Za hiperkalcemię odpowiada wapń wolny, zwany też zjonizowanym
Wapń jest jednym z najważniejszych pierwiastków w organizmie człowieka. Pełni różnorodne funkcje. Reguluje pracę układu nerwowego, mięśni oraz serca, odpowiada za krzepnięcie krwi. Jest także jednym z podstawowych budulców naszych kości.
99 proc. wapnia znajduje się w kościach, a tylko 1 proc. krąży wraz z krwią.
Połowa wapnia znajdującego się we krwi powiązana jest z białkiem (albuminą). Druga połowa (0,5 proc. całego wapnia obecnego w organizmie) to wapń wolny, zwany zjonizowanym. I to właśnie wapń zjonizowany, we właściwym stężeniu, gwarantuje prawidłową pracę układu nerwowego, mięśni i odpowiada za krzepnięcie krwi.
Co utrzymuje prawidłowe stężenia wapnia wolnego (zjonizowanego) we krwi? Najważniejsze czynniki to: hormon przytarczyc, zwany inaczej parathormon (PTH), witamina D oraz praca nerek.
Jak funkcjonuje ten mechanizm? Prawidłowe stężenie wapnia we krwi wynosi 2,25-2,5 mmol/l (milimol na litr). Hiperkalcemia pojawia się, gdy stężenie wapnia we krwi podnosi się powyżej 2,5 mmol/litr.
- Łagodna hiperkalcemia - stężenie wapnia wynosi mniej niż 2,8 mmol/l
- Umiarkowana hiperkalcemia - stężenie wapnia w granicach 2,8-3,5 mmol/l
- Ciężka hiperkalcemia - stężenie wapnia powyżej 3,5 mmol/l
Hiperkalcemia - objawy
Objawy uzależnione są od poziomu stężenia wapnia we krwi.
- Łagodna hiperkalcemia - brak objawów.
- Powoli podnoszący się poziom wapnia we krwi może przebiegać bezobjawowo, nie odczuwamy żadnych dolegliwości.
- Wczesne symptomy to: ogólne osłabienie, problemy z koncentracją, zwiększone pragnienie, zwiększone wydalanie moczu.
- Umiarkowana i ciężka hiperkalcemia objawia się początkowo brakiem apetytu, bólem brzucha, zaparciami, nudnościami i wymiotami, osłabieniem mięśni, uczuciem przemożnego zmęczenia, sennością, nawet śpiączką.
- Jednym z pierwszych symptomów długotrwałej hiperkalcemii jest kamica układu moczowego (np. kolka nerkowa). Ciężka hiperkalcemia może natomiast objawić się ostrym zapaleniem trzustki.
W przypadku pojawienia się symptomów ciężkiej hiperkalcemii musimy szybko udać się do szpitala. Wczesne objawy należy zgłosić lekarzowi prowadzącemu. Przeprowadza się szereg badań, które mają pomóc w wydaniu diagnozy: badanie krwi, EKG, stężenie kreatyniny w surowicy krwi, stężenie fosforu we krwi, witaminy D i szereg innych.
Przyczyny hiperkalcemii
Uważa się, że do hiperkalcemii przyczynia się pierwotna nadczynność przytarczyc. Co to oznacza? Do krwi dostaje się duża ilość parathormonu (PTH), który powoduje nadmierne wchłanianie wapnia w jelitach. Parathormon hamuje jednocześnie wydalanie wapnia wraz z moczem. Owa pierwotna nadczynność przytarczyc spowodowana jest przez łagodnego nowotwora zwanego gruczolak przytarczyc.
Druga przyczyna hiperkalcemii to nowotwory (przerzuty do kości lub komórki nowotworowe produkujące białko podobne do parathormonu). Wśród nich znajdują się: białaczka, szpiczak, chłoniak, rak sutka, rak nerki, rak płuc, rak jelita, rak żołądka.
Hiperkalcemia rzadziej wywoływana jest przez:
- nadmiar witaminy D
- nadczynność tarczycy
- dłuższe unieruchomienie w łóżku (uwalnia się wtedy wapń zawarty w kościach)
- wrodzone choroby
Leczenie hiperkalcemii
Choroba jest całkowicie wyleczalna, pod warunkiem usunięcia pierwotnej przyczyny hiperkalcemii: gruczolaka przytarczyc, nowotworów oraz zaprzestanie przyjmowania dodatkowej witaminy D i wapnia. Nie wolno samodzielnie, przez dłuższy czas, zażywać preparatów z tymi składnikami. Jeśli chorujemy na raka powinniśmy okresowo badać poziom stężenia wapnia we krwi.
Lekarz stara się przede wszystkim znaleźć przyczynę zwiększonego stężenia wapnia we krwi oraz obniżyć jego poziom.
W łagodnej hiperkalcemii zaleca się przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów i ograniczenie spożycia produktów zawierających dużo wapnia (do około 1000 mg wapnia na dobę). W cięższych przypadkach podaje się leki hamujące uwalnianie wapnia z kości, a także glikokortykosteroidy. W najcięższych przypadkach hiperkalcemii wykonuje się dializę w celu szybkiego usunięcia nadmiaru wapnia z organizmu.
