Tarczyca waży zaledwie 30 gramów i choć bardzo mała, to wytwarzane przez nią hormony ft3 i ft4 spełniają w organizmie niezwykle ważna funkcje. Hormon ft3 (trijodotyronina) odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, metabolizm węglowodanów, tłuszczów i białek. Wpływa na bilans wody oraz pracę mięśni.
Drugi z hormonów ft4 (tyroksyna) reguluje wchłanianie glukozy czy rozpad tłuszczów. Wpływa na działanie gruczołów płciowych oraz płodność.
Choroby tarczycy - objawy
W większości przypadków to właśnie na podstawie oznaczenia poziomu ft3 i ft4 diagnozuje się chorobę tarczycy. Powodem do ich zbadania może być powiększanie tarczycy, które bardzo często można wyczuć przez skórę – mówi się wtedy o tzw. wolach. Ale nie jest to reguła. O tym, że gruczoł jest za duży mogą świadczyć m.in. duszność, ucisk, trudności w połykaniu, które nie są spowodowane żadnymi innymi przyczynami, lub chrypka. U niektórych pacjentów o chorej tarczycy może świadczyć drażliwość, kołatanie serca, utrata wagi lub przyrost masy ciała nie spowodowany zmianą nawyków żywieniowych.
Obecność wola tarczycy bardzo często prowadzi do nadczynności tarczycy, czyli sytuacji, gdy gruczoł zaczyna wydzielać zbyt dużą ilość hormonów. Osoby z tym schorzeniem bardzo często są drażliwe, skarżą się na kołatnie serca, mają kłopoty z koncentracja, niekiedy pojawia się mimowolne drżenie np. palców. Bardzo często są nadwrażliwe na zamiany temperatury, często nadmiernie się pocą i czują wzmożone pragnienie, niezależnie od pory roku. Mogą także pojawić się zaburzenia miesiączkowania, duszności czy problemy z układem pokarmowym (najczęściej biegunki). Do tego wyraźnie pogarsza się stan skóry, włosów, paznokci.
Powiększenie tarczycy może także doprowadzić do niedoczynności tarczycy, czyli sytuacji, gdy gruczoł wytwarza niewystarczającą ilość hormonów ft3 i ft4. Do najbardziej charakterystycznych objawów niedoczynności tarczycy należą:
- męczliwość i duszność, zwłaszcza po wysiłku
- płytki oddech
- zaburzenia snu - nadmierna senność lub bezsenność
- odczuwanie zimna, mimo wysokiej temperatury na zewnątrz
- zaparcia
- sztywność mięśni i bóle stawów
- przybieranie na wadze mimo braku apetytu
- zmiana barwy głosu
- słabsza pamięć i osłabiona zdolność koncentracji
- obrzęk szyi i pojawienie tzw. drugi podbródek
- zaburzenia miesiączkowania
- problemy ze skórą, wypadanie włosów, osłabienie paznokci
- problemy z układem krążenie
- znaczne obniżenie nastroju, spadek libido
Czasem przyczyną problemów z tarczycą jest zaburzenie i nieprawidłowe działanie układu immunologicznego. Do tej grupy schorzeń należą choroba Hashimoto oraz choroba Gravesa i Basedowa (choroba Basedowa).
Hashimoto, bardzo często, jest jedną z przyczyn niedoczynności tarczycy. W grupie ryzyka znajdują się osoby z cukrzycą typu 1 oraz te, które mają w rodzinie osoby z chorobami tarczycy.
Choroba Gravesa i Basedowa (choroba Basedowa) niejednokrotnie prowadzi do nadczynności gruczołu. Schorzenie znacznie częściej pojawia się u osób z cukrzycą typu 1, bielactwem czy reumatoidalnym zapaleniem stawów. Obok objawów nadczynności schorzenie u 10-30 proc. chorych - prowadzi do wytrzeszczu oczu. Przypadłość może doprowadzić do jaskry, światłowstrętu, a nawet trwałego uszkodzenia wzroku. Mogą także pojawić się wole tarczycy oraz tzw. obrzęk podgoleniowy (pod skórą zaczyna gromadzić się śluzowa substancja).
Choroby tarczycy a jod
Jeszcze kilkadziesiąt lat temu ogromnym problemem w Polsce był tzw. kretynizm. Schorzenie to spowodowane jest niedoborem jodu - pierwiastka, który ma ogromny wpływ na pracę tarczycy. Schorzenie prowadzi do niedorozwoju układu nerwowego oraz kostnego. Dzisiaj tego problemu już nie ma. Kretynizm udało się wyeliminować wprowadzając do sprzedaży sól z obowiązkowym dodatkiem jodu.
Choroby tarczycy - diagnoza
Pierwszym badaniem, które może potwierdzić, że przyczyną problemów jest chora tarczyca to badanie krwi z oznaczeniem ft3, ft4 oraz TSH. Ich normy to:
- ft3 od 2,3 do 6,6 ng/ml
- ft4 od 0,9 do 2,4 ng/ml (przekroczenie tych wartości może oznaczać niedoczynność tarczycy, wynik poniżej może sugerować nadczynność tarczycy)
- TSH od 0,27 do 4,0 mU/l (zmniejszenie stężenia TSH świadczy o nadczynności tarczycy, zwiększony poziom TSH – o niedoczynności tarczycy).
Dodatkowo poza badaniem krwi wykonuje się ultrasonografię tarczycy. Pozwala ona wykryć drobne guzki, które w scyntygrafii mogą być niewidoczne. Czym jest scyntygrafia? Podczas badania podaje się izotopy promieniotwórcze, dzięki temu określenie, gdzie dokładnie znajduje się guz jest znacznie łatwiejsze. Znacznik podawany jest do ustnie lub dożylnie. Następnie badany kładzie na specjalnym stole, a dół jego szyi umieszcza się pod aparatem z czujnikiem. Guzki niegromadzące radioizotopu są „zimne” i mogą świadczyć o niebezpieczeństwie zmian nowotworowych. Guzki „gorące”, które gromadzą znacznik, mogą sugerować nadczynność tarczycy.
Jeśli zmiana w tarczycy jest niepokojąca może pojawić się konieczność pobrania wycinka do dalszych badań. W takich sytuacjach wykonuje się tzw. cienkoigłową biopsję aspiracyjną. Igła wprowadzana jest do tarczycy, następnie za pomocą strzykawki pobiera się tkankę. Wbrew pozorom badanie nie jest bolesne ani niebezpieczne. Pozwala przede wszystkim ustalić charakter ewentualnych zmian nowotworowych i w przypadku raka rozpocząć jak najszybsze leczenie.
