Świerzb: jak wygląda, objawy, diagnoza i leczenie

Świerzb jest chorobą zakaźną, dlatego leczeniem należy wszystkich domowników. Diagnoza świerzbu zwykle wymaga pobrania przez lekarza zeskrobiny z miejsc chorobowo zmienionych. Jak wygląda świerzb? Na początku przypomina zaczerwienione grudki, które pojawiają się na dłoniach i ramionach oraz na skórze zwykle przykrytej ubraniem lub biżuterią. Objawem świerzba jest swędzenie, które jest szczególnie uciążliwe nocą. Jednak zanim zmiany na skórze zaczną swędzieć, może minąć nawet kilka tygodni.
Zobacz wideo

Co to jest świerzb?

Świerzb jest pasożytniczą chorobą skóry i jednocześnie jedną z najstarszych znanych człowiekowi chorób. Pierwsze opisy świerzbu pochodzą już z czasów starożytnych. Mimo upływu wieków choroba ta wciąż dotyka ludzi na całym świecie. Co kilka, kilkanaście lat lekarze obserwują zwiększenie liczby zachorowań i lokalne epidemie.

Przyczyny świerzbu

Świerzb wywoływany jest przez świerzbowca ludzkiego (Sarcoptes scabiei). Jest to pasożyt zewnętrzny należący do rzędu roztoczy. Świerzbowiec rozmnaża się na powierzchni skóry człowieka oraz zwierząt i żywi się jej komórkami. Do zakażenia świerzbem może dojść na skutek kontaktu bezpośredniego (np. podanie ręki) lub pośredniego, czyli przez wspólne korzystanie z niektórych przedmiotów codziennego użytku np. ręczników, pościeli, pluszowych zabawek. Poza organizmem żywiciela świerzbowiec jest w stanie przeżyć nawet do 3 dni.

Nie potwierdzono zależności występowania choroby od warunków socjoekonomicznych, płci lub wieku chorego. Stwierdzono jedynie, iż w środowiskach zaniedbanych zakażenie szerzy się łatwiej i szybciej. Zamknięte skupiska ludzi takie jak szkoły, domy opieki, szpitale stwarzają sprzyjające warunki do występowania mnogich zakażeń. Często pierwszym źródłem infekcji są osoby z obniżoną odpornością, np. w wyniku leczenia immunosupresyjnego lub zakażenia wirusem HIV.

Objawy świerzbu

W przebiegu świerzbu dominują objawy skórne. Pojawiają się wielopostaciowe wykwity w formie grudek, pęcherzyków, bąbli pokrzywkowych lub przeczosów, czyli linijnych ubytków w skórze powstałych w wyniku drapania. Rozdrapane wykwity skórne mogą zostać wtórnie zakażone bakteriami. Charakterystycznym objawem jest intensywny świąd, nasilający się w nocy i po gorącej kąpieli na skutek zwiększonej aktywności świerzbowca ludzkiego.

Klasycznym objawem zakażenia świerzbowcem jest jednak występowanie norek świerzbowcowych w warstwie rogowej naskórka. Są one drążone przez samice świerzbowca, która w korytarzach składa jaja. Początkowo ślady mają kolor różowy. Wraz z trwaniem choroby wypełniają się one kałem bytujących w nich pasożytów zmieniając kolor na ciemny. Powoduje to też narastanie świądu. Zmiany zlokalizowane są typowo w przestrzeniach międzypalcowych stóp i rąk, na łokciach, w okolicy narządów płciowych (moszna), pępka, brodawek sutkowych, a u dzieci na skórze owłosionej głowy.

Świerzb norweski

Jest jedną z odmian świerzbu. Stanowi duży problem diagnostyczny i terapeutyczny, a liczba odnotowywanych przypadków w ostatnich latach wciąż wzrasta. Świerzb norweski atakuje najczęściej osoby starsze, upośledzone, chore psychicznie lub leczone immunosupresyjnie. Zmiany skórne przybierają inny obraz niż w klasycznym świerzbie. Objawiają się one jako ogniska rumieniowe ze zwiększoną hiperkeratozą (rogowaceniem). Zlokalizowane są najczęściej w okolicy skóry owłosionej głowy, łokci, kolan, tułowia. Co jest istotne, pacjenci ze świerzbem norweskim wykazują silną zakaźność dla otoczenia z powodu olbrzymich ilości pasożytów w zmianach skórnych. Stanowi to ryzyko wystąpienia epidemii, gdy choroba pojawi się na oddziale szpitalnym czy w domu opieki społecznej.

