Chcesz wreszcie schudn±æ? Upewnij siê, ¿e jeste¶ zdrowy. Nadmiar kilogramów bywa skutkiem konkretnej choroby
M³ody, oty³y, chory: bez znaczenia, co by³o pierwsze. Oty³o¶æ olbrzymia oraz brzuszna (zagra¿aj±ca narz±dom wewnêtrznym) wymagaj± specjalistycznego leczenia Shutterstock
Te choroby prowadz± do oty³o¶ci. Odchudzanie nieskuteczne bez leczenia
Nadwaga najczê¶ciej nie jest skutkiem konkretnej choroby, chocia¿ tak siê zdarza. Niejednokrotnie to w³a¶nie problem z utrat± masy naprowadzi³ lekarzy na w³a¶ciw± diagnozê.
Prawdopodobieñstwo, ¿e pierwotn± przyczyn± problemów z nadmiarem kilogramów jest jednak jakie¶ schorzenie, a nie tylko sam tryb ¿ycia, znacznie ro¶nie w przypadku osób oty³ych, czyli takich, u których wska¼nik BMI przekracza 30 (skontroluj swoje BMI).
Do³±cz do Zdrowia na Facebooku!
Je¶li oty³o¶æ jest olbrzymia (BMI przekracza 40), pe³na diagnostyka jest ju¿ niezbêdna, bo wówczas sama oty³o¶æ jest ju¿ chorob± bezpo¶rednio zagra¿aj±c± ¿yciu, a proces leczenia powinien odbywaæ siê pod nadzorem lekarza bariatry.
Oty³o¶æ powoduje wiêcej przypadków raka jelit, nerek, jajników i w±troby ni¿ palenie papierosów
Wiele chorób sprzyjaj±cych oty³o¶ci daje charakterystyczne objawy (zaburzenia miesi±czkowania, nastroju, przewlek³e zmêczenie, nadmierne wypadanie w³osów, itd.). Czasem jednak wyra¼nych symptomów brak. I odwrotnie: niektóre choroby jedynie s± skutkiem niew³a¶ciwego trybu ¿ycia i oty³o¶ci w³a¶nie.
Je¶li chcesz redukowaæ masê, z pewno¶ci± nie zaszkodzi przej¶æ pakietu badañ. Taki przegl±d, od czasu do czasu, przyda siê zreszt± ka¿demu, a osobie, która d¼wiga baga¿ zbêdnych kilogramów, to ju¿ na pewno.
Oczywi¶cie, wykrycie choroby nie oznacza cudu: nie schudniesz bez wysi³ku. Zarazem, wsparty lekami i odpowiednim programem dietetycznym, wreszcie masz szansê na sukces. Pamiêtaj, ¿e np. w¶ród osób z niedoczynno¶ci± tarczycy s± zarówno te z oty³o¶ci±, z nadwag± umiarkowan±, jak i szczup³e.
Zobacz tak¿e:
ABC nadwagi i oty³o¶ci: kalkulatory, definicje, obja¶nienia
Cukrzyca, choroba narodowa
Lipodemia sprawia du¿y ból Monika
Lipodemia
Zaczynamy od tej do¶æ czêsto wystêpuj±cej, powa¿nej choroby, a jednak ma³o znanej, nawet w¶ród lekarzy.
Syndrom bolesnego t³uszczu
Lipodemia mo¿e dotyczyæ nawet kilkunastu procent kobiet po okresie dojrzewania. Schorzenie objawia siê tzw. obrzêkiem t³uszczowym (lipidowym) koñczyn dolnych, czasem górnych. Obrzêk obejmuje równie¿ biodra. Choroba nieraz jest ¼le diagnozowana, uznawana za klasyczn± za oty³o¶æ, czasem obrzêk limfatyczny.
Przy lipodemii mo¿na stosowaæ diety i æwiczyæ, lecz chudnie siê z obszaru niedotkniêtego dolegliwo¶ci±, na przyk³ad tu³owia. Schorzenie wi±¿e siê bezpo¶rednio z cellulitem, ale bardzo zaawansowanym: III i IV stopnia.
