Nowotwór i rak to nie to samo. Podział i nazewnictwo nowotworów

W mowie potocznej wyrazy "nowotwór" i "rak" stosujemy zamiennie. Warto jednak wiedzieć, że nowotwór i rak to nie to samo. Czym się różnią?

Nowotwór i rak: co to za różnica?

Zacznijmy od podstaw. Nowotwory dzielą się na łagodne i złośliwe. Każdy rak jest nowotworem złośliwym, ale nie każdy nowotwór złośliwy to rak. Nowotworem złośliwym może być na przykład mięsak, który nie jest według medycznej klasyfikacji rakiem. Jak się w tym połapać? Podstawą nazewnictwa nowotworów jest ich charakter - łagodny lub złośliwy - i pochodzenie. W zrozumieniu gąszczu nowotworowych określeń pomaga poznanie samego procesu powstawaniu nowotworu.

Dołącz do Zdrowia na Facebooku!

Źródło choroby: kancerogeneza (nowotworzenie)

Proces powstawania raka to kancerogeneza, czyli nowotworzenie. To zawiły proces, który może trwać latami. Według szacunków 80% przypadków nowotworzenia spowodowanych jest ingerencją szkodliwego czynnika zewnętrznego (promieniowania, wirusa, substancji chemicznych). Ryzyko zachorowania na nowotwór zwiększają określone predyspozycje genetyczne. Historia choroby w rodzinie nie oznacza jednak, że na pewno zachorujemy - rak to nie choroba dziedziczna, dziedziczymy jedynie warunki, które mogą być sprzyjające rozwojowi choroby. Zespoły wad wrodzonych oznaczają wysokie ryzyko zachorowania na charakterystyczny dla danego zespołu nowotwór.

Tak więc w wyniku działania czynników zewnętrznych lub wewnętrznych rozpoczyna się proces kancerogenezy. W pojedynczej komórce pojawia się błąd w kodzie genetycznym. Komórka może się przed błędem obronić - jest w stanie naprawić uszkodzone DNA, a jeśli to się nie uda, stara się doprowadzić do samounicestwienia (tzw. zaprogramowanej śmierci, czyli apoptozy). Zdarza się jednak i tak, że błąd w kodzie genetycznym nie zostaje przez organizm zarejestrowany. W wyniku tego przeoczenia komórka mutuje i może doprowadzić do powstania nowotworu. Na kolejnym etapie rozwoju dochodzi do następnych mutacji, pojawiają się zmiany chorobowe. Dalszy rozwój choroby zależy od jej indywidualnego charakteru.

/ Klasyfikacja nowotworów przy uwzględnieniu ich charakteru oraz lokalizacji / wykres / redakcja

Charakter choroby: nowotwór łagodny i złośliwy

Pierwszy podział nowotworów to rozróżnienie na nowotwory łagodne i złośliwe. Nowotwór łagodny to najmniej groźny rodzaj choroby nowotworowej. Zmiana rośnie powoli i nie niszczy sąsiednich tkanek. Czasem rozwój guza zatrzymuje się na bardzo długo. Większość nowotworów łagodnych otacza torebka, która odgranicza zmianę chorobową od zdrowej tkanki. Nowotwory łagodne nie naciekają na sąsiednie narządy i pobliskie węzły chłonne, oraz nie daje przerzutów, czyli nowych ognisk choroby w innych częściach ciała. Leczenie jest stosunkowo proste i zwykle skuteczne - po usunięciu chirurgicznym nowotwór nie wraca (nie dochodzi do tzw. wznowy, nawrotu).

Uwaga! To, że nowotwór jest łagodny, nie oznacza, że można go zlekceważyć. Każda zmiana nowotworowa niesie za sobą ryzyko zezłośliwienia się, czyli przekształcenia w złośliwą formę choroby, wymaga zatem koniecznej interwencji lekarskiej. Poza tym może powstać w wyjątkowo niefortunnym miejscu i skutecznie utrudnić pracę okolicznym narządom.

Nowotwór złośliwy to o wiele większe zagrożenie dla zdrowia i życia. Może naciekać, atakować sąsiednie tkanki i robić przerzuty na odległe narządy. Po leczeniu może dojść do wznowy (nawrotu) choroby. Często nie mają torebki, mogą być rozległe i rozwijać się bardzo szybko. Leczenie nowotworu złośliwego jest najskuteczniejsze wtedy, gdy choroba zostanie wykryta we wczesnym stadium, jeszcze przed wystąpieniem przerzutów. Niestety, czasem rośnie w ukryciu, nie daje objawów i ujawnia się dopiero na zaawansowanym etapie rozwoju. Nowotwory złośliwe dzielą się na: raki, mięsaki, chłoniaki, białaczki, glejaki, czerniaki i inne nowotwory pochodzenia nienabłonkowego. Podział opiera się na rodzaju tkanki, z której powstała zmiana nowotworowa.

