Budowa serca
Serce człowieka zbudowane jest z czterech części - dwóch przedsionków i dwóch komór. Do przedsionka prawego uchodzą żyła główna górna i żyła główna dolna, którymi z tkanek obwodowych do serca dopływa krew pozbawiona tlenu. Przedsionek prawy uchodzi do prawej komory, która tłoczy krew do tętnicy płucnej (pień płucny), a następnie do płuc, gdzie krew zostaje utlenowana. Później krew czterema żyłami płucnymi trafia do lewego przedsionka, skąd przepływa do lewej komory. Lewa komora tłoczy krew pod wysokim ciśnieniem do tętnicy głównej (aorty), skąd trafia do krążenia zaopatrującego cały organizm. Przedsionki od komór serca oddziela przegroda przedsionkowo-komorowa, w której znajdują się zastawki. Podczas skurczu komór zapobiegają one cofaniu się krwi do przedsionków. W prawym sercu zastawka ta zwana jest zastawką trójdzielną, gdyż składa się z trzech budujących ją płatków. Natomiast w lewym sercu zastawka składa się z dwóch płatków, dlatego nazywana jest dwudzielną, inaczej mitralną.
Między komorami serca a ujściami pnia płucnego i aorty również znajdują się zastawki. Nazywane są one zastawkami półksiężycowatymi. Przedsionki oddzielone są od siebie przegrodą międzyprzedsionkową, a komory odpowiednio przegrodą międzykomorową. Serce znajduje się w worku osierdziowym wypełnionym płynem surowiczym. Płyn ten zapobiega tarciu ścian serca o ściany osierdzia podczas skurczów i rozkurczów. Powierzchnia zewnętrzna serca pokryta jest tkanką łączną zwaną nasierdziem, zaś od wewnątrz jamy serca wyścielone są wsierdziem. Serce zbudowane jest ze specyficznych komórek mięśniowych- kardiomiocytów.
Narząd ten posiada również swój własny układ bodźcoprzewodzący, który umożliwia jego niezależną pracę. Generuje on impulsy elektryczne, które pobudzają kardiomiocyty do regularnych, rytmicznych skurczów, co warunkuje prawidłową funkcję narządu. Układ bodźcoprzewodzący składa się z węzła zatokowo-przedsionkowego, leżącego w ścianie prawego przedsionka, węzła przedsionkowo-komorowego, który znajduje się w przegrodzie międzyprzedsionkowej oraz pęczka przedsionkowo-komorowego (Hisa), biegnącego w przegrodzie przedsionkowo-komorowej i dzielącego się na dwie odnogi - prawą i lewą, które kończą się charakterystycznymi dla serca włóknami Purkinjego.
Budowa serca dziecka
Serce dziecka ma budowę identyczną z sercem dorosłego. Podczas życia płodowego występuje w nim tzw. otwór owalny. Znajduje się on w przegrodzie międzyprzedsionkowej serca. Umożliwia mieszanie się krwi prawego i lewego przedsionka, kiedy płód w łonie matki nie używa jeszcze do oddychania własnych płuc (nie posiada jeszcze krążenia płucnego). Otwór owalny w większości przypadków zarasta do pierwszego roku życia po narodzinach. U płodu występuje również przewód tętniczy, zwany przewodem Botalla, łączący pień płucny serca z początkowym odcinkiem aorty. Pełni podobną funkcję jak otwór owalny, umożliwiając ominięcie krążenia płucnego. Przewód tętniczy również ulega zamknięciu do roku po urodzeniu. Jeśli któraś z tych struktur nie ulegnie zarośnięciu, rozwijają się wady wrodzone układu krążenia.
Choroby serca
Wiele jednostek chorobowych związanych jest z sercem. Mogą mieć one podłoże wrodzone lub nabyte i dotyczyć każdej jego struktury. Wszystkie dysfunkcje serca wiążą się ściśle z zaburzeniami w układzie krążenia, a co za tym idzie, różnego stopnia upośledzeniem funkcji całego organizmu.
Objawy zależą w dużym stopniu od rodzaju choroby i jej zaawansowania. W wielu przypadkach schorzeń dotyczących serca występują:
- kołatanie serca;
- zmęczenie, omdlenia;
- duszność;
- zawroty głowy;
- gorsza tolerancja wysiłku fizycznego;
- obrzęki;
- ból w obrębie okolicy sercowej, który może promieniować.
Choroba niedokrwienna serca
Choroba ta polega na zmniejszeniu przepływu krwi przez naczynia wieńcowe, które zaopatrują mięsień sercowy. W wyniku tego powstaje dysproporcja pomiędzy zwiększonym zapotrzebowaniem kardiomiocytów a podażą tlenu i związków energetycznych. Najczęstszą przyczyną zmniejszenia drożności naczyń wieńcowych jest miażdżyca. Zwężenie naczyń może być też skutkiem ich zatoru, zapalenia, wad anatomicznych, zakrzepicy i urazów.
Czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej serca są:
- palenie papierosów;
- nadciśnienie tętnicze;
- wiek - mężczyźni powyżej 45. roku życia, kobiety powyżej 55. roku życia;
- wzrost stężenia cholesterolu frakcji LDL i spadek stężenia frakcji HDL;
- wystąpienie choroby niedokrwiennej u krewnych pierwszego stopnia;
- cukrzyca;
- otyłość.
