Drgawki: rodzaje, przyczyny, pierwsza pomoc

Drgawki to gwałtowne, mimowolne skurcze mięśni. Ogólnie dzieli się je na padaczkowe i niepadaczkowe. Są objawem nieprawidłowości w ośrodkach ruchowych w korze mózgowej, w ośrodkach podkorowych lub w rdzeniu kręgowym.

Drgawki (konwulsje) - rodzaje drgawek, fazy napadu drgawkowego

Drgawki to mimowolne skurcze mięśni, które mogą mieć formę pojedynczego ataku lub powtarzających się kilkakrotnie konwulsji w czasie jednego napadu drgawkowego. Najczęściej towarzyszy im utrata przytomności i dezorientacja po przebudzeniu się. Może też wystąpić utrata kontroli nad zwieraczami.

Drgawki dzieli się na dwa główne rodzaje: na drgawki toniczne oraz drgawki kloniczne. O drgawkach tonicznych mówimy, gdy mięśnie stają się napięte i unieruchamiają część ciała na dłuższy czas, a napięcie mięśni jest stałe, bez momentów rozluźnienia. Drgawki toniczno-kloniczne natomiast to kurcz mięśni przerywany co jakiś czas konwulsjami. Drgawki kloniczne są to powtarzające się skurcze mięśni na przemian z fazami rozluźnienia.

Drgawki toniczno-kloniczne w pierwszej fazie powodują, że ciało staje się sztywne, wstrząsane skurczami, ale nie przemieszcza się. Kończyny są wyprostowane lub lekko zgięte, pięści zaciśnięte z kciukiem schowanym w dłoni. Szczęki zostają zaciśnięte, może też dojść do skurczu mięśni oddechowych, wtedy ciało sinieje. W takim momencie zdarza się również choremu bezwiedne oddanie moczu czy kału. Druga faza - kloniczna - to gwałtowne wstrząsy głowy, szybkie ruchy gałek ocznych w różnych kierunkach, a także skurcze mięśni twarzy. Obie kończyny są gwałtownie wstrząsane, a oddech jest przerywany, płytki, z powodu skurczu mięśni oddechowych. W czasie napadu dochodzi do utraty przytomności. Po napadzie konwulsji chory zapada w ciężki sen, oddychając ciężko z charakterystycznym, charczącym pogłosem.

Drgawki (konwulsje) - przyczyny

Przyczyną drgawek najczęściej pozostaje epilepsja (padaczka). Inne zaburzenia, które mogą wywołać napady drgawek to: tężyczka, krwotoki, nowotwory, a także ropnie i torbiele mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, obrzęk mózgu, cukrzyca, zatrucia, w tym zatrucia alkoholowe, a także histeria. U małych dzieci, poniżej drugiego roku życia drgawki ogólne zdarzają się stosunkowo często. Po gwałtownym płaczu dziecko może zesztywnieć i zsinieć z powodu paraliżu mięśni oddechowych. U dzieci dochodzi też czasem do drgawek gorączkowych, gdy temperatura ciała przekracza 39-40 stopni Celsjusza. Do rzucawki może dojść u kobiet w ciąży w wyniku zatrucia ciążowego.

Bezpośrednią przyczyną drgawek są zaburzenia w pracy ośrodkowego układu nerwowego. W grupie neuronów w mózgu dochodzi do spontanicznego pobudzenia wskutek wyładowań elektrycznych. Następnie impuls pobudza nerwy ruchowe, w te aktywizują do działania włókna mięśniowe. Napad drgawek trwa zwykle kilka minut. Osoba doświadczająca drgawek może być nieprzytomna lub półprzytomna i zdezorientowana. 

Drgawki (konwulsje) - atak padaczki

Padaczka może mieć wiele przyczyn. Są wśród nich: urazy głowy oraz okołoporodowe uszkodzenia mózgu, a także naczyniowe choroby mózgu, takie jak udar niedokrwienny, krwotok podpajęczynówkowy, krwotok śródmózgowy, nowotwory mózgu lub przerzuty z innych organów. Atak padaczki może wywołać także choroba Alzheimera, stwardnienie rozsiane, odwodnienie, udar cieplny i jeszcze kilka innych przyczyn.

Drgawki (konwulsje) - pozostałe przyczyny

Napady histerycznych drgawek częściej zdarzają się młodym kobietom. Od innych form drgawek odróżnia je to, że zazwyczaj język nie zostaje przygryziony i upadek nie powoduje urazów, jest jakby "miękki", drgawki są bezładne. Ciało może też wyginać się łuk. Nie dochodzi do dezorientacji.

Drgawki, spowodowane zatruciem alkoholem, mogą przejść w stan śpiączki, zwany alkoholemią. Inne możliwe przyczyny drgawek powodowanych zatruciem to: zatrucie arsenem, barbituranami w przypadku nagłego odstawienie leków, po dłuższym okresie zażywania, a ponadto zatrucie ołowiem, kończące się śpiączką. 

Rzadką, ale możliwą przyczyną drgawek pozostaje hipokalcemia, czyli zaburzenia poziomu wapnia we krwi, wywołane niedoborem parathormonu przy niedoczynności przytarczyc, a także zaawansowaną chorobą nerek, infekcją riketsjami, czyli bakteriami Gramm-ujemnymi lub osteomalacją - metaboliczną chorobą kości, związaną z brakiem wapnia.

Inną przyczyną drgawek może być hipoglikemia, związana z brakami glukozy we krwi. Wtedy drgawki występują głównie w nocy i nad ranem. Do drgawek dochodzi także przy zaburzeniach elektrolitowych, na przykład po uporczywych i obfitych wymiotach, a także w wyniku niedoboru sodu i potasu, na skutek niewłaściwej diety. Drgawki mogą mieć też związek z porfirią nabytą, a także towarzyszyć omdleniom, trwają wtedy jednak krótko, najwyżej kilkanaście sekund i nie towarzyszy im dezorientacja po napadzie, czy też ugryzienia w język.

Drgawki (konwulsje) - pierwsza pomoc

W czasie napadu drgawek należy ochraniać przede wszystkim głowę takiej osoby. Wszelkie ostre przedmioty trzeba usunąć z bezpośredniego sąsiedztwa, by nie doszło do skaleczenia ciała. Nie wolno na siłę przytrzymywać chorego, bo można w ten sposób zrobić mu krzywdę. Niczego też nie wlewamy do ust, ani nie wkładamy. Sprawdzamy natomiast, czy nic nie przeszkadza mu w oddychaniu. W przypadku drgawek gorączkowych u dzieci kluczowe jest obniżenie temperatury ciała.