Nowotwory złośliwe: raki

Rak jest takim nowotworem złośliwym, który powstaje z tkanki nabłonkowej. Tkanka nabłonkowa tworzy wyściółki organizmu: wyścieła naskórek, jamy ciała i narządów, wewnętrzne powierzchnie przewodów układu pokarmowego, oddechowego, moczowego, rozrodczego i krwionośnego, gruczoły oraz narządy zmysłów (na przykład siatkówkę oka czy kubki smakowe). Dodatkowa klasyfikacja raka opiera się na rodzaju nabłonka; w ten sposób wyróżniamy gruczolakoraki, raki płaskonabłonkowe i urotelialne.

Raki rozwijają się u dzieci bardzo rzadko; atakują głównie osoby w wieku średnim, po 50. roku życia. Tak jak w przypadku innych nowotworów - im szybciej zostanie wykryty, tym lepiej. Sposób leczenia zależy od rodzaju raka. Najczęściej występujące rodzaje raka u kobiet to: rak sutka (potocznie rak piersi), oskrzela i płuca, okrężnicy, jajnika, żołądka, trzustki, szyjki macicy, pęcherzyka żółciowego, wątroby i odbytnicy. Mężczyzn najczęściej atakuje rak oskrzela i płuca, żołądka, gruczołu krokowego (prostaty), okrężnicy, pęcherza moczowego, trzustki, krtani, nerki, przełyku i odbytnicy.

Nowotwory złośliwe: mięsaki

Mięsaki to aż 20% nowotworów złośliwych u dzieci. U dorosłych występują bardzo rzadko, zaledwie w 1% przypadków. Mięsaki tworzą się z tkanek miękkich (miąższowej, łącznej, chrzęstnej, kostnej i tłuszczowej). Mięsaki często rozwijają się w ukryciu. Zwykle trzeba zastosować leczenie skojarzone, czyli połączenie chirurgii i chemio- lub radioterapii.

> Więcej o mięsakach >

Nowotwory złośliwe: chłoniaki

Chłoniaki wywodzą się z układu chłonnego. Do układu chłonnego człowieka należą: węzły chłonne, śledziona oraz tkanka limfatyczna jamy nosowej, gardłowej i przewodu pokarmowego. Nierzadko pierwszym objawem chłoniaka jest powiększenie węzłów chłonnych. Dotykają głównie osoby młode. W leczeniu chłoniaków wykorzystuje się przede wszystkim chemioterapię.

> Więcej o chłoniakach >

Nowotwory złośliwe: białaczki

Białaczka to nowotwór złośliwy, który rozwija się w układzie krwiotwórczym. Białaczka ma wiele odmian, każda z nich objawia się i przebiega nieco inaczej. Ogólnie rzecz biorąc, białaczki dzielimy ze względu na przebieg (ostre i przewlekłe) oraz pochodzenie (szpikowe i limfatycznie). Ostre białaczki leczy się przede wszystkim przez chemioterapię. Przewlekłe mogą wymagać przeszczepu szpiku.

> Więcej o białaczkach >

Nowotwory złośliwe: glejaki

Glejaki to najczęściej występujące nowotwory wewnątrzczaszkowe. Zmiany tworzą się z komórek glejowych, podstawowych elementów tkanki nerwowej. Nowotwór powoduje przede wszystkim zaburzenia czynności mózgu (zaniki pamięci, napady padaczkowe, problemy z koncentracją). Glejaki częściej pojawiają się u dzieci (to drugi najczęściej występujący nowotwór dziecięcy). Jeśli to możliwe i guz jest stosunkowo wyraźnie odgraniczony od sąsiednich tkanek, wycina się go. W leczeniu glejaka stosuje się również chemio- i radioterapię, a także terapie eksperymentalne.

> Więcej o glejakach >

Nowotwory złośliwe: czerniaki

Czerniak wywodzi się z komórek barwnikowych, czyli melanocytów, zwykle na skórze. W przebiegu choroby znamię, które wcześniej było niegroźne, zezłośliwia się. Pierwszym objawem jest zaczerwienienie i rozrost zmiany. Czerniaki zazwyczaj rozwijają się szybko i dają liczne przerzuty.

> Więcej o czerniakach >

Ludzkie podejście do pacjenta onkologicznego: wciąż rzadkość, ale są wyjątki...