Zapalenie ¶linianek - co to s± ¶linianki?
¦linianki s± to gruczo³y ¶linowe (³ac. glandulae salivales) produkuj±ce ¶linê, niezbêdn± do nawil¿ania pokarmu oraz odpowiedzialn± za ochronê b³on ¶luzowych jamy ustnej i gard³a. ¦lina jest bowiem elementem naszego systemu odporno¶ciowego, ma w³a¶ciwo¶ci bakteriobójcze. Utrzymuje w³a¶ciwe pH w jamie ustnej. Jest niezbêdna do ochrony zêbów i dzi±se³. W ¶linie znajduje siê tak¿e enzym, który zapocz±tkowuje proces metabolizowania cukru.
¦linianki dzieli siê na du¿e i ma³e gruczo³y ¶linowe, przy czym du¿e i tak s± niewielkich rozmiarów. W¶ród du¿ych, parzystych gruczo³ów ¶linowych wyró¿niamy:
- ¶linianki przyuszne - najwiêksze, osi±gaj±ce wagê dochodz±c± do 30-40 g. Znajduj± siê po obu stronach twarzy. Produkowana przez te gruczo³y ¶lina przedostaje siê przewodem wyprowadzaj±cym do przedsionka jamy ustnej.
- ¶linianki pod¿uchwowe - znajduj± siê poni¿ej dolnego brzegu ¿uchwy. ¦lina, p³yn±c tzw. przewodem Whartona, wydostaje siê z niego w jamie ustnej pod jêzykiem.
- ¶linianki podjêzykowe - to ma³e gruczo³y znajduj±ce siê na dnie jamy ustnej i maj± za zadanie produkowaæ wydzielinê ¶luzow±
Oprócz du¿ych, parzystych gruczo³ów ¶linowych mamy wiele ma³ych, rozsianych w ró¿nych miejscach jamy ustnej. Natomiast z du¿ych ¶linianek wychodz± przewody ¶linowe, które najczê¶ciej ulegaj± schorzeniom. Nazywane s± przewodami Whartona oraz przewodami Stenona (Stensena).
Zapalenie ¶linianek mog± byæ przewlek³e oraz ostre, najczê¶ciej dotykaj± ¶linianek przyusznych. Zapalenia mo¿na te¿ podzieliæ ze wzglêdu na umiejscowienie: na zapalenia mi±¿szu oraz na zapalenia przewodów wyprowadzaj±cych.
Zapalenie ¶linianek - przewlek³e zapalenie ¶linianek przyusznych i pod¿uchwowych
Przewlekle zapalenie ¶linianek to najczêstsza przyczyna zaburzeñ wydzielania ¶liny. Przewlek³e zapalenie ¶linianki przyusznej objawia siê nawracaj±cym obrzêkiem okolicy ucha, bólem oraz wydobywaj±c± siê z przewodów ¶linowych rop±. Mówimy wtedy o ropnym zapaleniu przyusznicy, nawracaj±cym zapaleniu przyusznicy, zapaleniu ¶linianki na tle kamicy oraz o sialopatii (piasek w przewodach ¶linowych).
Przewlek³e zapalenie ¶linianek u dzieci zdarza siê do¶æ czêsto. Nie wiadomo, co je mo¿e powodowaæ. Podejrzewa siê predyspozycje genetyczne, wady wrodzone przewodów wyprowadzaj±cych, wrodzone poszerzenie przewodu, niedobór IgA, reakcje immunologiczne. Pocz±tkowo objawy przypominaj± nieco chorobê wirusow±, ale ból oraz obrzêk pojawiaj± siê i powracaj± co jaki¶ czas. Przewlek³e zapalenie ¶linianek u doros³ych pojawia siê, w przypadkach, gdy cierpieli na zapalenia w dzieciñstwie. Mo¿e tak¿e objawiæ siê nagle, bez uprzednich epizodów w dzieciñstwie.