Obrzêkniête koñczyny bol±, piek±, mrowi±, ulegaj± deformacji, znacznie utrudniaj± poruszanie siê, dlatego lipodemia nazywana jest tak¿e syndromem bolesnego t³uszczu.
Przyczyny lipodemii
Choroba prawdopodobnie uwarunkowana jest genetycznie i zwi±zana z zaburzeniami hormonalnymi.
Lipodemia to zespó³ chorobowy ³±cz±cy zaburzenia metabolizmu t³uszczowego, zaburzenia prawid³owego od¿ywiania komórek t³uszczowych, przep³ywu limfatycznego w przestrzeniach miêdzykomórkowych oraz zaburzenia kr±¿enia ¿ylnego.
Leczenie lipodemii jest trudne
Podstaw± leczenia s± masa¿e drenuj±ce, które usprawniaj± przep³yw p³ynów tkankowych. Wspomagaj±co dzia³a noszenie specjalnych ubrañ uciskowych, dieta u³o¿ona z lekarzem i odpowiedni sport. zalecane bieganie, spinningi, bie¿nie, ale natychmiast po treningu konieczne jest wykonanie masa¿u. Dobrym rozwi±zaniem jest te¿ p³ywanie.
Prostym i daj±cym do¶æ zadowalaj±ce efekty zabiegiem jest presoterapia (spodnie pneumatyczne) - sekwencyjnie pompuje siê powietrze, wyciskaj±c star± limfê z przestrzeni miêdzykomórkowej. Jakby przep³ukujemy przestrzeñ miêdzykomórkow±, wypêdzamy wolne rodniki i metabolity, które bardzo mocno siê gromadz±, szczególnie po wysi³kach.
Na optymalne efekty pozwala jednak jedynie liposukcja wodna, która pozbywa siê t³uszczu, nie uszkadzaj±c macierzy komórki.
Zdecydowanie wiêcej na ten temat:
Dieta niedoborowa wyniszcza i sprzyja nadwadze Shutterstock
Niedobór chromu lub magnezu
Przyczyna banalna i zwykle prosta do pokonania (je¶li nie s± to patologiczne zaburzenia wch³aniania), a niejednokrotnie siê o niej zapomina. Na co dzieñ nie my¶limy bowiem o tym, ¿e 'gruby' oznacza zwykle równie¿ 'niedo¿ywiony'. Obfito¶æ t³uszczu nie przek³ada siê (chyba, ¿e negatywnie) na zawarto¶æ w organizmie niezbêdnych substancji od¿ywczych: minera³ów, witamin, budulca, itd.
Cukier siê nie utrzyma
Gdy w twojej diecie brakuje chromu lub masz problemy z jego przyswajaniem, nie mo¿esz utrzymaæ sta³ego poziomu glukozy we krwi. A spadek cukru we krwi mo¿e siê objawiaæ atakiem wilczego apetytu na cukierki czy ciasteczka.
Wyra¼ny niedobór chromu czasem trzeba uzupe³niæ za pomoc± preparatów. Najlepiej jednak nie robiæ tego samodzielnie. Dawkowanie i formê warto uzgodniæ z lekarzem. Przekraczanie dopuszczalnej dawki chromu przez d³u¿szy czas grozi powa¿nymi konsekwencjami zdrowotnymi (np. uszkodzeniem szpiku kostnego). Nawet pozornie bezpiecznych preparatów bez recepty nie mog± stosowaæ samodzielnie osoby z chorobami nerek, ¶luzówki przewodu pokarmowego lub uczulone na dro¿d¿e.
Magnez ucieka
Je¶li ¿yjesz w ci±g³ym stresie, mo¿esz mieæ niedobory magnezu, objawiaj±ce siê przewlek³ym zmêczeniem, nerwowo¶ci±, k³opotami ze snem, uczuciem smutku. Gdy te k³opoty 'zajadasz' czekolad± (bêd±c bogatym ¼ród³em magnezu, wydaje siê szczególnie apetyczna osobom z jego niedoborem), nietrudno o nadwagê. Zw³aszcza, gdy w ten sposób ratujesz siê czêsto, o dziwnych porach, np. w ¶rodku nocy. Po ataku wracasz przecie¿ do ³ó¿ka, wiêc nie masz szans spaliæ nadmiaru energii, dostarczonej wraz ze s³odk±, kaloryczn± bomb±.
