Funkcje trzustki w organizmie
Trzustka jest to narząd o nieregularnym, podłużnym i spłaszczonym kształcie, usytuowany pomiędzy żołądkiem a kręgosłupem. Składa się z dwóch części, które charakteryzują się odmiennymi funkcjami: części wewnątrzwydzielniczej i zewnątrzwydzielniczej.
Część wewnątrzwydzielnicza pokryta jest tzw. wyspami Langerhansa, czyli skupiskami komórek wydzielających hormony odpowiadające za przemianę materii w organizmie. Hormony wytworzone przez trzustkę to insulina, glukagon, amylina, polipeptyd oraz samatostatyna. Uszkodzenie tej części trzustki powoduje zaburzone wydzielanie insuliny oraz glukagonu i może skutkować cukrzycą.
Część zewnątrzwydzielnicza jest to część odpowiadająca za procesy trawienne w organizmie. To właśnie ta struktura produkuje sok trzustkowy, który zawiera enzymy trawienne. Są to kolejno:
- Elastaza, trypsyna, chymotrypsyna oraz karboksypeptydaza, które odpowiadają za rozkład białek
- Amylaza, dzięki której trawione są cukry
- Enzymy lipolityczne biorące udział w rozkładzie tłuszczów
Ostre zapalenie trzustki
Jednymi z najczęściej występujących chorób, które dotykają trzustki są jej zapalenia. W większości przypadków jest to ostre albo przewlekłe zapalenie trzustki.
Ostre zapalenie trzustki jest to stan, w którym enzymy trawiące białko (i z których w większości zbudowana jest trzustka), zaczynają trawić ten narząd. Dochodzi wówczas do uszkodzenia trzustki, który objawia się:
- nagłym, silnym i promieniującym bólem w górnej części brzucha,
- nudnościami i wymiotami,
- wysoką temperaturą ciała,
- przyspieszonym tętnem oraz niskim ciśnieniem,
- zaczerwienieniem na twarzy,
- żółtaczką,
- zaburzeniami świadomości.
Czynniki, które powodują tę patologię trzustki są bardzo zróżnicowane. Są to m.in.:
- choroby autoimmunologiczne
- nowotwór trzustki albo przeszczep trzustki
- spożywanie niektórych leków
- kamica nerkowa
- zakażenia wirusowe, np. świnka lub AIDS lub zakażenie pasożytem, np. glistą ludzką
- wrzody żołądka lub dwunastnicy
- urazy brzucha
- nadużywanie alkoholu
W przypadku zdiagnozowania ostrego zapalenia trzustki na wczesnym stadium, leczenie opiera się na podaniu leków przeciwbólowych oraz antybiotykoterapii. Profilaktycznie zalecana jest zdrowa, zbilansowana dieta. W przypadku zaawansowanego ostrego zapalenia trzustki zwykle konieczne jest wdrożenie leczenia chirurgicznego.
Przewlekłe zapalenie trzustki
Przewlekłe zapalenie trzustki jest to długotrwałe i powolne uszkodzenie tego narządu, a przez to uszkodzenie funkcji wewnątrzwydzielniczej oraz zewnątrzwydzielniczej. W 80 proc. przypadków przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) spowodowane jest wieloletnim nadużywaniem alkoholu. Inne przyczyny to:
- niewydolność nerek
- bardzo długo stosowane leki
- nadczynność przytarczyc
- stale nawracające ostre zapalenie trzustki
Choroba ta objawia się poprzez:
- problemy z układem pokarmowym: biegunka, wzdęcia, nudności, nietolerancje pokarmowe
- niedożywieniem, utratą masy ciała
- wyraźnym wyniszczeniem organizmu
Ze względu na to, że najczęściej przewlekłe zapalenie trzustki spowodowane jest alkoholizmem, aby wyleczyć ten stan, należy zrezygnować z alkoholu oraz innych używek. Jeżeli choroba wywołana jest spożywaniem leków (glikokortykosteroidów, cytostatyków, sulfonamidów), należy te środki odstawić lub stosować zamienniki. Bezpośrednie leczenie polega na podawaniu leków przeciwbólowych oraz enzymów trzustkowych. Chorym na PZT zaleca się dietę wysokobiałkową oraz wysokotłuszczową, jednakże w postaci małych i częstych posiłków, tak, by nie przeciążać trzustki.
Zapalenie trzustki może doprowadzić do cukrzycy
Nieleczone zapalenia trzustki mogą prowadzić do cukrzycy. Cukrzyca jest to choroba, która objawia się poprzez zbyt wysoki poziom cukru we krwi. Jeżeli dojdzie do uszkodzenia trzustki, zaburzona zostaje funkcja wewnątrzwydzielnicza, co skutkuje niedostatecznym wydzielaniem insuliny oraz glukagonu do krwi. Cukrzyca wywołana chorobą trzustki jest tzw. cukrzycą wtórną, czyli nabytą, spowodowaną inną chorobą. Jeżeli funkcja wewnątrzwydzielnicza została na stałe uszkodzona, cukrzycy również nie da się wyleczyć.
Nowotwór trzustki
Najpoważniejszą chorobą trzustki jest rak tego narządu. Najczęściej występuje tzw. gruczolakorak, który jest trzecim nowotworem, pod względem częstości występowania w organizmie (po raku jelita grubego oraz żołądka). Choroba ta jest bardzo niebezpieczna i ponadto trudna do zdiagnozowania, bo we wczesnych stadiach objawia się podobnie jak przewlekłe zapalenie trzustki. W późniejszym etapie rozwoju, rak trzustki objawia się żółtaczką, powiększeniem pęcherzyka żółciowego oraz krwawieniem z dróg pokarmowych, wodobrzuszem i zakrzepicą.
