Terapia fagowa - czym jest terapia fagowa? Co to są fagi?
Fagoterapia to sposób leczenia zakażeń bakteryjnych przy pomocy fagów - wirusów, które wyspecjalizowały się w atakowaniu i zwalczaniu bakterii. Nazywane są także bakteriofagami. Fagi znajdują się właściwie wszędzie, ponieważ od zawsze towarzyszą bakteriom. Do terapii wykorzystuje się jeden ich rodzaj: fagi lityczne, których celem stały się bakterie chorobotwórcze.
Jak bakteriofagi rozprawiają się z bakteriami? Gdy tylko takie fagi znajdą komórkę bakteryjną, przylegają do niej i natychmiast zaczynają wydzielać enzymy, które żłobią w błonie komórkowej bakterii niewielkie dziurki. To wystarcza wirusowi, aby wstrzyknąć do środka swoje geny - kwas nukleinowy. Wewnątrz bakterii następuje teraz błyskawiczny proces namnażania się wirusa. Wkrótce jest ich tam tak dużo, że rozsadzają bakterię od środka.
Bakteriofagi są ściśle wyspecjalizowane, każdy rodzaj wirusa nastawiony jest na jeden - lub najwyżej kilka - rodzajów szczepów bakterii. Inaczej mówiąc - każdej bakterii towarzyszy jej osobisty wróg. Terapia fagowa polega na podawaniu choremu preparatu z takimi fagami, które specjalizują się w "jego bakterii", czyli w tej, która go zaatakowała. Zaletą takiej terapii jest też to, że fagi działają wybiórczą, a więc cała pozostała flora bakteryjna układu pokarmowego pozostaje bez zmian. Czyli zupełnie inaczej, niż przy tradycyjnej kuracji antybiotykowej.
Podobnie jak w przypadku antybiotyków, bakterie uodparniają się też na fagi. Jednak dość szybko można znaleźć kolejnego faga, który działa na taką bakterię lub zastosować specjalne techniki, dzięki którym fagi zdobywają nowe właściwości i znów mogą niszczyć oporną bakterię.
Terapia fagowa - rys historyczny
Terapię fagową zastosowano po raz pierwszy w 1919 roku do leczenia osób zakażonych czerwonką bakteryjną. Do połowy XX wieku była chętnie stosowana, potem jednak wyparta została przez antybiotyki, łatwiejsze w stosowaniu. Teraz jednak, gdy nasila się zjawisko oporności bakterii na antybiotyki, alternatywne metody leczenia zaczynają być cenione. Tak przypomniano sobie o bakteriofagach. Na razie terapia fagowa nie jest metodą dopuszczoną do szerokiego stosowania w Unii ani w Stanach Zjednoczonych, ze względu na to, że prowadzone są jeszcze badania nad bezpieczeństwem metody. Na terenie naszego kraju istnieje jeden tylko ośrodek naukowy, zajmujący się badaniem bakteriofagów. Jest to Ośrodek Terapii Fagowej przy Instytucie Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN im. Ludwika Hirszfelda we Wrocławiu.
Terapia fagowa - kto może się poddać takiej terapii?
Tarapia fagowa jest terapią eksperymentalną. Kwalifikowane są do niej osoby, które cierpią na nawracające, oporne na antybiotyki zakażenia bakteryjne, u których wyczerpano już wszystkie standardowe metody leczenia. Wskazania do fagoterapii obejmują: zakażenia bakteryjne skóry lub tkanki podskórnej, kości i szpiku, stawów, przetok, ran i odleżyn, dróg moczowych lub rodnych (w tym prostaty), przewodu pokarmowego, ucha środkowego, zatok, migdałków, górnych lub dolnych dróg oddechowych. Przeciwwskazaniem do terapii jest ciąża, karmienie piersią, uszkodzenia wątroby oraz uczulenie na białko zwierzęce.
Bakteriofagi mogą być stosowane do zwalczania zakażeń takimi bakteriami jak: Staphylococcus, Enterococcus, Pseudomonas, Escherichia, Klebsiella, Serratia, Proteus, Acinetobacter, Citrobacter, Enterobacter, Stenotrophomonas, Shigella, Salmonella, Burkholderia, Morganella.
Ośrodek Terapii Fagowej we Wrocławiu przyjmuje do leczenia szczególnie trudne przypadki. Po zidentyfikowaniu bakterii, która zaatakowała chorego, przygotowuje się specjalny, dostosowany do pacjenta, preparat fagowy, który podawany jest doustnie, doodbytniczo, w postaci aerozolu lub w formie okładów. Terapia trwa od kilku do kilkunastu tygodni. Terapia fagowa, chociaż nadal eksperymentalna, prowadzona jest także w kilku szpitalach w kraju, we współpracy z Ośrodkiem we Wrocławiu, który opracowuje preparaty pod konkretnego pacjenta.
