Niebezpieczne dla zdrowia zmiany nowotworowe mogą się pojawić praktycznie na całej długości jelita grubego. Najczęściej jednak rozwijają się w obrębie okrężnicy oraz odbytnicy. U osób z rakiem jelita grubego tworzą się przypominające polipy twory, a czasem zmiana rozrasta się na zewnątrz i atakuje okoliczne tkanki. Naczyniami krwionośnymi lub chłonnymi nowotwór może zająć dowolny narząd, zazwyczaj jednak przerzuty widoczne są wątrobie, płucach, jajnikach, nadnerczach, mózgu, kościach.
Rak jelita grubego może się rozwinąć z kilku powodów, najczęściej jednak pojawia się u osób, które:
- mają skłonność do tworzenia się polipów (mim że to łagodne zmiany, zostawione bez leczenia i nieobserwowane mogą zmienić się w nowotwór, taka „przemiana" trwa zazwyczaj 10 lat)
- źle się odżywiają, dieta uboga w warzywa i owoce – a tym samym w błonnik pokarmowy – ale obfitująca w tłuszcze, czerwone mięso
- przekroczyły 50 rok życia, prawdopodobieństwo pojawianie się zmian nowotworowych w jelicie grubym rośnie wraz z wiekiem
- maja w rodzinie przypadki zachorowań na raka okrężnicy lub odbytnicy
- zmagają się z zapalną chorobą jelita grubego.
Rak jelita grubego – objawy
W ogromnej większości przypadków choroba rozwija się powoli i nie daje żadnych objawów. Dopiero kiedy jest już zaawansowana pojawiają się:
- krew w stolcu (jej obecność potwierdzi badanie na krew utajoną w kale)
- krwawienie z odbytu
- niespodziewana zmiana rytmu wypróżniania
- zaparcia ( rozrastająca się zmiana nowotworowa w jelitach prowadzi do jego zwężenia, gdy guz jest bardzo duży, może dojść do całkowitej niedrożności jelit)
- zmiana kształtu i zapachu stolca
- anemia
- osłabienie i męczliwość
- utrata wagi
- gorączka
- ból w dolnej części brzucha
- nudności
- wymioty
- trudności w przełykaniu.
Rak jelita grubego – diagnostyka
Sama analiza objawów i wywiad z pacjentem to zdecydowanie za mało, aby potwierdzić raka jelita grubego. Dlatego, dla całkowitej pewności lekarz zleci kilka badań. W pierwszej kolejności będzie to test na obecność krwi w kale (teoretycznie takie badanie każdy może wykonać samodzielnie w domu, w większości aptek można kupić taki testy, jeśli jego wynik będzie pozytywny należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem).
Następnie konieczne będzie badanie per rectum, czyli przez odbytnicę (to podstawowe badanie przy podejrzeniu raka jelita grubego czy krwawieniu z układu pokarmowego). To badanie pozwala lekarzowi palpacyjnie ocenić stan ścian jelita i wykryć ewentualne źródło krwawienia. Warto zaznaczyć, że takie badanie powinno być wykonywane rutynowo podczas kontrolnych badań, zwłaszcza u osób po 45. roku życia.
Mimo że badanie per rectum jest bardzo proste i pomocne przy stawianiu diagnozy znacznie pełniejszy obraz jelita grubego daje kolonoskopia. Po wprowadzeniu przez odbyt endoskopu lekarz może nie tylko bardzo dokładnie obejrzeć końcowy odcinek jelita grubego, ale w razie potrzeby pobrać materiał do badania histopatologicznego lub od razu usunąć niepokojącą zmianę. Osoby po 50. mogą wykonać takie badanie bez skierowania.
Czasem zamiast kolonoskopii stosuje się tzw. wlewy do odbytnicze. Badanie polega na wykonaniu serii zdjęć rentgenowskich jelita grubego po podaniu środka kontrastującego. Jego zaletą jest to, że pozwala obejrzeć całe jelito grube.
Dużo rzadziej wykonuje się anoskopię, czyli badanie odbytu i końca odbytnicy, oraz rektoskopie – badanie odbytnicy.
Rak jelita grubego – leczenie
Zakres i charakter leczenia zależą przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby. U pacjentów ze stadium II i III nowotwór często powraca.
Dopóki jednak schorzenie nie daje przerzutów, najlepsze rezultaty daje usunięcie jelita grubego. Podczas operacji wycina się zmianę wraz z fragmentem jelita oraz przylegającymi do niego węzłami chłonnymi. W niektórych przypadkach konieczne jest wyłonienie tzw. sztucznego odbyty (tzw. kolostomia, pętla jelitowa wychodzi przez powłoki brzuszne, a kał zbierany jest do specjalnego woreczka). W zależności od stopnia zaawansowania choroby może być on tymczasowy lub stały, jeśli konieczne było usunięcie całego końcowego odcinka jelita grubego lub rak zajął odbytnicę.
Czasem przed lub po operacji chory przyjmuje serię chemioterapii. Taki sposób leczenia stosowane jest także u tych pacjentów, u których nowotwór jest już zaawansowany i zmiany pojawiły się także w innych narządach.
W przypadku bardzo zaawansowanych i rozsianych zmianach medycyna niewiele może już zdziałać. W takich przypadkach leczenie ogranicza się do łagodzenia objawów choroby.
