Czym są guzki tarczycy – objawy, które są dla nich typowe
Mówimy w tym przypadku o litych lub wypełnionych płynem (guzki koloidowe) strukturach, które są wykrywalne w badaniu palpacyjnym lub ultrasonograficznym (USG). Ich cechą charakterystyczną są wyraźne granice oraz duża spoistość. Ich wielkość jest zróżnicowana. Najmniejsze zmiany ogniskowe nie są wyczuwalne przez dotyk i zwykle nie stanowią żadnego zagrożenia. Natomiast sporych wielkości guzy przyczyniają się do znacznego powiększenia tarczycy oraz skutkują uciskiem narządów oddechowych.
Bardzo często ma miejsce taka okoliczność, że pacjent całkowicie przez przypadek dowiaduje się, że posiada guzki tarczycy. Objawy z którymi zwrócił się bowiem do lekarza, nie musiały mieć nic wspólnego z wcześniejszym dostrzeżeniem zmian szyjnych. Pojawieniu się guzków nierzadko towarzyszą inne dolegliwości, takie jak chociażby bóle w klatce piersiowej, uczucie dławienia w przełyku, zawroty głowy, nierównomierne bicie serca, a także problemy z oddychaniem oraz przełykaniem posiłków. Rzadziej pacjencji uskarżają się ponadto na pojawienie się chrypy oraz dolegliwości bólowe promieniujące od tarczycy w kierunku uszu. Lekarz po uzyskaniu informacji odnośnie tego typu symptomów może przeprowadzić badanie USG w kierunku wykrycia guzków tarczycowych.
Kiedy należy bezwzględnie zgłosić się do lekarza?
Osoba, u której guzy na szyi są łatwo wyczuwalne, powinna skonsultować się ze specjalistą zwłaszcza w przypadku gdy:
- doświadcza problemów z oddychaniem lub połykaniem,
- ma znacznie powiększone szyjne węzły chłonne,
- odczuwa ból w rejonach tarczycy,
- zmiana szybko zwiększa swoje rozmiary,
- wystąpiła u niej chrypka,
- w najbliższej rodzinie występują przypadki zachorowania na nowotwór tarczycy,
- była poddana ekspozycji na promieniowanie.
Najczęstsze przyczyny guzków tarczycy
Jako kluczową przyczynę powstawania guzów tarczycy podaje się niedobór jodu w organizmie. Szczególnie narażeni są mieszkańcy tych obszarów, na których występuje niewystarczająca ilość tego pierwiastka w przyrodzie. W większym stopniu konieczne jest wówczas jego dostarczenie wraz z pożywieniem lub suplementacja. Na skutek nieodpowiedniej podaży jodu, dochodzi do zaburzenia procesów syntezy hormonów tarczycy. Jednocześnie ma miejsce wzrost wpływu hormonu tyreotropowego (TSH) na przerost pęcherzykowych komórek. Stają się one bardziej wrażliwe na TSH, na skutek czego dochodzi do powiększenia tarczycy oraz rozwinięcia się guzów.
Może również wystąpić sytuacja odwrotna, kiedy do powstania nowotworu przyczyni się nadmiar jodu w organizmie. Jest to jedna z przyczyn rozwinięcia się raka brodawkowego. Zwiększone ryzyko powstania zmian nowotworowych wiąże się również z czynnikami genetycznymi oraz napromieniowaniem (na przykład na skutek katastrofy nuklearnej czy ekspozycji na promienie jonizujące).
Guzki tarczycy: podział i rodzaje
Podstawowy podział, jaki możemy wyodrębnić to guzy pojedyncze oraz mnogie (tak zwane „wole”). Guzki pojedyncze autonomiczne mogą doprowadzić do wystąpienia objawów nadczynności tarczycy. W sporej liczbie przypadków, nie wywołuje jednak jakichkolwiek objawów. Wole guzkowe dzieli się natomiast na toksyczne oraz nietoksyczne. Brak toksyczności idzie zwykle w parze z brakiem ich czynności hormonalnej. Wole toksyczne charakteryzują się zaś regularnym powiększaniem swoich rozmiarów. Dochodzi po czasie do autonomicznego wydzielania hormonów tarczycowych, co doprowadza do rozwinięcia tyreotoksykozy (nadczynności tarczycy).
Kolejny podział wynika z klasyfikacji dokonanej na podstawie badań metodą scyntygraficzną. Wyróżniamy wówczas guzki „ciepłe” (wychwytują jod analogicznie do zdrowej tkanki tarczycy), „gorące” (chłoną jod bardziej w porównaniu do zdrowych tkanej i narażają na ryzyko tyreotoksykozy), oraz „zimne” (nie są zdolne do wychwytywania izotopu).
Warto również wziąć pod uwagę klasyfikację guzków tarczycy, mając na uwadze obraz z badania USG. W tym przypadku dzielimy guzy ze względu na sposób odbijania ultradźwięków w porównaniu do sąsiednich tkanek:
- guzki tarczycy hypoechogeniczne (hipoechogeniczne),
- normoechogeniczne,
- hyperechogeniczne (hiperechogeniczne),
- niejednorodne (zróżnicowane pod względem echogeniczności).
Rak brodawkowaty jest diagnozowany z największą częstotliwością spośród wszystkich guzków tarczycy o charakterze nowotworowym. Wykrywa się go zwykle u kobiet w średnim wieku. Osoby starsze częściej natomiast diagnozuje się nowotwór pęcherzykowy, którego powstanie ma związek z niewystarczającą podażą jodu do organizmu. Oprócz tego wyróżniamy jeszcze raka rdzeniastego oraz anaplastycznego tarczycy.
Jakie narzędzia diagnostyczne są wykorzystywane?
Pierwszym etapem diagnozy guzków tarczycowych powinno być przeprowadzenie wywiadu z pacjentem przez lekarza oraz wykonanie badania palpacyjnego, czuli próby wykrycia zmian podskórnych za pomocą dotyku. Następnie ma zazwyczaj miejsce pomiar ultrasonograficzny tarczycy (USG). Jego wykonanie pozwala ustalić wielkość, lokalizację oraz unaczynienie guza. Dzięki badaniu USG możemy także wstępnie określić prawdopodobieństwo zmian o charakterze nowotworowym. Na powstanie raka może wskazywać między innymi:
- obecność guzków hypoechogenicznych,
- znaczne powiększenie regionalnych węzłów chłonnych,
- obecność mikrozwapnień w strukturze wewnętrznej guza,
- zajęcie torebki tarczycy,
- nietypowy kształt guza.
Badanie USG umożliwia także pozyskanie informacji odnośnie wielkości tarczycy. Warto zwrócić ponadto uwagę na nowoczesną technikę USG nazywaną elastografią. Pozwala ona określić sztywność tkanki, co jest pomocne w wykrywaniu zmian nowotworowych o charakterze złośliwym.
Następnym badaniem diagnostycznym jest scyntygrafia. Służy ona diagnostyce morfologii oraz identyfikacji przyczyn nadczynności tarczycy. Pomiar scyntygraficzny umożliwia odkrycie autonomicznych guzków czynnych. Ocena stopnia wychwycenia izotopu sanowi natomiast cenny materiał, umożliwiający zakwalifikowanie pacjenta do terapii z użyciem radiojodu. Przed rozpoczęciem badania pacjent otrzymuje ustaloną dawkę radioizotopu (zwykle jodu), który przedostaje się do guzków oraz tarczycy. Specjalna kamera rejestruje promieniowanie, po czym tworzy specyficzną mapę. Jej wydruk stanowi materiał do analizy.
Do wykrycia lub wykluczenia zmian o charakterze złośliwym służy biopsja oraz analiza wyników uzyskanych na podstawie pozyskanego w jej ramach materiału (badanie histopatologiczne). Biopsja polega na nakłuciu guza igłą w celu pozyskania danych na temat jego struktury oraz charakteru. Zwykle przeprowadzane jest badanie metodą BAC (biopsja aspiracyjna cienkoigłowa), jeżeli podejrzana zmiana osiąga rozmiary o średnicy większej niż jeden centymetr.
Jeżeli mamy do czynienia z wielkimi guzami, które nachodzą na klatkę piersiową i utrudniają oddychanie, wówczas uzasadnienie ma również wykonanie badania RTG. Dzięki temu jesteśmy w stanie określić dokładną lokalizację i przemieszczenie zmian, a także stopień ucisku. W celu pozyskania danych o największym poziomie dokładności, mogą również zostać przeprowadzone badania z użyciem rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej.
W jaki sposób usuwa się guzki tarczycy: leczenie operacyjne i farmakologiczne
Leczenie guzków tarczycy jest zróżnicowane i w każdym przypadku powinno być ściśle uzależnione od charakteru zmiany. Istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że podjęcie jakiejkolwiek interwencji medycznej nie będzie konieczne. Większość guzów nie stanowi żadnego zagrożenia dla zdrowia – konieczna jest wyłącznie systematyczna obserwacja guzków. Rozpoczęcie leczenia będzie konieczne dopiero w przypadku, kiedy ma miejsce szybkie zwiększanie się ich rozmiaru, guzy wywołują problemy z oddychaniem lub przepływem krwi, powodują nadczynność tarczycy lub ich struktura wskazuje na zmiany nowotworowe o charakterze złośliwym.