Dobre ¼ród³a
W magnez rzeczywi¶cie obfituje czekolada, ale nie jest wcale mineraln± królow±, a ten pierwiastek znajdziesz w mniej tucz±cych, a nadaj±cych siê na przegryzki, produktach: w pestkach dyni, orzechach, migda³ach, rodzynkach, suszonych ¶liwkach i brzoskwiniach, rodzynkach. Pamiêtaj, ¿e magnez lubi towarzystwo witaminy C (³atwiej go wtedy przyswoiæ) i wapnia (dziêki niemu wolniej ucieka z organizmu), zatem twoja dieta powinna obfitowaæ w chudy nabia³, warzywa. Ewentualnie pomy¶l o preparacie z magnezem, dostêpnym w ka¿dej aptece. W do³±czonej ulotce powinna¶ znale¼æ wszystkie zasady dotycz±ce stosowania preparatu. Najlepiej jednak bêdzie, je¶li przed zakupem skonsultujesz siê z lekarzem pierwszego kontaktu. Ewentualne zaburzenia wch³aniania zwykle leczy gastroenterolog.
Niedoczynno¶æ tarczycy niejednokrotnie chodzi w parze z nadwag± i oty³o¶ci± Shutterstock
Niedoczynno¶æ tarczycy
Skoro ca³y organizm przy niedoczynno¶ci tarczycy jest na zwolnionych obrotach, nie lecz±c jej utyjesz nawet przy wyra¼nie ograniczonym apetycie. Niedoczynno¶æ tarczycy to objaw kilku schorzeñ (w tym choroby Hashimoto), ale najczê¶ciej jest problemem samodzielnym, do¶æ ³atwym do zdiagnozowania (wystarczy skontrolowaæ poziom hormonów).
Objawy
Proces chorobowy rozwija siê powoli, dyskretnie. Pocz±tkowo przypominasz trochê 'lenia': jeste¶ nadmiernie senny, rozkojarzony, os³abiony i zmarzniêty (bardziej ni¿ otoczenie). Pod oczami mog± pojawiæ siê obrzêki. W³osy, zêby i paznokcie os³abiaj± siê, skóra staje siê sucha, zimna, u kobiet (to najczê¶ciej ich problem) wystêpuj± zaburzenia miesi±czkowania.
Nie musisz mieæ wszystkich objawów. Nie musz± byæ wyra¼ne. Niejednokrotnie o problemach z tarczyc± m³ode kobiety dowiaduj± siê dopiero przy problemach z p³odno¶ci±, b±d¼ donoszeniem ci±¿y.
Diagnozuj siê
Je¶li jeste¶ w wieku rozrodczym, koniecznie wykonaj podstawowe badania tarczycy, by w razie czego unikn±æ takich powik³añ. Czê¶æ ginekologów zaleca je swoim pacjentkom standardowo. Uwaga! Nie interpretuj samodzielnie wyników. To lekarz (najlepiej endokrynolog) wie, jak je oceniæ. Normy laboratoryjne niejednokrotnie nie uwzglêdniaj± zakresów odmiennych w ró¿nym wieku.
Niedoczynno¶æ tarczycy zwalcza siê przede wszystkim preparatami doustnymi, zawieraj±cymi hormony tarczycy i jodem.
Czytaj tak¿e:
Od nadwagi do depresji i odwrotnie. Przerwij zamkniête ko³o Shutterstock
Depresja
'Radzenie sobie' ze stresem za pomoc± jedzenia to czêste (i zgubne w skutkach) zjawisko. Prowadzi do nadwagi, a ta, bêd±c ¼ród³em stresu i kompleksów, obni¿a nastrój, który znowu jest 'leczony' jedzeniem. Kó³ko siê zamyka.
Znowu hormony
Sk³onno¶ci do takiego 'rozwi±zania' sprzyja niedobór serotoniny, nazywanej hormonem szczê¶cia. To dziêki niej umiemy siê cieszyæ ¿yciem, ale zarazem mamy wiêkszy apetyt na s³odycze, bowiem do produkcji serotoniny potrzebne s± cukry i to ona przekazuje do mózgu sygna³, ¿e jeste¶my syci.
W prawid³owo funkcjonuj±cym organizmie wystarczy dostarczenie niewielkiej ilo¶ci prostych cukrów (zawartych np. w owocach), by i nastrój by³ dobry, i uczucie syto¶ci pe³ne. U osób ¿yj±cych w stresie mechanizm ten bywa zachwiany.
Wiêcej o serotoninie i mechanizmie
Pomoc czasem niezbêdna
Je¶li masz poczucie winy z powodu nadwagi, nerwy koisz s³odyczami czy chipsami, brak ci motywacji do odchudzania, bo nie wierzysz w powodzenie ¿adnej metody, pomy¶l o rozmowie z psychologiem lub do³±czeniu do grupy wsparcia (informacji na ten temat powinien udzieliæ ci lekarz rejonowy, znajdziesz je tak¿e w internecie, np. na stronie www.grubasy.pl). Tworz± je osoby, które maj± problemy podobne do twoich i wiedz±, ¿e w walka z nadwag± w pojedynkê bywa czasem zbyt trudna, zw³aszcza, gdy w¶ród najbli¿szych nie znajdujesz zrozumienia.
Czasowe pogorszenie samopoczucia mo¿esz pokonaæ samodzielnie, znajduj±c inne sposoby roz³adowywania napiêcia. Chroniczne zaburzenia nastroju wymagaj± jednak profesjonalnego leczenia. Pomocy szukaj u psychologa lub psychiatry. Pamiêtaj, ¿e depresja to podstêpny zabójca. Bez opanowania tego schorzenia nie tylko nie wygrasz z nadwag±, ale w ogóle nie bêdziesz w stanie funkcjonowaæ.
Psychoterapia pomo¿e poprawiæ samoocenê i uwierzyæ, ¿e i bez czekolady mo¿esz poczuæ siê lepiej. Nowoczesne leki przeciwdepresyjne nie uzale¿niaj±, a pozwalaj± twojemu organizmowi przywróciæ prawid³ow± produkcjê neuroprzeka¼ników (w tym wspomnianej serotoniny), odpowiedzialnych za nastrój. O rodzaju leku decyduje psychiatra. Mo¿liwe, ¿e uzna, i¿ wystarcz± ci zio³owe leki antydepresyjne, dostêpne bez recepty.
Wiêcej na ten temat: Od nadwagi do depresji... i odwrotnie
Czytaj tak¿e:
Wiele osób ma problem z okre¶leniem, gdzie znajduj± siê nadnercza. Tymczasem: jak sama nazwa wskazuje, znajduj± siê nad nerkami Pixologicstudio, Istock
Cushing
Zespó³ Cushinga to grupa objawów chorobowych, zwi±zanych z wystêpowaniem podwy¿szonego poziomu kortyzolu (lub innych naturalnych sterydów produkowanych przez gruczo³ nadnerczy) w surowicy krwi. Najczêstsz± przyczyn± wystêpowania zespo³u Cushinga jest d³ugotrwa³e podawanie sterydów w leczeniu innych chorób (np. reumatoidalnego zapalenia stawów, astmy).
Kiedy mo¿na podejrzewaæ problem
G³ówne objawy to przyrost masy cia³a i w efekcie oty³o¶æ. Trzeba jednak wiedzieæ, ¿e u chorych tkanka t³uszczowa nie gromadzi siê regularnie. Jej nadmiar pojawia siê w charakterystycznych miejscach: na karku, nad obojczykami, na twarzy i tu³owiu, a rêce i nogi pozostaj± szczup³e.
Inne symptomy to szerokie, purpurowoczerwone rozstêpy na brzuchu, piersiach i po¶ladkach, zaburzenia miesi±czkowania, nadci¶nienie têtnicze, depresja, problemy ze snem.