Świerzb u dzieci i noworodków

U dzieci młodszych przeważają wykwity pęcherzykowe i grudkowo-rumieniowe. Długo utrzymujące się zmiany guzkowe mogą natomiast występować u dzieci starszych. Zmiany lokalizują się w okolicy stóp, pośladków, owłosionej skóry głowy bądź mogą dotyczyć całego ciała. W przeciwieństwie do świerzbu u dorosłych świąd nie jest zazwyczaj nasilony.

Osutki świerzbopodobne

Są to zmiany o charakterze grudkowym i pokrzywkowym połączone ze świądem, które mogą występować na skutek kontaktu ze świerzbowcami zwierzęcymi (od kota, psa) lub roztoczami bytującymi np. w kurzu. Pasożyty te nie są zakaźne dla człowieka, a wywołane zmiany mają jedynie charakter alergiczny.

Leczenie świerzbu

Lekarz dokonuje wyboru sposobu leczenia na podstawie wieku pacjenta, jego stanu ogólnego i możliwości ekonomicznych. Terapię rozpoczyna się po potwierdzeniu rozpoznania i wykazaniu świerzbowca w badaniu bezpośrednim pod mikroskopem. Chory musi pamiętać, żeby w czasie leczenia dbać o higienę (zalecane są kąpiele) i odpowiednio często zmieniać bieliznę i odzież. Wszystkie ubrania, ręczniki mające kontakt z ciałem w czasie trwania choroby, powinny być oddzielnie wyprane, wyprasowane i następnie pozostawione nieużywane na okres 2 tygodni. Tyle trwa bowiem cykl rozwojowy pasożyta i po tym czasie przedmioty można uznać za niezakaźne. Konieczne jest unikanie drapania swędzących zmian. W przypadku wystąpienia choroby, np. u kilku domowników, należy leczenie rozpocząć u wszystkich chorych jednocześnie.

Przepisanymi przez lekarza preparatami należy smarować wszystkie okolice ciała od szyi po pięty, fałdy skórne i okolice podpaznokciowe, gdzie pasożyt mógł dostać się w wyniku drapania swędzących zmian. Skóra twarzy rzadko jest zainfekowana, ale w przypadku gdy tak jest (świerzb u dzieci) dokładny obszar aplikacji ustal z lekarzem. Leki powinny być stosowane zgodnie z zaleceniami. Chory nie powinien samowolnie powtarzać czy przerywać leczenia.

Najczęściej stosowanymi lekami w terapii świerzbu są:

  • Benzoesan benzylu 10 proc. - używany zazwyczaj w 3-dniowej terapii. Stosowany zbyt długo i zbyt obficie może powodować podrażnienia skóry. U dzieci i kobiet w ciąży należy stosować go ostrożnie;
  • Permetryna 5 proc. - lek, którego jednorazowa aplikacja pozwala, w większości przypadków, pozbyć się świerzbowców. Krem powinien być dokładnie nałożony na skórę na okres 8-10h (zazwyczaj na noc) i zmyty dopiero po tym czasie wodą z mydłem. W opornych przypadkach choroby aplikację powtarza się po 14 dniach;
  • Crotamitone - działa przede wszystkim łagodząc świąd, nie działa przeciwko pasożytom. Bezpieczny w leczeniu dzieci i ciężarnych. Terapia tym lekiem trwa zazwyczaj 5 dni;
  • Maści siarkowe - 6-10 proc. - dobry lek w leczeniu świerzbu u dzieci i ciężarnych. Maścią należy smarować zmiany przez 5 dni;
  • Dodatkowo w leczeniu zmian nadkażonych bakteryjnie stosowane są antybiotyki, a w przypadku silnego, nieustępującego świądu - leki przeciwhistaminowe.

Powikłania świerzbu

Do najczęstszych powikłań świerzbu należą odczyny alergiczne, zmiany guzkowe i pęcherzykowe oraz utrzymywanie się świądu po zakończeniu leczenia. Może to być związane z obecnością w norkach części świerzbowca, jego jaj i odchodów. Pozostałości te są eliminowane dopiero wraz ze złuszczeniem naskórka, zazwyczaj w przeciągu 3 tygodni, po których świąd ustępuje.

Wstydliwy problem? Na Forum Gazeta.pl pogadasz o nim anonimowo:

Jak to możliwe, że mnie to dopadło?!

Dopadło mnie to świństwo, jak walczyć ze świerzbem?

Co to jest koci świerzb?

Więcej o: