Niedoczynność przytarczyc - co to są przytarczyce, jaka jest rola parathormonu w organizmie?
Niedoczynność przytarczyc może być pierwotna oraz wtórna i polega na zahamowaniu lub niedostatecznym wydzielaniu parathormonu (PTH) przez te gruczoły. Rozróżnia się także niedoczynność przytarczyc rzekomą, w której poziom produkcji parathormonu jest prawidłowy, występuje natomiast oporność komórek docelowych na jego działanie. Zacznijmy jednak od tego, czym są przytarczyce i jaką pełnią funkcję w organizmie.
Przytarczyce są gruczołami zlokalizowanymi w okolicy tarczycy i zajmują się utrzymywaniem odpowiedniego poziomu wapnia i fosforanów w krwi. Większość ludzi ma cztery przytarczyce, chociaż zarówno ich liczba, jak i lokalizacja w organizmie może być różna. Są niewielkich rozmiarów, czasem więc trudno jest je nawet dostrzec, stąd przypadki usuwania ich przy okazji operacji tarczycy.
Jak działają przytarczyce? Otóż, wydzielają hormon o nazwie parathormon (PTH), a ten - na spółkę z witaminą D i innym hormonem, kalcytoniną - pilnuje, aby w krwi znajdowała się odpowiednia ilość wapnia i fosforanów. Gdy organizmowi brakuje wapnia, sygnalizuje to przytarczycom, które wydzielają do krwi pewną ilość parathormonu. Hormon powoduje, że nerki zaczynają wychwytywać związki wapnia, nie pozwalając na ich usunięcie z organizmu wraz z moczem, następuje także intensywniejsze wchłanianie wapnia w jelitach. Parathormon przyspiesza ponadto proces uwalniania wapnia, zgromadzonego w kościach. Jednocześnie pozbywa się fosforanów z organizmu, przyspieszając ich wydalanie z moczem.
Niedoczynność przytarczyc - przyczyny
Niedostateczne wydzielanie parathormonu może być spowodowane:
- przypadkowym usunięciem przytarczyc w czasie operacji tarczycy
- uszkodzeniem przytarczyc podczas radioterapii tarczycy
- uszkodzeniem lub całkowitym zniszczeniem w wyniku urazu szyi
- zniszczeniem przytarczyc przez nowotwór naciekający z tarczycy
- autoimmunologiczną niedoczynnością przytarczyc
- niewykształceniem się przytarczyc w czasie życia płodowego (aplazja lub hipoplazja przytarczyc)
- wrodzoną niedoczynnością tarczyc, dziedziczoną
- zwyrodnieniem przytarczyc, będącym skutkiem chorób układowych, takich jak amyloidoza, choroba Wilsona, hemochromatozy
Niedoczynność przytarczyc nie występuje często. Dotyka zarówno mężczyzn, jak i kobiety w podobnym stopniu.
Pierwotna niedoczynność przytarczyc - objawy
Niedobór parathormonu (PTH) prowadzi do hipokalcemii, czyli niedoboru wapnia we krwi oraz do hiperfosfatemii - nadmiaru fosforanów we krwi. Hipokalcemia objawia się tężyczką jawną, czyli nadmiernymi skurczami mięśni. Dochodzi do tego parestezja, czyli uczucie mrowienia, drętwienia skóry oraz drgawki mięśni i bolesne kurcze. Może dojść do skurczu krtani, oskrzeli lub naczyń wieńcowych. Tężyczka utajona natomiast objawia się poprzez szereg symptomów, takich jak: objaw Chvostka, objaw Trousseau, objaw Lusta, objaw Erba, które stwierdza się dopiero w badaniu neurologicznym. Skutkiem niedoboru wapnia jest także zaćma, czyli zmętnienie soczewki.
Hipokalcemia powoduje także zmiany w wyglądzie skóry, która staje się sucha i pogrubiała, dochodzi też do zmian w wyglądzie paznokci, które zaczynają się rozdwajać, włosy pozostają łamliwe i matowe, a na szkliwie zębów obserwuje się charakterystyczne przebarwienia.
Przy przewlekłej niedoczynności przytarczyc może dość to powstania złogów wapniowych w mózgu, co prowadzi do zaburzeń psychicznych, w tym psychoz, depresji, zaburzeń lękowych. Natomiast u dzieci powoduje zahamowanie wzrostu i opóźnienia w rozwoju umysłowym.
Niedoczynność przytarczyc - leczenie
W leczeniu niedoczynności przytarczyc stosuje się preparaty wapnia, mające zwalczyć hipokalcemię, a także witaminę D, kalcytriol i innych preparaty, zapewniające lepsze wchłanianie wapnia. W przypadku napadu tężyczki wapń podaje się dożylnie.
Wtórna niedoczynność przytarczyc - przyczyny i leczenie
Wtórna niedoczynność przytarczyc to niedostateczne wydzielanie parathormonu (PTH), spowodowane hiperkalcemią PTH-niezależną. Do przyczyn zalicza się: mutację receptora aktywującego parathormon, a także choroby pierwotne, wywołujące hiperkalcemię, takie jak nadczynność tarczycy, nadmiar witaminy D, chłoniaki i inne nowotwory, gruczolak przytarczyc, a nawet dłuższe unieruchomienie w łóżku.
Leczenie musi być przyczynowe, leczy się pierwotną chorobę, wywołująca hiperkalcemię, a ponadto niweluje się objawy samej hiperkalcemii poprzez ograniczenie spożycia wapnia, podawanie dużej ilości płynów, a w cięższych przypadkach także leków hamujących uwalnianie się wapnia z kości.
Rzekoma niedoczynność przytarczyc - przyczyny i leczenie
Jest to schorzenie uwarunkowane genetycznie, w którym tkanki docelowe są oporne na działanie parathormonu (PTH). Nie dochodzi tutaj do zaburzeń w pracy samych przytarczyc, które wydzielają hormon w dostatecznej ilości. Objawy to hipokalcemia, hiperfosfatemia oraz niedoczynność tarczycy i gonad, niedobór wzrostu, skrócenie kości śródręcza i śródstopia, otyłość, zwapnienia podskórne. Leczenie koncentruje się na zwalczaniu hipokalcemii.
