Nadczynność przytarczyc - charakterystyka schorzenia
Nadczynność przytarczyc (łac. hyperparathyreosis) to innymi słowy nadaktywność gruczołów, objawiająca się nadmierną produkcją parathormonu (PTH), odpowiadającego za gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu. Same przytarczyce to gruczoły wewnątrzwydzielnicze, zwykle cztery, zlokalizowane w okolicy tarczycy. Ich podstawowa funkcja to produkowanie odpowiednich ilości parathormonu, który wraz z hormonem tarczycy o nazwie kalcytonina oraz z witaminą D pilnuje odpowiedniego stężenia wapnia we krwi.
Nadczynność przytarczyc występuje w dwóch postaciach:
- pierwotna nadczynność przytarczyc
- wtórna nadczynność przytarczyc
Pierwotna nadczynność przytarczyc - jakie są objawy nadprodukcji parathormonu?
W wyniku nadprodukcji hormonu we krwi gwałtownie podnosi się poziom wapnia. Zwykle jest tak, że braki wapnia organizm sygnalizuje przytarczycom, a te zwiększają ilość wydzielanego parathormonu, który z kolei stymuluje procesy, w wyniku których następuje uwolnienie zapasów wapnia z kości oraz zwiększa się jego wchłanianie z przewodu pokarmowego i wtórne wchłanianie w nerkach. Zwiększa się także wydalanie fosforanów. Zwykle to wystarcza, aby ustabilizować stężenie wapnia we krwi. I wydzielanie parathormonu przycicha.
Natomiast sytuacja, w której produkcja parathormonu nie ustaje, prowadzi do patologicznych zmian w organizmie. Rozwija się hiperkalcemia, czyli stan podwyższonego poziomu wapnia we krwi, powyżej 2,75 mmol/l (11 mg/dl). Nadmierne ilości wapnia, które teraz pozyskuje organizm, muszą zostać skądś pobrane. W pierwszej kolejności organizm pozyskuje je z kości. Skutek jest łatwy do przewidzenia - osteoporoza. Dodatkowo nadmiar wapnia pogarsza pracę nerek, prowadzi także do rozwoju kamicy układu moczowego. Choroba objawia się zazwyczaj około 60. roku życia i częściej dotyczy kobiet.
Pierwotna nadczynność przytarczyc - przyczyny
Wśród przyczyn nadczynności przytarczyc najczęstsza to gruczolak, czyli łagodny przerost jednego z gruczołów. Ocenia się, że odpowiada za 85 procent przypadków nadczynności tarczycy. Ponadto może dojść do rozrostu większej liczby lub wszystkich przytarczyc. Niezwykle rzadko za schorzeniem stoi rak przytarczyc. Pierwotna nadczynność przytarczyc może być ponadto uwarunkowana genetycznie. Wtedy schorzenie dotyczy kilku członków rodziny.
Pierwotna nadczynność przytarczyc - objawy
W początkowym okresie choroba nie daje żadnych objawów. Powoli jednak zaczyna nas dopadać zmęczenie, osłabienie, depresja, kłopoty gastryczne, takie jak nudności, wymioty, a także zaparcia, bóle brzucha. Potem dołączają takie symptomy, jak: nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu, bóle lędźwiowe, krew w moczu, a także bóle kości, osłabienie mięśni, częste złamania, które wskazują na rozwój osteoporozy.
Groźnym dla życia powikłaniem jest tzw. przełom hiperkalcemiczny, do którego dochodzi w momencie nadmiernego stężenia wapnia w surowicy krwi (norma wynosi 2,2-2,6mmol/l). Po nadmiernych wymiotach i biegunkach dochodzi do odwodnienia chorego, dołącza się splątanie, zaburzenia świadomości, zaburzenia rytmu serca, tachykardia, jadłowstręt, gorączka, ostre zapalenie trzustki oraz bóle brzucha. W skrajnych przypadkach kończy się to śpiączką i śmiercią.
Pierwotna nadczynność przytarczyc - diagnostyka
Chorobę sygnalizuje zwiększone stężenie wapnia we krwi, może także dojść do uszkodzenia nerek i dysfunkcji kostno-stawowych. W obrazie krwi widać nadmiar parathormonu oraz wapnia, a ponadto zmniejszoną ilość fosforanów. Ważny jest także poziom witaminy D we krwi. Bada się ponadto stan dobowego wydalania wapnia z moczem.
Do pełnego obrazu potrzebne są jeszcze badania przytarczyc, wykonywane przy pomocy USG oraz scyntygrafia przytarczyc. Jest to badanie obrazowe, w którym narządy wewnętrzne człowieka zostają uwidocznione za pomocą izotopów promieniotwórczych. Wykonuje się także USG jamy brzusznej oraz badania densytometryczne, czyli ocenia się stan kości.
Pierwotna nadczynność przytarczyc - leczenie
Przy pierwotnej nadczynności przytarczyc proponuje się choremu operacyjne usunięcie gruczołu. Jest to jednak bardzo trudna operacja, wymagająca od chirurga sporego doświadczenia. Przytarczyce są bowiem niewielkich rozmiarów i w dodatku rozmieszczone dość przypadkowo, często trudne do odnalezienia. Jednak usunięcie chorej przytarczycy pozwala na całkowite wyleczenie z choroby.
Leczenie farmakologiczne natomiast koncentruje się na zmniejszaniu hiperkalcemii. Ponadto chory musi zmienić dietę. Konieczne jest unikanie potraw bogatych w wapń. Maksymalna dawka to 1000 mg na dobę. Chory musi pić dużo płynów, co najmniej 2 litry na dobę. Konieczna jest także walka z osteoporozą. Jeżeli badania krwi wykażą braki witaminy D trzeba rozpocząć jej suplementację. Konieczne są także ćwiczenia i spacery, aby przeciwdziałać skutkom demineralizacji kości.
Wtórna nadczynność przytarczyc
Wtórna nadczynność przytarczyc (łac. hyperparathyroidismus secundarius) pojawia się u osób z przewlekłą niewydolnością nerek, gdy w wyniku złej pracy nerek w organizmie brakuje aktywnej witaminy D oraz nie są w dostatecznym stopniu wydalane fosforany. Dochodzi wtedy do kumulacji we krwi nierozpuszczalnego fosforanu wapnia, co wpływa na obniżenie się poziomu aktywnego wapnia we krwi. To z kolei mobilizuje przytarczyce do wzmożonej produkcji parathormonu.
