Obrzęk limfatyczny i zastój limfy - przyczyny, objawy, leczenie

mmr 19.10.2016 15:48

Według szacunków na obrzęk limfatyczny cierpi około 140 milionów osób. To ciężkie schorzenie, którego nie można lekceważyć. Obrzęk limfatyczny może mieć wiele przyczyn, zarówno wrodzonych, jak i nabytych.

Obrzęk limfatyczny to zastój chłonki w skórze i tkance podskórnej

fot. Zlikovec / iStock

Dołącz do Zdrowia na Facebooku!

Obrzęk limfatyczny: co to jest?

Obrzęk limfatyczny to obrzęk tkanek spowodowany zastojem limfy (zastojem chłonki). W wyniku nieprawidłowego działania układu limfatycznego w skórze i tkance podskórnej gromadzi się zbyt dużo płynu śródtkankowego. Zastój chłonki prowadzi do "napęcznienia" kończyn , zmian skórnych, zwłóknień, stanów zapalnych, a także - w niektórych przypadkach - do słoniowacizny.

Zobacz wideo Dlaczego kolano tak często boli i co się w nim psuje?

> Przeczytaj: Układ limfatyczny (chłonny). Funkcje, budowa i najczęstsze dolegliwości

Chorobowe zniekształcenie kończyny powoduje, że skóra nie chroni już kończyny przed infekcjami, dlatego nawet niewielkie urazy (drobne oparzenia, ukąszenia, skaleczenia) mogą prowadzić do powiększenia się obrzęku.

Obrzęk limfatyczny: objawy

Objawy zastoju limfy są bardzo charakterystyczne i łatwe do zdiagnozowania. Objawy obrzęku limfatycznego to:

bardzo duża i stale powiększająca się opuchlizna,
narośle podobne do grudek,
stwardniała skóra,
wybrzuszenia i wklęśnięcia,
trudności z poruszaniem kończyną,
uczucie ciężkości,
ból (nie we wszystkich przypadkach).

Obrzęk limfatyczny: przyczyny

Obrzęk limfatyczny wynika z wrodzonego albo nabytego uszkodzenia naczyń chłonnych. Przyczyny nabytego uszkodzenia naczyń chłonnych, które mogą prowadzić do obrzęku limfatycznego, to:

brak aktywności fizycznej,
urazy mechaniczne (zwichnięcia, złamania),
zabiegi chirurgiczne (np. usunięcie węzłów chłonnych),
operacyjne leczenie nowotworów (np. usunięcie narządów rodnych lub piersi),
duży rozrost guza nowotworowego, który uciska na naczynia limfatyczne albo węzły chłonne,
radioterapia,
infekcje bakteryjne (np. paciorkowce),
stany zapalne (np. zapalenie skóry, węzłów chłonnych lub naczyń chłonnych),
schorzenia tkanki łącznej (reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów, twardzina układowa),
przewlekła niewydolność żylna,
pasożyty (np. nicienie, czyli tak zwane filarie, które wywołują słoniowaciznę).

Wrodzony, pojawiający się samoistnie obrzęk limfatyczny zdarza się rzadko. Występuje z częstością 1,15 na 100 000 osób do 20 roku życia. W większości przypadków pierwotny obrzęk limfatyczny dotyka tylko jednej kończyny. Najczęściej diagnozuje się go u dzieci (zwykle są to dziewczynki).

Obrzęk limfatyczny kończyn górnych to w większości przypadków skutek operacyjnego usunięcia piersi.

> Zobacz: 14 rzeczy, które powinnaś wiedzieć o raku piersi

Obrzęk limfatyczny: przebieg choroby

Obrzęk limfatyczny może rozwijać się względnie bezobjawowo nawet przez lata. Najczęściej pojawia się przy kostce lub przodostopiu. Na początku zanika przy uniesieniu nogi, nie widać go także po przespanej nocy. Silniejszy jest latem; skóra przybiera bladoróżową barwę i ma nieco podwyższoną temperaturę.

W następnym stadium choroby obrzęk widać już z samego rana, dokucza nie tylko latem, lecz także w inne pory roku. Faktura skóry ulega zmianie - staje się twarda, gruba, zrogowaciała, pojawiają się liszaje. Jest podobna do skórki pomarańczy, ma małe zagłębienia i zmarszczenia. Stopa kształtem zaczyna przypominać kopyta.

Charakterystyczne dla obrzęku limfatycznego są żółte paznokcie - łamliwe, kruche i zniekształcone. Często wypadają, mogą też całkowicie zaniknąć.

> Zobacz: Kolor i wygląd paznokcia informuje o stanie twojego zdrowia

Ostatnie stadium zastoju limfy to zniekształcenie zarysu kończyny - nie ma różnicy między jej górnym a dolnym obwodem. Jest tak ciężka, że chorzy muszą ją unosić rękami, zwykle nie mogą się ruszyć.

Obrzęk limfatyczny a słoniowacizna

Słoniowacizna to najpoważniejsze stadium obrzęku limfatycznego. Na tym etapie pojawiają się zmiany wsteczne skóry (zwyrodnienia, martwica) oraz powikłania. Obrzęki osiągają bardzo duże rozmiary.

Obrzęk limfatyczny towarzyszy filariozie, chorobie tropikalnej szczególnie częstej w Chinach, Indiach i Indonezji. Powodują ją pasożyty - nicienie (filarie). Nicienie wywołują zapalenie węzłów chłonnych, które ulegają zwłóknieniu i stwardnieniu. Infekcja zatrzymuje limfę - w efekcie pojawia się słoniowacizna, czyli zaawansowany obrzęk limfatyczny, w którym kończyna przypomina nogę słonia, zaciera się jej kształt i jest tak ciężka, że chory nie może się normalnie (albo wcale) poruszać. Więcej informacji o słoniowaciźnie zdobędziesz tutaj.

Obrzęk limfatyczny: leczenie

Drenaż limfatyczny to masaż, który ma spowodować przemieszczenie się chłonki z chorego obszaru do zdrowej części ciała. Lekarz może zalecić leki, które zmniejszą obrzęki, a także kremy chroniące przed infekcjami. Skrupulatna pielęgnacja skóry jest w przypadku zastoju limfy bardzo ważna.

W leczeniu obrzęku limfatycznego stosuje się terapię uciskową, w której wykorzystuje się bandaże i ubrania uciskowe usprawniające pracę mięśni - ma to poprawić przepływ limfy.

W przypadku zaawansowanego stadium choroby, słoniowacizny, zwykle trzeba wykonać operację polegającą na wycięciu obrzękniętej tkanki podskórnej. Operowanie obrzęku limfatycznego grozi wystąpieniem martwicy skóry.

Stosuje się również rehabilitację, która musi być przeprowadzona specjalistycznie. Zbyt intensywne ćwiczenia mogą pogorszyć stan chorego. Należy ćwiczyć często, ale po trochu.