Zapalenie ślinianek - co to są ślinianki?
Ślinianki są to gruczoły ślinowe (łac. glandulae salivales) produkujące ślinę, niezbędną do nawilżania pokarmu oraz odpowiedzialną za ochronę błon śluzowych jamy ustnej i gardła. Ślina jest bowiem elementem naszego systemu odpornościowego, ma właściwości bakteriobójcze. Utrzymuje właściwe pH w jamie ustnej. Jest niezbędna do ochrony zębów i dziąseł. W ślinie znajduje się także enzym, który zapoczątkowuje proces metabolizowania cukru.
Ślinianki dzieli się na duże i małe gruczoły ślinowe, przy czym duże i tak są niewielkich rozmiarów. Wśród dużych, parzystych gruczołów ślinowych wyróżniamy:
- ślinianki przyuszne - największe, osiągające wagę dochodzącą do 30-40 g. Znajdują się po obu stronach twarzy. Produkowana przez te gruczoły ślina przedostaje się przewodem wyprowadzającym do przedsionka jamy ustnej.
- ślinianki podżuchwowe - znajdują się poniżej dolnego brzegu żuchwy. Ślina, płynąc tzw. przewodem Whartona, wydostaje się z niego w jamie ustnej pod językiem.
- ślinianki podjęzykowe - to małe gruczoły znajdujące się na dnie jamy ustnej i mają za zadanie produkować wydzielinę śluzową
Oprócz dużych, parzystych gruczołów ślinowych mamy wiele małych, rozsianych w różnych miejscach jamy ustnej. Natomiast z dużych ślinianek wychodzą przewody ślinowe, które najczęściej ulegają schorzeniom. Nazywane są przewodami Whartona oraz przewodami Stenona (Stensena).
Zapalenie ślinianek mogą być przewlekłe oraz ostre, najczęściej dotykają ślinianek przyusznych. Zapalenia można też podzielić ze względu na umiejscowienie: na zapalenia miąższu oraz na zapalenia przewodów wyprowadzających.
Zapalenie ślinianek - przewlekłe zapalenie ślinianek przyusznych i podżuchwowych
Przewlekle zapalenie ślinianek to najczęstsza przyczyna zaburzeń wydzielania śliny. Przewlekłe zapalenie ślinianki przyusznej objawia się nawracającym obrzękiem okolicy ucha, bólem oraz wydobywającą się z przewodów ślinowych ropą. Mówimy wtedy o ropnym zapaleniu przyusznicy, nawracającym zapaleniu przyusznicy, zapaleniu ślinianki na tle kamicy oraz o sialopatii (piasek w przewodach ślinowych).
Przewlekłe zapalenie ślinianek u dzieci zdarza się dość często. Nie wiadomo, co je może powodować. Podejrzewa się predyspozycje genetyczne, wady wrodzone przewodów wyprowadzających, wrodzone poszerzenie przewodu, niedobór IgA, reakcje immunologiczne. Początkowo objawy przypominają nieco chorobę wirusową, ale ból oraz obrzęk pojawiają się i powracają co jakiś czas. Przewlekłe zapalenie ślinianek u dorosłych pojawia się, w przypadkach, gdy cierpieli na zapalenia w dzieciństwie. Może także objawić się nagle, bez uprzednich epizodów w dzieciństwie.
Przewlekłe zapalenie ślinianek przyusznych najczęściej spowodowane jest niewydolnością przewodu wyprowadzającego lub zastojem wydzieliny w przewodach wyprowadzających, spowodowanej np. kamicą lub piaskiem, zalegającym w przewodach. Zapalenie jest na ogół obustronne. Objawy to długotrwały ból o jednostajnym natężeniu, może też boleć szyja i kark, a okoliczne węzły chłonne są wtedy powiększone.
Zapalenie ślinianek - ostre zapalenie ślinianek
Ostre zapalenie ślinianek może być spowodowane zakażeniem wirusowym lub bakteryjnym. Ostre wirusowe zapalenie ślinianek przyusznych to inaczej świnka, wywoływana przez paramyxowirusy. Do zakażeń dochodzi drogą kropelkową.
Ostre zapalenie ślinianek o etiologii bakteryjnej dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych. Za rozwój choroby odpowiedzialne są: gronkowce (Staphylococcus otitis acuta), paciorkowce (Streptococcus viridans), a także bakterie beztlenowe, atakujące w momencie zatkania bądź złego przepływu w przewodach śliniankowych. Do zakażenia bakteriami dochodzi od strony jamy ustnej, rzadziej przez staw skroniowo-żuchwiowy lub krwioobieg. Objawy to: ostry kolkowy ból, ślina w kolorze białym z dodatkiem ropy, jednostronny obrzęk twarzy, może ponadto dojść do powstania ropnia. Dochodzą do tego ogólne objawy, typowe dla zakażeń wirusowych czy bakteryjnych.
Nagminne zapalenie gruczołów przyusznych, czyli świnka
Zakażenie wirusem RNA powoduje obustronne zapalenie ślinianek, połączone z dużym obrzękiem twarzy. Czasem może przebiegać bezobjawowo. Nagminne zapalenie gruczołów przyusznych, czyli świnka często dotyka małe dzieci. Leczenie polega na łagodzeniu objawów choroby, poprzez podawanie środków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych oraz na nawadnianiu chorego. Choroba musi być przeleżana, grozi bowiem powikłaniami, takimi jak: zapalenie jądra i najądrza, które może doprowadzić do bezpłodności, zapalenie jajnika,zapalenie trzustki, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zaburzenia neurologiczne, małopłytkowość, zapalenia spojówek, naczyniówki i nerwu wzrokowego. Przeciwko śwince istnieje skuteczna szczepionka.
Zapalenie ślinianek - ogólne objawy
Zapalenie ślinianek objawia się:
- bólem, który w przypadku ostrego zapalenia jest silny na początku, a potem zanika, w przypadku przewlekłego zapalenia jest dość jednostajny i długi
- obrzękiem policzka, okolic ucha, łuku skroniowego. Skóra jest napięta, czerwona i rozgrzana.
- trudnościami z połykaniem
- suchością w jamie ustnej
- zdarzają się też nudności i wymioty
- wysoką gorączką, dochodzącą nawet do 39 stopni C
- dreszczami
- sennością, apatią
- brakiem apetytu
- bólami mięśni
Zapalenie ślinianek - leczenie
Leczenie wirusowego zapalenia ślinianek polega najczęściej na łagodzeniu objawów choroby. Przy bakteryjnym zapaleniu podaje się antybiotyki, a także środki ślinopędne. W przypadku ropnia potrzebna jest zazwyczaj interwencja chirurgiczna. Przewlekłe zapalenie ślinianek natomiast wymaga ustalenia przyczyny. Szuka się zmian w przebiegu przewodów wyprowadzających, które mogą wynikać z wrodzonych wad w budowie lub ulegać zatkaniu przez kamienie lub piasek (wykonuje się m.in. sialografię).
