Zmêtnienie soczewki, które jest najbardziej charakterystycznych objawem zaæmy, mo¿e byæ wrodzone lub nabyte, z tym ¿e rozwój schorzenia nie ma zwi±zku z wiekiem pacjenta.
Zaæma wrodzona nazywana tak¿e dzieciêca, m³odzieñcz±, mo¿e byæ spowodowana zaburzeniami metabolicznymi.
Zaæma nabyta dzieli siê na zaæmê pierwotna zwi±zan± z wiekiem (tzw. zaæma starcza), zaæmê wtórn±, która mo¿e byæ powik³aniem chorób uk³adowych, konsekwencj± urazu. Wyró¿nia siê tak¿e tzw. zaæmê toksyczn±. Ten rodzaj choroby spowodowany jest d³ugim przyjmowaniem glikokortykosteroidów, czyli pochodnych hormonów wytwarzanych przez nadnercza.
Dodatkowo w zale¿no¶ci od tego gdzie dosz³o do zmêtnienia soczewki, chorobê dzieli siê na:
- zaæmê warstwow± (najczêstsz±) - ze zmêtnieniem mniej wysyconym w czê¶ci centralnej soczewki, dziêki czemu upo¶ledzenie widzenia jest tylko czê¶ciowe.
- zaæmê j±drow± i zaæmê ca³kowit± - ca³kowicie uniemo¿liwiaj± rozwój widzenia u noworodka.
- inne postaci, jak zaæma torebkowa przednia i tylna, biegunowa, oko³oj±drowa, b³oniasta.
Zaæma - objawy
Pierwszym objawem zaæmy wrodzonej jest pojawienie siê tzw. bia³ej ¼renicy (leukokoria), co spowodowane jest w³a¶nie zmêtnieniem soczewki. W zdrowym oku jest ona przezroczysta, przez co nie mo¿na jej zobaczyæ. Dodatkowo u bardzo ma³ych dzieci przy ca³kowitej zaæmie obustronnej obserwuje siê tzw. odruch palcowo-oczny Franceschettiego, który polega na zaciskaniu oczu pi±stkami lub kciukami. Trzeba sobie jednak zdawaæ sprawê, ¿e podobne objawy mog± pojawiæ siê tak¿e przy innych schorzeniach, dlatego zdarza siê, ¿e choroba d³ugi czas pozostaje nierozpoznana.
W przypadku zaæmy starczej objawy s± bardziej charakterystyczne. Pierwsze sygna³y, ¿e co¶ z niepokoj±cego dzieje siê z soczewk± pojawiaj± siê ok. 50 roku ¿ycia. W pierwszej kolejno¶ci pojawiaj± siê:
- zaburzenia widzenia, obraz jest mêtny i niewyra¼nym, czasem zupe³nie przestaj± widzieæ;
- podczas powiêkszania zaæmienia soczewki ostro¶æ wzroku coraz bardziej siê zmniejsza.
W niektórych przypadkach zmiany s± na tyle du¿e i wyra¼ne, ¿e mo¿na zaobserwowaæ go³ym okiem zmiany koloru ¼renicy z czarnego na szarobia³y, gdy soczewka ulegnie zmêtnieniu.
Zaæma nabyta mo¿e mieæ niespecyficzny przebieg. Do dolegliwo¶ci, które powinny sk³oniæ do wizyty u okulisty nale¿±:
- nieostre widzenie, postêpuj±ce ró¿nie szybko w zale¿no¶ci od typu zaæmy,
- zaburzona ocena odleg³o¶ci,
- krótkowzroczno¶æ,
- przymglone widzenie,
- zaburzenia w poruszaniu lub samoobs³udze u osób starszych.
Zaæma - diagnoza
Rozpoznanie zaæmy jest stosunkowo proste i nie wymaga przeprowadzana ¿adnych specjalistycznych badañ. Najczê¶ciej wykonuje siê badanie przedniego odcinka ga³ki ocznej w lampie szczelinowej. Pozwala ono na ocenê stopnia i rodzaju zmêtnienia soczewki.
Dodatkowo lekarz okulista mo¿e przeprowadziæ jeszcze badanie dna oka. Pozwala ono wykluczyæ obecno¶æ zmian, powoduj±cych nieodwracalne obni¿enie ostro¶ci wzroku, przede wszystkim zwyrodnienie plamki ¿ó³tej, zanik nerwu wzrokowego oraz odwarstwienie siatkówki.
Zaæma - leczenie
Najskuteczniejsz± metod± leczenia zaæmy jest operacja. Zazwyczaj wykonuje siê j± za pomoc± metody zewn±trztorebkowej z wypchniêciem j±dra soczewki lub stosuj±c fakoemulsyfikacjê.
Pierwsza z metod polega na wypchniêciu j±dra, usuniêciu przedniej torebki soczewki. Po dok³adnym oczyszczeniu wprowadza siê sztuczn± soczewkê. Fakoemulsyfikacja polega praktycznie na tym samym, z t± ró¿nic±, ¿e do rozdrobnienia zniszczonej soczewki u¿ywa siê fal ultrad¼wiêkowych. Metoda ta pozwala na wykonanie ma³ego naciêcia, przez które nastêpnie wprowadza siê z³o¿on± na pó³ miêkk± soczewkê wewn±trzga³kow±. W niektórych przypadkach po zabiegu dochodzi do zamkniêcia tylnej torebki soczewki, co znacz±co przek³ada siê na jako¶æ widzenia. W takich sytuacjach wykonuje siê dodatkowo drobn± korektê z u¿yciem lasera neodymowego YAG, mo¿na te¿ delikatnie j± naci±æ.
Mimo ¿e na rynku pojawia siê wiele preparatów, które maj± leczyæ zaæmê trzeba sobie zdawaæ sprawê, ¿e ich u¿ywanie nie jest dobrym rozwi±zaniem. Jedyn± sprawdzon± i, co najwa¿niejsze, skuteczn± metod± leczenia zaæmy jest zabieg operacyjny. Usuniêcie uszkodzonej soczewki zast±pienie j± now± - syntetyczn±.