Uwaga! Identyczne dolegliwo¶ci daje tak¿e choroba Cushinga, która ma inne przyczyny. Definicyjne rozró¿nienie pozostawmy specjalistom: oba stany wymagaj± ich nadzoru. Warto dodaæ, ¿e nawet endokrynolodzy mówi± czasem potocznie po prostu Cushing, pomijaj±c rozró¿nienie.
Na pocz±tku by³y sterydy...
By stwierdziæ chorobê lub zespó³ Cushinga, zazwyczaj wystarcza okre¶lenie stê¿enia kortyzolu we krwi oraz wykonanie usg jamy brzusznej z ocen± nadnerczy. W zale¿no¶ci od przyczyny stosuje siê leczenie operacyjne, radioterapiê lub farmakoterapiê. Je¶li przyczyn± problemów jest przyjmowanie leków sterydowych, niezbêdnych do leczenia innych schorzeñ, terapia polega g³ównie na próbie ich ograniczenia: zawsze w porozumieniu z lekarzem, który je przepisa³.
Zespó³ policystycznych jajników Shutterstock
Zespó³ policystycznych jajników
Problem kobiecy. Mo¿na go podejrzewaæ, gdy nadwadze, a czêsto równie¿ i oty³o¶ci, towarzyszy zanik miesi±czek, albo sk±pe krwawienia (niezwi±zane z jajeczkowaniem) i w efekcie trudno¶ci z zaj¶ciem w ci±¿ê, tr±dzik i nadmierne przet³uszczanie skóry, ³ysienie oraz pojawienie siê ow³osienia na twarzy czy piersiach.
Wiele problemów
Czêste choroby wspó³wystêpuj±ce to nadci¶nienie têtnicze, cukrzyca, schorzenia uk³adu kr±¿enia i dróg ¿ó³ciowych. U wielu kobiet z zespo³em policystycznych jajników (inaczej PCOS) wystêpuje mniejszego lub wiêkszego stopnia oporno¶æ na insulinê.
Koniecznie odwied¼ ginekologa, najlepiej zarazem endokrynologa, poniewa¿ to kolejne zaburzenie hormonalne. Niewykluczone jednak, ¿e twoim leczeniem zajmie siê kilku specjalistów. Rozpoznanie choroby umo¿liwi usg. Ocenia siê tak¿e stê¿enie androgenów (mêskich hormonów p³ciowych we krwi), które zazwyczaj s± podwy¿szone.
Wa¿ne powi±zania
Przywrócenie miesi±czek i p³odno¶ci jest bezpo¶rednio zwi±zane z redukcj± masy. Lekarz podpowie, jak to robiæ skutecznie i bezpiecznie. Zazwyczaj kobiety, którym udaje siê schudn±æ, pomimo torbielowatych zmian jajników, mog± cieszyæ siê z narodzin dziecka. Stosuje siê te¿ leczenie hormonalne, reguluj±ce cykl miesi±czkowy. Zdarzaj± siê kobiety szczup³e z zespo³em, bo nie musz± wyst±piæ wszystkie cechy. Zarazem znamy osobi¶cie takie, które schud³y dopiero po podjêciu leczenia choroby pierwotnej.
Nawet je¶li poziom insuliny jest prawid³owy, bywa, ¿e odpowied¼ tkanek na jej obecno¶æ jest za s³aba i w efekcie nie wype³nia ona swojej roli. Na zdjêciu: insulina Robinbeth, Istock
Insulinooporno¶æ
Wiadomo, ¿e oty³o¶æ mo¿e doprowadziæ do cukrzycy. Sprzyja jej tak¿e insulinooporno¶æ. Ta tak¿e bywa skutkiem nadmiaru kilogramów, ale zarazem mo¿e do nich prowadziæ.
Jeszcze niby nie choroba, ale...
Na pewno trzeba ju¿ siê leczyæ. O insulinooporno¶ci mówimy wtedy, gdy organizm ma obni¿on± wra¿liwo¶æ na dzia³anie insuliny. Oznacza to, ¿e nie odczytuje jej faktycznego poziomu - mo¿e byæ w normie lub podwy¿szony, jednak cia³o wci±¿ my¶li, ¿e insuliny jest za ma³o. Zaalarmowany pozornym brakiem insuliny organizm produkuje j± w coraz wiêkszych ilo¶ciach (nadprodukcja insuliny to tak zwana hiperinsulinemia).