Przewlek³e zapalenie ¶linianek przyusznych najczê¶ciej spowodowane jest niewydolno¶ci± przewodu wyprowadzaj±cego lub zastojem wydzieliny w przewodach wyprowadzaj±cych, spowodowanej np. kamic± lub piaskiem, zalegaj±cym w przewodach. Zapalenie jest na ogó³ obustronne. Objawy to d³ugotrwa³y ból o jednostajnym natê¿eniu, mo¿e te¿ boleæ szyja i kark, a okoliczne wêz³y ch³onne s± wtedy powiêkszone.
Zapalenie ¶linianek - ostre zapalenie ¶linianek
Ostre zapalenie ¶linianek mo¿e byæ spowodowane zaka¿eniem wirusowym lub bakteryjnym. Ostre wirusowe zapalenie ¶linianek przyusznych to inaczej ¶winka, wywo³ywana przez paramyxowirusy. Do zaka¿eñ dochodzi drog± kropelkow±.
Ostre zapalenie ¶linianek o etiologii bakteryjnej dotyka zarówno dzieci, jak i doros³ych. Za rozwój choroby odpowiedzialne s±: gronkowce (Staphylococcus otitis acuta), paciorkowce (Streptococcus viridans), a tak¿e bakterie beztlenowe, atakuj±ce w momencie zatkania b±d¼ z³ego przep³ywu w przewodach ¶liniankowych. Do zaka¿enia bakteriami dochodzi od strony jamy ustnej, rzadziej przez staw skroniowo-¿uchwiowy lub krwioobieg. Objawy to: ostry kolkowy ból, ¶lina w kolorze bia³ym z dodatkiem ropy, jednostronny obrzêk twarzy, mo¿e ponadto doj¶æ do powstania ropnia. Dochodz± do tego ogólne objawy, typowe dla zaka¿eñ wirusowych czy bakteryjnych.
Nagminne zapalenie gruczo³ów przyusznych, czyli ¶winka
Zaka¿enie wirusem RNA powoduje obustronne zapalenie ¶linianek, po³±czone z du¿ym obrzêkiem twarzy. Czasem mo¿e przebiegaæ bezobjawowo. Nagminne zapalenie gruczo³ów przyusznych, czyli ¶winka czêsto dotyka ma³e dzieci. Leczenie polega na ³agodzeniu objawów choroby, poprzez podawanie ¶rodków przeciwbólowych i przeciwgor±czkowych oraz na nawadnianiu chorego. Choroba musi byæ przele¿ana, grozi bowiem powik³aniami, takimi jak: zapalenie j±dra i naj±drza, które mo¿e doprowadziæ do bezp³odno¶ci, zapalenie jajnika,zapalenie trzustki, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zaburzenia neurologiczne, ma³op³ytkowo¶æ, zapalenia spojówek, naczyniówki i nerwu wzrokowego. Przeciwko ¶wince istnieje skuteczna szczepionka.
Zapalenie ¶linianek - ogólne objawy
Zapalenie ¶linianek objawia siê:
- bólem, który w przypadku ostrego zapalenia jest silny na pocz±tku, a potem zanika, w przypadku przewlek³ego zapalenia jest do¶æ jednostajny i d³ugi
- obrzêkiem policzka, okolic ucha, ³uku skroniowego. Skóra jest napiêta, czerwona i rozgrzana.
- trudno¶ciami z po³ykaniem
- sucho¶ci± w jamie ustnej
- zdarzaj± siê te¿ nudno¶ci i wymioty
- wysok± gor±czk±, dochodz±c± nawet do 39 stopni C
- dreszczami
- senno¶ci±, apati±
- brakiem apetytu
- bólami miê¶ni
Zapalenie ¶linianek - leczenie
Leczenie wirusowego zapalenia ¶linianek polega najczê¶ciej na ³agodzeniu objawów choroby. Przy bakteryjnym zapaleniu podaje siê antybiotyki, a tak¿e ¶rodki ¶linopêdne. W przypadku ropnia potrzebna jest zazwyczaj interwencja chirurgiczna. Przewlek³e zapalenie ¶linianek natomiast wymaga ustalenia przyczyny. Szuka siê zmian w przebiegu przewodów wyprowadzaj±cych, które mog± wynikaæ z wrodzonych wad w budowie lub ulegaæ zatkaniu przez kamienie lub piasek (wykonuje siê m.in. sialografiê).
