hormonów. A ich rola w organizmie? Olbrzymia! Mają wpływ na twoją wagę, a nawet prowadzą do otyłości, zapewniają lepszy, bądź gorszy, wygląd włosów, skóry, paznokcie. Umożliwiają dobre samopoczucie emocjonalne i regulują rytm serca... Wszystko na ten temat: Jej wysokość tarczyca .
5. Hormon folikulotropowy FSH - u kobiet umożliwia rozwój pęcherzyka jajnikowego oraz wydzielanie estrogenów (więcej o pęcherzyku Graffa, powiązaniach przysadki z jajnikami i kobiecą płodnością: Jajniki - niepozorne źródło życia ), a u mężczyzn pobudza produkcję spermy.
6. Hormon luteinizujący LH - u kobiet podtrzymuje jajeczkowanie i produkcję progesteronu, a mężczyznom zapewnia potrzebną dawkę testosteronu.
7. Endorfiny PEA - wywołują euforię u sportowca i zakochanych. Pomagają czerpać radość z seksu i z zakupów. Dzięki nim życie nabiera smaku.
Oksytocyna i wazopresyna
Środkowa część przysadki mózgowej wspiera koloryt naszej skóry, ponieważ wydziela hormon melanotropowy MSH, a ten pobudza komórki barwnikowe skóry do syntezy melaniny.
Tylny płat przysadki magazynuje i wydziela hormony produkowane przez podwzgórze: oksytocynę i wazopresynę. Ich rola w organizmie jest nie do przecenienia. Oksytocyna, wbrew powszechnym poglądom, nie tylko usprawnia akcję porodową. Prawdopodobnie zawdzięczamy jej po części nawet to, czy nasz związek będzie trwały, a partner wesprze nas przy opiece nad dziećmi. Oksytocyna ma też ciemną stronę: może nasilać zachowania agresywne. Więcej na ten temat: Oksytocyna - hormon pełen tajemnic .
Wazopresyna (inaczej hormon antydiuretyczny, ADH) zagęszcza mocz i powoduje zatrzymanie wody w organizmie. To ona często jest odpowiedzialna za moczenie nocne dzieci i wywołuje moczówkę prostą, objawiającą się nadmiernym pragnieniem i nadmiernym wydzielaniem moczu. Jej niedobór powoduje zaburzenie odruchów neurologicznych. Podejrzewa się, że może mieć wpływ nawet na zachowania społeczne.
Powyższe dowodzi jednoznacznie, jak przysadka mózgowa jest ważna. Zasadniczo nie musi się jednak przejmować nią ten, kto generalnie pamięta o profilaktyce. Kontrolne badania i poważne traktowanie sygnałów ostrzegawczych od organizmu, zazwyczaj pozwala szybko rozwiązywać przysadkowe problemy.
Czytaj także:
Zakupy lepsze od seksu? Zawiniły endorfiny!
