Z badań przeprowadzonych przez Amerykańskich naukowców wynika że na bezsenność cierpi ok 10-30 proc. osób. Stan ten częściej objawia się u kobiet niż u mężczyzn, a jego częstotliwość może wzrastać wraz z wiekiem, a także może być uwarunkowana ilością spożywanych leków.
Bezsenność - klasyfikacja i przyczyny
Osoby które cierpią na bezsenność najczęściej skarżą się na trudności z zasypianiem, wybudzaniem się w nocy oraz zbyt wczesnym przebudzeniem, bez możliwości ponownego zaśnięcia.
Zgodnie z Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD10), zaburzenia snu można podzielić na organiczne i nieorganiczne - związane lub niezwiązane z chorobami układu nerwowego i innymi chorobami współistniejącymi (somatycznymi).
Bezsenność nieorganiczną, rozpoznaje się gdy wymienione objawy występują z częstotliwością trzech lub więcej nocy w ciągu tygodnia, od co najmniej jednego miesiąca. Do rozpoznania bezsenności konieczne jest wykluczenie innych zaburzeń snu np. dysomnii - zaburzenie snu charakteryzujące się nieprawidłową jego jakością, długością i ilością; parasomnii - grupa zaburzeń, polegających na występowaniu w trakcie snu lub przy wybudzaniu się nieprawidłowych lub niepożądanych zachowań; a także innych zaburzeń snu związanych z występowaniem chorób somatycznych współistniejących, zaburzeń psychicznych oraz przyjmowanie niektórych leków, alkoholu, narkotyków.
Wyróżnia się również bezsenność przygodną, która trwa zazwyczaj do kilku dni oraz bezsenność krótkotrwałą, trwającą do 4 tygodni. Przyczyną tych dwóch typów bezsenności jest zazwyczaj stres, problemy w pracy/ szkole, sytuacja życiowa np. daleka podróż, przeprowadzka, ważne wydarzenia w życiu. Na bezsenność krótkotrwałą mogą wpływać również choroby somatyczne np. przeziębienie, infekcje.
Bezsenność przewlekła, czyli trwająca powyżej miesiąca, której przyczyną są najczęściej zaburzenia psychiczne np. depresja i stany lękowe. Duży wpływ mają również przewlekłe choroby somatyczne np. zaburzenia hormonalne, przewlekłe stany zapalne np. reumatoidalne zapalenie stawów.
Bezsenność można podzielić również na pierwotną (samoistną), która uważana jest za odrębną jednostkę chorobową należącą do zaburzeń snu oraz bezsenność wtórną. Pierwszy typ charakteryzuje się określonym zespołem objawów i nie są one związane z innymi zaburzeniami psychicznymi oraz nie ma na nią wpływu zażywanie leków. Zachorowanie na bezsenność pierwotną pojawia się w wyniku nagłych, stresujących sytuacji życiowych. Po ustaniu czynnika stresującego, bezsenność pierwotna może przejść w przewlekłą i trwać kilka miesięcy a nawet lat.