Objawy
Poza nieuzasadnionym tyciem, g³ównie brzusznym, i problemem z chudniêciem, insulinooporno¶æ objawia siê zmêczeniem, nadmiern± senno¶ci± (g³ównie po jedzeniu), zaburzeniami koncentracji, wysokim poziomem cholesterolu, trójglicerydów, kwasu moczowego we krwi, a wreszcie i cukru.
Leczenie
Insulinooporno¶æ wymaga przede wszystkim zmiany stylu ¿ycia, ale bywa te¿ leczona farmakologicznie, np. metformin±.
Polimorfizm to nie to samo, co wada genetyczna, ale mo¿e znacz±co u³atwiaæ nam przybieranie na wadze. Chyba nikt nie ma w±tpliwo¶ci, ¿e jednak nadwaga i oty³o¶æ wystêpuj± rodzinnie. Teraz wiemy ju¿ dok³adnie, dziêki którym genom, a dok³adnie ich niekorzystnym zmianom Shutterstock
Genetyka?
Dzi¶ twierdzenie, ¿e za oty³o¶ci± stoj± genetyczne predyspozycje nie jest ju¿ traktowane jako tania wymówka. Nie trzeba byæ wielkim znawc± tematu, by zaobserwowaæ, ¿e jedni tyj± ³atwiej, a inni mog± objadaæ niemal siê bezkarnie. Za oty³o¶æ nie odpowiada konkretny gen, ale...
Tzw. polimorfizmy prowadz± do oty³o¶ci i innych chorób. Oty³o¶æ po czê¶ci mamy zapisan± w genach, chocia¿ ostatecznie powoduje j± z³a dieta i brak ruchu.
FTO, TCF7L2, MC4R i MTNR1B: te geny warto zbadaæ, by wykluczyæ problem. Niezale¿nie od przyczyny ¶cie¿ka odchudzania zwykle jest podobna. Zmienia siê jednak ryzyko schorzeñ towarzysz±cych.
Przyk³adowo: polimorfizm MTNR1B grozi cukrzyc± typu 2. Nieprawid³owo¶ci w FTO sprzyjaj± nadci¶nieniu i bulimii, a zaburzenia TCF7L2 zwiêkszaj± ryzyko nowotworu.
Zdecydowanie wiêcej na ten temat:
Geny w rozmiarze XXL, czyli czy oty³o¶æ jest uwarunkowana genetycznie
Przyjmowane leki mog± sprzyjaæ nadwadze i oty³o¶ci Shutterstock
Skutek leczenia
Przyjmowanie niektórych leków, na przyk³ad przeciwcukrzycowych, przeciwalergicznych, przeciwdepresyjnych, reguluj±cych nadci¶nienie, a nawet ¶rodków antykoncepcyjnych starszej generacji, sprzyja tyciu. To niekorzystne zjawisko, zw³aszcza w przypadku osób, które za pomoc± tych farmaceutyków lecz± powik³ania oty³o¶ci (nadci¶nienie, cukrzycê, depresjê).
Je¶li po zastosowaniu jakiego¶ leku gwa³townie przybierasz na wadze, porozmawiaj o tym z lekarzem, który go przepisa³. Zdarza siê, na szczê¶cie rzadko, ¿e danego farmaceutyku nie mo¿na niczym innym zast±piæ. Zazwyczaj jednak s± równie skuteczne preparaty, które bêdziesz znacznie lepiej tolerowaæ.
Reakcja na leki to sprawa indywidualna i nie ka¿demu to samo szkodzi. Czasem jest tak, ¿e lek sprzyjaj±cy przybieraniu na wadze jest tañszy od nowszego, w którym ten skutek uboczny ju¿ wyeliminowano. Lekarz przepisa³ go w trosce o twoj± kieszeñ. Je¶li jednak powiesz mu o swoim problemie (im szybciej, tym lepiej), mo¿e znajdzie rozwi±zanie, które pozwoli ci zachowaæ prawid³ow± wagê.
