Amantadyna - co to za lek, jakie ma zastosowanie
Amantadyna (1-aminoadamantan) to organiczny związek chemiczny z grupy amin, pochodna adamantanu (tricykliczny węglowodór nasycony). Wchodzi w skład dwóch leków. Jeden o nazwie Vigeryt K opiera się o chlorowodorek amantadyny, drugi to Amantix zawierający substancje czynną w postaci siarczanu amantadyny.
Leki oparte o amantadynę znajdują zastosowanie w leczeniu choroby Parkinsona. Ponadto jako lek przeciwwirusowy zalecany jest na grypę typu A. Nie działa natomiast (lub prawie nie działa) przy grypie typu B (chodzi tutaj o rodzaj wirusa, który wywołał chorobę. Influenzavirus A (FLUAV), nazywany wirusem grypy typu A, to wirus który wywołał pandemie, w tym hiszpanki, ptasiej grypę i świńskiej grypy). Jednak wciąż rosnąca oporność wirusa grypy na działanie leku powoduje coraz mniejszą skuteczność amantadyny w zwalczaniu infekcji.
Jest to lek stosowany długoterminowo do leczenia objawów choroby Parkinsona i w zespołach parkinsonowskich, do zwalczania sztywności i drżenia mięśni. Amantadyna niweluje ponadto pozapiramidowe działania niepożądane neuroleptyków (czyli niweluje takie objawy jak sztywność mięśni, drżenie mięśniowe, spowolnienie ruchowe wywołane zażywaniem tych leków). Neuroleptyki to leki stosowane w psychozach.
Mechanizm działania amantadyny nie został w pełni rozpoznany. Prawdopodobnie aktywuje i zwiększa uwalnianie dopaminy i hamuje wychwyt zwrotny dopaminy.
Natomiast mechanizm działania amantadyny jako leku przeciwwirusowego polega na hamowaniu uwalniania kwasu nukleinowego wirusa do komórek żywiciela poprzez uszkadzanie funkcji domeny przezbłonowej wirusowego białka M2. W niektórych przypadkach zapobiega gromadzeniu się wirusa w czasie jego replikacji.
Amantadyna w chorobie Parkinsona
Amantadyna to lek zwiększający uwalnianie endogennej dopaminy. Działa słabiej niż lewodopa (podstawowy lek stosowany w chorobie Parkinsona). Powoduje, że zmniejsza się u chorych tzw. bezczynność ruchowa, jednak w mniejszym stopniu łagodzi sztywność czy drżenie mięśni. Zastosowanie amantadyny pozwala jednak zmniejszyć dawki lewodopy, a więc tym samym zmniejsza działania niepożądane tego leku.
Objawy niepożądane amantadyny:
- zaburzenia snu
- napady padaczkowe
- pobudzenie ruchowe i psychiczne
- nudności
- nerwowość
- suchość w jamie ustnej
- obrzęk kostek
- sinica marmurkowa, czyli czerwone plamy na skórze
Lek może spowodować zawroty głowy,omdlenia i drgawki. Przed leczeniem, a także po każdym zwiększeniu dawki leku należy ponadto kontrolować pracę serca chorego.
Amantadyna może mieć takie działania niepożądane jak: lęk, nadmierna poprawa nastroju, uczucie pustki w głowie, letarg, halucynacje, koszmary senne, zmniejszenie koncentracji, nerwowość, depresja, bezsenność, jadłowstręt, rzadko drgawki, omamy, halucynacje.
Amantadyna - przeciwwskazania i środki ostrożności, działania niepożądane
Leku nie mogą przyjmować kobiety w ciąży ani karmiące piersią, ani też dzieci poniżej piątego roku życia. Ponadto lek zmniejsza tolerancję alkoholu. Przyjmując amantadynę nie wolno prowadzić samochodu.
Przeciwwskazania obejmują ponadto:
- nadwrażliwość na amantadynę lub którykolwiek ze składników leku
- padaczkę
- ciężką psychozę
- choroby nerek i wątroby
- czynną chorobę wrzodową
Przeciwwskazaniem jest jednoczesne przyjmowanie amantadyny i leków przeciwarytmicznych (np. chinina, dizopiramid, amiodaron i inne), niektórych przeciwpsychotycznych, niektórych leków przeciwdepresyjnych (np. amintryptylina), niektórych leków przeciwhistaminowych, a także makrolidów.
Leczenie chlorowodorkiem amantadyny nie wolno przerywać nagle, ponieważ wzrasta wtedy ryzyko wystąpienia tzw. przełomu parkinsonowskiego (nagłe pogorszenie stanu pacjenta). Chorzy na Parkinsona z objawami depresji po zażyciu amantadyny mogą mieć skłonności samobójcze.
Lek należy ostrożnie podawać osobom z niewydolnością serca, hipotonią lub obrzękami obwodowymi. Amantadyna może bowiem nasilić istniejącą niewydolność serca.
Amantadyna a leczenie COVID-19
Na zlecenie ministerstwa zdrowia eksperci z Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT) przeszukali dostępne bazy publikacji medycznych i przeprowadzili ocenę dowodów naukowych na temat stosowania amantadyny u pacjentów z COVID-19.
- W ramach przeprowadzonego wyszukiwania nie zidentyfikowano randomizowanych prób klinicznych z randomizacją, oceniających skuteczność i bezpieczeństwo amantadyny stosowanej w COVID-19. Nie odnaleziono ponadto badań wtórnych - czytamy w "Przeglądzie doniesień naukowych dla amantadyny stosowanej w leczeniu COVID-19", opracowanym AOTMiT i opublikowanym 17 listopada 2020 roku.
We wnioskach eksperci piszą: "Z uwagi na ograniczoną liczbę dowodów naukowych oraz ich niską wiarygodność, wnioskowanie o skuteczności i profilu bezpieczeństwa amantadyny w leczeniu COVID-19 obarczone jest wysoką niepewnością".
