Wolne rodniki - charakterystyka
Rodniki (zwane kiedyś wolnymi rodnikami) to molekuły charakteryzujące się strukturą energetyczną o niesparowanej liczbie elektronów. Intensywne badania prowadzone głównie w XX wieku wskazały, że powstają one na skutek przemian metabolicznych zachodzących w organizmie. Rozrywanie cząsteczek chemicznych, a tym samym produkcja rodników może także być efektem naświetlania promieniowaniem ultrafioletowym lub rentgenowskim. Ich nadzwyczajna aktywność fizyczna oraz szybkość przemieszczania się po organizmie wynika z tego, że rozerwana cząsteczka obdarzona jest ładunkiem elektrycznym. Z tego powodu rodniki nieustannie starają się tworzyć wiązania z innymi cząsteczkami.
Ich destrukcyjny wpływ obserwowany jest zwłaszcza w kontekście DNA oraz białek, dzięki czemu komórki szybciej się starzeją i mutują się. To właśnie dzięki niszczącemu działaniu wolnych rodników powstają zmarszczki, skóra traci jędrność, a mięśnie tracą swoją dawną siłę. Największe zagrożenie ze strony wolnych rodników pojawia się jednak w momencie, gdy atakują narządy wewnętrzne.
Wolne rodniki - przyczyny powstawania
Przyczyn powstawania wolnych rodników w organizmie ludzkim jest dosyć dużo. Jest to między innymi:
- spożywanie nadmiernych ilości alkoholu,
- palenie papierosów,
- dieta zawierająca produkty mocno przetworzone i zawierające sporą ilość konserwantów,
- ekspozycja skóry na promieniowanie słoneczne,
- przewlekły stres i przemęczenie.
Nie jest tajemnicą, że wolne rodniki powstają także w wyniku niezależnych od nas czynników, takich jak: stosowanie pestycydów, zatrucie wód podziemnych przez nawozy oraz inne chemikalia stosowane w przemyśle, a także zanieczyszczenia powietrza.
Wolne rodniki - pozytywne funkcje w organizmie
Pomimo tego, że przyjęło się mówić o wolnych rodnikach w samych negatywach, warto wiedzieć, że pełnią one także pewne istotne i ważne role w organizmie ludzkim. Pierwszą i najważniejszą jest ich udział w syntezie pewnej klasy enzymów oraz hormonów. Wolne rodniki w pewnych sytuacjach są także w stanie utleniać toksyczne substancje mogące zagrażać zdrowiu i wydalać je z organizmu. Mają one także możliwość osłabiania bakterii oraz wirusów, co przyczynia się do łatwiejszego ich neutralizowania przez ludzkie mechanizmy obronne.
Wolne rodniki - jakie choroby wywołują?
Wpływ wolnych rodników na organizm ludzki (w wypadku, gdy jest zachwiana równowaga pomiędzy nimi a przeciwutleniaczami) jest niestety destrukcyjny. W pierwszej kolejności powodują one mutację DNA. Wszystkie zmutowane komórki mnożą się w niekontrolowany sposób, czego konsekwencją są choroby nowotworowe. Obecność wolnych rodników w organizmie niesie ze sobą również konsekwencje w postaci nadmiernego powstawania blaszki miażdżycowej. Zwiększa to oczywiście ryzyko wystąpienia zawału serca lub udaru mózgu. Rodniki to także wróg układu immunologicznego oraz układu nerwowego. Innymi negatywnymi skutkami oddziaływania wolnych rodników w organizmie jest rozwój zaćmy, niszczenie komórek macierzystych mózgu i serca, a także osłabianie czerwonych krwinek.
Najczęstsze choroby wywoływane przez wolne rodniki:
- nowotwory (piersi, jelita grubego),
- schorzenia dermatologiczne (łuszczyca, egzema),
- choroby oczu (np. zaćma),
- choroba Alzheimera,
- choroba Parkinsona,
- zaburzenia ciśnienia krwi, miażdżyca,
- cukrzyca.
Wolne rodniki mogą się także przyczyniać do bezpłodności, przewlekłego wyczerpania, a także osłabienia pamięci i problemów z koncentracją.
Wolne rodniki - jak je zwalczać?
Najważniejszą kwestią w wypadku walki z wolnymi rodnikami jest odpowiednia i zbilansowana dieta. Powinna ona zawierać jak największą ilość antyoksydantów - naturalnej przeciwwagi dla rodników. Do produktów najbogatszych w przeciwutleniacze zaliczyć można buraki, aronię, czarną porzeczkę oraz marchew. Należy również pamiętać o tym, aby dieta nie była bogata w produkty wysoko przetworzone i zawierające konserwanty. Wolne rodniki można także zwalczać poprzez odpoczynek, relaks i unikanie niepotrzebnego stresu.
