Zmętnienie soczewki, które jest najbardziej charakterystycznych objawem zaćmy, może być wrodzone lub nabyte, z tym że rozwój schorzenia nie ma związku z wiekiem pacjenta.
Zaćma wrodzona nazywana także dziecięca, młodzieńczą, może być spowodowana zaburzeniami metabolicznymi.
Zaćma nabyta dzieli się na zaćmę pierwotna związaną z wiekiem (tzw. zaćma starcza), zaćmę wtórną, która może być powikłaniem chorób układowych, konsekwencją urazu. Wyróżnia się także tzw. zaćmę toksyczną. Ten rodzaj choroby spowodowany jest długim przyjmowaniem glikokortykosteroidów, czyli pochodnych hormonów wytwarzanych przez nadnercza.
Dodatkowo w zależności od tego gdzie doszło do zmętnienia soczewki, chorobę dzieli się na:
- zaćmę warstwową (najczęstszą) - ze zmętnieniem mniej wysyconym w części centralnej soczewki, dzięki czemu upośledzenie widzenia jest tylko częściowe.
- zaćmę jądrową i zaćmę całkowitą - całkowicie uniemożliwiają rozwój widzenia u noworodka.
- inne postaci, jak zaćma torebkowa przednia i tylna, biegunowa, okołojądrowa, błoniasta.
Zaćma - objawy
Pierwszym objawem zaćmy wrodzonej jest pojawienie się tzw. białej źrenicy (leukokoria), co spowodowane jest właśnie zmętnieniem soczewki. W zdrowym oku jest ona przezroczysta, przez co nie można jej zobaczyć. Dodatkowo u bardzo małych dzieci przy całkowitej zaćmie obustronnej obserwuje się tzw. odruch palcowo-oczny Franceschettiego, który polega na zaciskaniu oczu piąstkami lub kciukami. Trzeba sobie jednak zdawać sprawę, że podobne objawy mogą pojawić się także przy innych schorzeniach, dlatego zdarza się, że choroba długi czas pozostaje nierozpoznana.
W przypadku zaćmy starczej objawy są bardziej charakterystyczne. Pierwsze sygnały, że coś z niepokojącego dzieje się z soczewką pojawiają się ok. 50 roku życia. W pierwszej kolejności pojawiają się:
- zaburzenia widzenia, obraz jest mętny i niewyraźnym, czasem zupełnie przestają widzieć;
- podczas powiększania zaćmienia soczewki ostrość wzroku coraz bardziej się zmniejsza.
W niektórych przypadkach zmiany są na tyle duże i wyraźne, że można zaobserwować gołym okiem zmiany koloru źrenicy z czarnego na szarobiały, gdy soczewka ulegnie zmętnieniu.
Zaćma nabyta może mieć niespecyficzny przebieg. Do dolegliwości, które powinny skłonić do wizyty u okulisty należą:
- nieostre widzenie, postępujące różnie szybko w zależności od typu zaćmy,
- zaburzona ocena odległości,
- krótkowzroczność,
- przymglone widzenie,
- zaburzenia w poruszaniu lub samoobsłudze u osób starszych.
Zaćma - diagnoza
Rozpoznanie zaćmy jest stosunkowo proste i nie wymaga przeprowadzana żadnych specjalistycznych badań. Najczęściej wykonuje się badanie przedniego odcinka gałki ocznej w lampie szczelinowej. Pozwala ono na ocenę stopnia i rodzaju zmętnienia soczewki.
Dodatkowo lekarz okulista może przeprowadzić jeszcze badanie dna oka. Pozwala ono wykluczyć obecność zmian, powodujących nieodwracalne obniżenie ostrości wzroku, przede wszystkim zwyrodnienie plamki żółtej, zanik nerwu wzrokowego oraz odwarstwienie siatkówki.
Zaćma - leczenie
Najskuteczniejszą metodą leczenia zaćmy jest operacja. Zazwyczaj wykonuje się ją za pomocą metody zewnątrztorebkowej z wypchnięciem jądra soczewki lub stosując fakoemulsyfikację.
Pierwsza z metod polega na wypchnięciu jądra, usunięciu przedniej torebki soczewki. Po dokładnym oczyszczeniu wprowadza się sztuczną soczewkę. Fakoemulsyfikacja polega praktycznie na tym samym, z tą różnicą, że do rozdrobnienia zniszczonej soczewki używa się fal ultradźwiękowych. Metoda ta pozwala na wykonanie małego nacięcia, przez które następnie wprowadza się złożoną na pół miękką soczewkę wewnątrzgałkową. W niektórych przypadkach po zabiegu dochodzi do zamknięcia tylnej torebki soczewki, co znacząco przekłada się na jakość widzenia. W takich sytuacjach wykonuje się dodatkowo drobną korektę z użyciem lasera neodymowego YAG, można też delikatnie ją naciąć.
Mimo że na rynku pojawia się wiele preparatów, które mają leczyć zaćmę trzeba sobie zdawać sprawę, że ich używanie nie jest dobrym rozwiązaniem. Jedyną sprawdzoną i, co najważniejsze, skuteczną metodą leczenia zaćmy jest zabieg operacyjny. Usunięcie uszkodzonej soczewki zastąpienie ją nową - syntetyczną.
