Do utrzymania świadomości niezbędne jest prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, układu oddychania oraz układu krążenia. Z kolei funkcjonowanie tych układów uzależnione jest od zaopatrywania struktur tych układów w krew, która zawiera tlen, glukozę oraz cenne składniki odżywcze. Jeżeli trzy wymienione układy nie funkcjonują prawidłowo może dojść do zaburzeń świadomości.
Zaburzenia świadomości - przyczyny i objawy
Przyczyny pojawiania się zaburzeń świadomości dzieli się na przyczyny pierwotne oraz wtórne. Do przyczyn pierwotnych zalicza się przyczyny, które mają podłoże w funkcjonowaniu mózgu. Do takich przyczyn zalicza się między innymi:
Wtórne przyczyny zaburzeń świadomości mają z kolei związek w czynnikami fizycznymi, do których należą między innymi:
Zaburzenia świadomości często wiążą się z utratą przytomności. Jeżeli jest ona krótkotrwała, czyli trwa maksymalnie kilkadziesiąt sekund, mówi się o omdleniu. Jeśli jednak utrata świadomości jest dłuższa niż kilkadziesiąt sekund może to oznaczać początek śpiączki.
Chwilowa utrata przytomności może być spowodowana na przykład szybką zmianą pozycji (zazwyczaj z siedzącej lub leżącej na stojącą). W takich sytuacjach u niektórych osób krew nie jest kierowana z dolnych części ciała do mózgu dostatecznie szybko, co skutkuje omdleniem. Inną przyczyną omdleń może być odwodnienie wywołane na przykład upałami albo długotrwałą biegunką lub wymiotami. W takich sytuacjach zmniejsza się objętość krwi, co zwiększa ryzyko omdlenia.
Kolejną możliwą przyczyną chwilowej utraty przytomności jest zbyt długie przebywanie w pozycji stojącej. W długich momentach bezruchu krew nie jest prawidłowo przesuwana w górne obszary ciała, w tym do serca, czego skutkiem może być utrata przytomności. Często omdlenia są spowodowane chorobami serca, na przykład zaburzeniami rytmu serca. W przypadku takiej choroby skurcze serca występują zbyt rzadko lub nie podczas wszystkich skurczów następuje wyrzut odpowiedniej ilości krwi do mózgu. Poważne zaburzenia rytmu serca mogą prowadzić nawet do przejściowego zatrzymania krążenia. Chwilowe zaburzenia świadomości mogą być wywoływane również przez wrodzone wady serca, takie jak na przykład zwężenie zastawki aorty.
Dodatkowo rozróżnia się zaburzenia świadomości ilościowe oraz jakościowe. Objawami ilościowych zaburzeń świadomości są:
- Uczucie senności
- Ograniczenie kontaktu słownego lub całkowity brak słownych reakcji
- Uczucie splątania myśli
- Brak reakcji na bodźce.
Jako zaburzenia ilościowe określa się również poszczególne stany chorego od całkowitej przytomności, przez pacjenta w letargu (czyli nadmiernie sennego), następnie przez pacjenta osłupiałego, aż do osoby znajdującej się w stanie śpiączki płytkiej, a następnie głębokiej.
Jakościowe zaburzenia świadomości objawiają się z kolei zaburzeniami, takimi jak:
- Uczucie splątania - na pierwszy rzut oka u chorego nie obserwuje się senności, ale w przypadku dokładnej obserwacji można zauważyć, że zachowanie oraz wypowiedzi nie są adekwatne do danej sytuacji.
- Omamy – inaczej majaczenie, czyli słyszenie i widzenie rzeczy, które w rzeczywistości nie istnieją. Może dotyczyć również fałszywych przekonań.
Zaburzenia świadomości - co robić, gdy wystąpią?
Zaburzenia świadomości to stan, który w każdym przypadku należy skonsultować z lekarzem. W przypadku omdlenia lub dłuższej utraty przytomności, konieczne jest wezwanie pomocy medycznej. Wezwanie karetki nie jest wymagane jedynie w sytuacjach, gdy omdlenia powtarzają się u danej osoby i znana jest ich przyczyna. Gdy zauważy się kogoś, kto traci przytomność, ważne jest, żeby go podtrzymać i zapobiec upadkowi, podczas którego mogłoby dojść do poważnego urazu. Mdlejącą osobę należy ułożyć w bezpiecznym miejscu ze stałym dostępem świeżego powietrza. Warto wykonać również pomiar tętna i ciśnienia. Gdy pacjent odzyska przytomność należy podać mu płyny, najlepiej słodki napój albo posłodzoną herbatę uważając, żeby chory się nie zachłysnął. Jeżeli omdlenia występują często, należy udać się do lekarza, w celu ustalenia przyczyny problemu. Warto również unikać sytuacji, w których występują utraty świadomości, takich jak gwałtowne wstawanie, długotrwałe stanie czy zbyt długie chodzenie.