W sytuacji jednoczesnego występowania nadczynności lub niedoczynności tarczycy, leczenie powinno opierać się na zażywaniu przez pacjenta odpowiednich leków i suplementów, a także zmianie dotychczasowego stylu życia (wprowadzenie zdrowej diety, redukcja stresu, stosowaniu ziół etc.).
Guzy idące w parz z nadczynnością tarczycy mogą wymagać stosowania terapii z użyciem jodu radioaktywnego. Pozwoli to zmniejszyć ból oraz zredukować objętość guza. Tego typu forma leczenia jest wykluczona w przypadku kobiet w ciąży, planujących dziecko oraz karmiących matek. Radiojod jest pierwiastkiem promieniotwórczym, który pozwala zmniejszyć objętość gruczołu tarczycy nawet o 60%.
Leczenie operacyjne guzów tarczycowych
W przypadku zmian w postaci nowotworów złośliwych tarczycy konieczne jest zwykle przeprowadzenie operacyjnego zabiegu chirurgicznego. Zasadność taka występuje również w przypadku dużych guzów nienowotworowych (w postaci woli), których występowanie powoduje poważne problemy z oddychaniem, wywierając nacisk na tchawicę czy przełyk, lub utrudnia połykanie posiłków. W większości przypadków konieczne jest całkowite wycięcie gruczołu tarczycy. Po przeprowadzonym zabiegu operacyjnym, pacjent stoi przed koniecznością regularnego przyjmowania (do końca swojego życia) hormonów tarczycy (lewotyroksyny). Ich rolą jest zastąpienie funkcji usuniętego narządu.
Powikłania pooperacyjne
Poddanie się zabiegowi usunięcia tarczycy rodzi poważne ryzyko powikłań. Można do nich zaliczyć przede wszystkim niedowład strun głosowych, trwałą lub przejściową niedoczynność przytarczyc
W jaki sposób uniknąć zachorowania?
Podstawową zasadą profilaktyki przeciwko problemom z nadczynnością tarczycy oraz towarzyszącymi jej guzkami jest dostarczanie do organizmu odpowiedniej ilości jodu. Przede wszystkim należy zadbać o jego właściwą podaż w diecie. Obecnie mamy w naszym kraju do czynienia z jodowaniem soli kuchennej, jednak jod w niej zawarty niestety szybko się ulatnia. Dlatego tak ważne jest spożywanie produktów będących bogatym źródeł jodu. Można do nich zaliczyć zwłaszcza:
- ryby morskie,
- owoce morza,
- produkty zbożowe,
- ser,
- orzechy,
- brokuły,
- szpinak,
- borówki,
- jogurt naturalny,
- truskawki,
- fasolkę szparagową,
- ziemniaki.
Niedoborów jodu możemy się nabawić niestety pomimo jego dostarczania do organizmu wraz z pożywieniem. Problem może mieć związek z niskim stopniem przyswajalności tego pierwiastka przez organizm. Za wypieranie jodu odpowiadają pozostałe pierwiastki, będące antagonistami: chlor, fluor oraz brom. Poprawie przyswajalności jodu służy natomiast selen – pierwiastek występujący obficie między innymi w pestkach dyni oraz orzechach. Podobną rolę odgrywa również magnez.
Badania naukowe dowiodły poza tym, że zwiększone ryzyko wystąpienia problemów z tarczycą występują u osób palących papierosy oraz o niskiej aktywności ruchowej. Prawidłowej produkcji hormonów tarczycy sprzyja ponadto cynk, żelazo, a także witaminy takie jak: A, C, D, E, B2, B3, B6 oraz tyrozyna. Niekorzystnie na tarczycę wpływa natomiast stres, promieniowanie, niektóre spośród leków, a także narażenie na pestycydy.
Reasumując warto jeszcze raz przypomnieć, że tylko bardzo niewielki odsetek wszystkich guzków tarczycy (około 4%) ma charakter nowotworowy. Nie mamy więc powodów do paniki, jeżeli wyczujemy charakterystyczne zgrubienia pod skórą w rejonach szyi. Warto jednak zgłosić się do lekarza – zwłaszcza, jeżeli zmianom towarzyszy problem z oddychaniem czy przełykaniem, dolegliwości bólowe czy chrypa. Trzeba także potraktować sprawę poważnie, jeśli guz szybko się powiększa, a w naszej rodzinie były przypadki chorób nowotworowych tarczycy.
Podstawowym badaniem diagnostycznym guzków tarczycy jest USG. Leczenie polega natomiast na przeprowadzenie zabiegu operacyjnego, farmakoterapii, a także wykonywaniu zabiegów z użyciem radiojodu. Pomocne jest także naturalne wspomaganie leczenia za pomocą zmian w stylu życia, w tym zwłaszcza codziennej diecie. Jod jest kluczowym pierwiastkiem, którego niedobór zwiększa ryzyko guzów tarczycy.
To również może cię zainteresować:
