Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych - co to za choroba, co ją wywołuje?
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych nosi łacińską nazwę meningitis cerebrospinalis purulenta. Chorobę wywołują najczęściej wirusy oraz bakterie, zdarzają się także zachorowania spowodowane przez pierwotniaki, pasożyty oraz po zażyciu niektórych leków. Najogólniej rzecz biorąc istnieją dwa typy choroby: wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych oraz bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Opony mózgowo-rdzeniowe - czym są?
Opony mózgowo-rdzeniowe zbudowane są z tkanki łącznej, a ich najważniejszym zadaniem jest ochrona mózgowia i rdzenia kręgowego. Wypełnione są płynem mózgowo-rdzeniowym, zapewniającym właściwą amortyzację przy wstrząsach. Składają się z trzech błon, zwanych też oponami: twardą, pajęczą (nazywaną także pajęczynówką) oraz miękką. Opona twarda jest najgrubsza i najmocniejsza, przyrasta do niej pajęczynówka, zaś trzecia opona, miękka, styka się z mózgowiem oraz rdzeniem kręgowym. Tym, co wyróżnia błony okalające mózgowie, od tych otaczających rdzeń kręgowy jest ukrwienie. Są też mocno unerwione, dlatego każdy ucisk, wywołany urazem mechanicznym czy będący konsekwencją wady anatomicznej, wywołuje silny ból.
Wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych - przyczyny
Do wirusowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych dochodzi w wyniku zakażenia ośrodkowego układu nerwowego przez: enterowirusy (Coxsackie, ECHO), wirusa nagminnego zapalenia ślinianek (świnki), arbowirusy (wirus kleszczowego zapalenia mózgu), wirusa opryszczki zwykłej, wirusa ospy wietrznej i półpaśca, wirusa Ebsteina-Barr, wirusa cytomegalii, ludzkiego wirusa herpes typu 6, wirusa polio, wirusa grypy A i B oraz rzadko - przez adenowirusy.
Jak wirus dostaje się do ośrodkowego układu nerwowego? Po wniknięciu do organizmu, na przykład drogą oddechową lub pokarmową, wirus namnaża się, a następnie przedostaje do krwi lub do obwodowego układu nerwowego, a stamtąd atakuje ośrodkowy układ nerwowy. Niektóre wirusy: wścieklizny, opryszczki, ospy wietrznej i półpaśca oraz polio wnikają za pośrednictwem neuronów i mięśni.
Wirusowe zapalenie opon mózgowych występuje stosunkowo rzadko. Zakażenie następuje przez kontakt z osobą chorą lub z nosicielem wirusa i następuje drogą kropelkową albo pokarmową. Po wniknięciu do organizmu wirusy namnażają się w tkance chłonnej górnych dróg oddechowych lub przewodu pokarmowego, po czym wraz z krwią, trafiają do mózgu lub rdzenia kręgowego. Zajmuje im to zwykle od kilku do kilkunastu dni.
Wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych - objawy, diagnoza, powikłania i leczenie
Choroba ma dwie fazy. Najpierw pojawia się nieżyt górnych dróg oddechowych lub przewodu pokarmowego z ostrą biegunką. W drugiej fazie choroby obserwujemy sztywność karku i ból głowy, dochodzą do tego wymioty, dreszcze i wysoka gorączka. Dodatkowo chory skarży się na światłowstręt, nadmierny hałas, rozdrażnienie lub senność. Objawy cofają się zazwyczaj po 4-5 dniach.
Do wydania diagnozy potrzebne jest zbadanie laboratoryjne płynu mózgowo-rdzeniowego. W celu pobrania próbki wykonuje się punkcję w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Leczenie wymaga pobytu w szpitalu. Choremu podaje się leki przeciwwirusowe, łagodzi objawy poprzez podanie leków przeciwgorączkowych, przeciwbólowych, a także zapobiegawczo przeciw drgawkom czy obrzękom.
Zapobiegać wirusowemu zapaleniu opon-mózgowo-rdzeniowych można przez szczepienia przeciw najpopularniejszym wirusom, takim jak wirus świnki, odry, różyczki, a na terenach zagrożonych także przeciw kleszczowemu zapaleniu opon.
Możliwe powikłania wirusowego zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych: drgawki, objawy padaczkowe, obrzęk mózgu.
Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych - przyczyny
Bakteryjne zapalenie opon dzieli się na ropne i nieropne. Do zachorowania na ropne zapalenie opon dochodzi po zakażeniu ośrodkowego układu nerwowego przez bakterie Gram-ujemne (pałeczki okrężnicy i inne), paciorkowce z grupy B, listerie, meningokoki dwoinki zapalenia płuc, pałeczki hemofilne typu B. Nieropne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wywołują: borelie, krętki, prątki gruźlicy.
Do zakażenia dochodzi przez zakażenie krwi bakteriami pochodzącymi z wycieku z nosa lub gardła lub innego ogniska ropnego w organizmie. Choroba objawia się szybko, nawet po kilku godzinach od zakażenia.
Bakteryjne (ropne) zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych - objawy, diagnoza, powikłania oraz leczenie
Objawy występują nagle: gorączka, wymioty, bóle głowy oraz sztywność karku oraz nadwrażliwość na bodźce (na dotyk, światło, dźwięk), senność, w skrajnych przypadkach utrata przytomności. Meningokokowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych może skończyć się ciężką postacią sepsy, która prowadzi do śmierci.
Diagnoza potwierdzana jest przez badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, posiew krwi, wykonuje się też tomografię komputerową głowy. Choremu podaje się dożylnie antybiotyki oraz leki przeciwdziałające drgawkom, gorączce i obrzękom.
Powikłania bakteryjnego (ropnego) zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych: obrzęk mózgu, drgawki, stany padaczkowe, ropień mózgu. Choroba może spowodować: upośledzenie lub całkowitą utratę słuchu, wodogłowie, niedowład lub porażenie spastyczne, upośledzenie umysłowe, upośledzenie mowy i czynności poznawczych.
Zapobieganie: poprzez szczepienia ochronne przeciwko pneumokokom oraz meningokokom. Należy także dbać o wyleczenie zakażeń bakteryjnych, które są źródłem zakażenia krwi, np. ropne zapalenia ucha i zatok, zmiany ropne na skórze, czy ropne zapalenia zębów.