Bezsenność pierwotna bardzo często ma podłoże psychofizjologiczne, a na jej wystąpienie mają wpływ błędne nawyki, które naruszają zasady higieny snu. Są to:
- siedzący tryb życia, który skutkuje małą aktywnością fizyczną
- błędne nawyki żywieniowe, spożywanie dużych i ciężkostrawnych posiłków przed snem
- niekomfortowe warunki do snu, w których główną rolę odrywa wygoda łóżka, temperatura pomieszczenia
- stosowanie przed snem środków pobudzających np. kawy czy napojów energetycznych, palenie papierosów, spożywanie alkoholu i przyjmowanie narkotyków
- wykonywanie pobudzających aktywności przed snem np. oglądanie pobudzających filmów, a także wysoka aktywność fizyczna
- nieregularne godziny spania, które wynikają np. z pracy zmianowej
- częste drzemki w ciągu dnia
- długotrwałe przebywanie w łóżku i wykorzystywanie go nie tylko do spania ale również do oglądania telewizji, pracowania (często z komputerem), czytania książek
- stres przed snem związany z samym faktem spania i kolejnej nocy
Bezsenność wtórna - występuje gdy bezsenność jest jednym z objawów innych zaburzeń zdrowotnych. Jej przebieg zależy od współistniejącego schorzenia. Można w nich wyróżnić zaburzenia psychiczne:
- depresję
- zaburzenia lękowe
- zaburzenia odżywiania np. anoreksja, bulimia
- schizofrenia
- zespół abstynencyjny
- toksykomania
Bezsenność może występować w chorobach takich jak:
- choroby układu krążeniowo-oddechowego
- choroby objawiające się dużym bólem
- choroby tarczycy
- choroby układu moczowego głównie niewydolność nerek, zapalenie dróg moczowych, schorzenia gruczołu krokowego
- niewydolność wątroby
Stosowanie substancji psychoaktywnych również może mieć wpływ na pojawienie się bezsenności. Są to:
- stymulanty - substancje psychoaktywne działające pobudzająco np. efedryna
- leki nootropowe - leki, suplementy lub inne substancje poprawiające funkcje poznawcze, a w szczególności pamięć
- leki przeciwdepresyjne
- leki przeciwpsychotyczne
- leki przeciwpadaczkowe
Bezsenność - leczenie
W celu leczenia bezsenności pierwotnej początkowo stosuje się metody niefarmakologiczne. Główną metodą jest terapia poznawczo-behawioralna, czyli poznanie zachowań i powodów, które miały wpływ na pojawienie się bezsenności. Konieczne jest ich wyeliminowanie np. zmiana stylu życia, rozwiązanie problemów. Można do tego celu wykorzystywać treningi relaksacyjne.
Leczenie farmakologiczne opiera się głównie na zastosowaniu leków uspokajających, nasennych i ułatwiających zasypianie. Leczeniem bezsenności zajmują się lekarze specjalizujący się w dziedzinie psychiatrii, neurologii a także psychologii. Wybór metody leczenia ustalany jest indywidualnie, w zależności od zaawansowania i stanu ogólnego chorego.
Podczas leczenia bezsenności wtórnej, ważne jest wyeliminowanie powodów i chorób które wywołują stan bezsenności. Sposób leczenia uzależniony jest od głównej przyczyny.
Bezsenność w ciąży
Jest to jedna z głównych dolegliwości, które pojawiają się wraz z rozwojem płodu i nasilaniem się zmian hormonalnych, które zachodzą w organizmie kobiety podczas tego stanu. Skutkiem ciąży jest wzrost hormonów - estrogenów i progesteronu, a także wraz rozwojem dziecka rosnący brzuch, który utrudnia znalezienie wygodnej pozycji do spania.
Kobiety ciężarne często zmagają się ze skurczami łydek, które mogą przerywać sen. powiększająca się macica często uciska na pęcherz wywołując uczucie i potrzebę oddawania moczu, które mogą być przyczyną wybudzenia.
Im większe dziecko tym energiczniejsze są jego ruchy, mogą się nasilać w nocy i także są przyczyną przerywania snu.
Duża ilość kobiet obawia się porodu, związane jest to ze stresem i lękiem, które zazwyczaj są głównymi powodami bezsenności.
Bardzo ważne jest, aby kobieta ciężarna była osobą wypoczętą i wyspaną. Należy starać się wyeliminować czynniki stresogenne, unikać przyjmowania większych ilości płynów przed snem aby zmniejszyć ich ilość w pęcherzu, utrzymywać odpowiednią temperaturę w sypialni (nie powinna przekraczać 21stopni) oraz znaleźć wygodną pozycję do spania (w przypadku dużego brzucha, często sprawdza się ułożenie na lewym boku).
