Insulinoma: co to jest?
Insulinoma, czyli guz insulinowy lub wyspiak, to najczęściej rozpoznawany hormonalnie czynny guz trzustki (występuje w trzustce w 90 procentach przypadków). Insulinoma należy do grupy guzów neuroendokrynnych (NET) układu pokarmowego. Wyspiak wywodzi się z komórek Beta trzustki i produkuje insulinę, a ta w nadmiarze powoduje zbytni spadek cukru we krwi, czyli hipoglikemię (niedocukrzenie).
Guzy neuroendokrynne powstają z komórek, które - w uproszczeniu - produkują i przechowują hormony. Nie dają charakterystycznych objawów, przez co często są wykrywane późno lub wcale. Objawy guza neuroendokrynnego to na przykład bóle brzucha, biegunka, nadmierna potliwość czy uderzenia gorąca. Niestety, bardzo często zdarza się, że pacjent otrzymuje mylną diagnozę - guz NET może być omyłkowo wzięty za wrzody żołądka i dwunastnicy, astmę, chorobę psychiczną. Guzy neuroendokrynne dzielimy na czynne (takie, które wydzielają substancje hormonalne) lub nieczynne. Insulinoma to drugi najczęściej występujący guz neuroendokrynny.
O tym, czym są guzy neuroendokrynne, więcej piszemy tutaj.
Jak już wspomnieliśmy, guz insulinowy najczęściej zlokalizowany jest w trzustce. Zdarza się jednak - choć bardzo rzadko - że guz znajduje się w żołądku, dwunastnicy, drogach żółciowych czy płucach. Oprócz insuliny może wydzielać także gastrynę, hormon kortykotropowy, glukagon, ludzką gonadotropinę kosmówkową i somatostatynę.
Dołącz do Zdrowia na Facebooku!
Insulinoma: występowanie
Wyspiak występuje rzadko; co roku odnotowuje się od jednego do czterech przypadków na milion mieszkańców. Insulinoma pojawia się nieco częściej u kobiet. Średni wiek rozpoznania choroby to 50. rok życia. Aż 90 procent przypadków insulinoma to guzy łagodne; jedynie 10 procent insulinomy jest złośliwych i daje przerzuty.
Przeczytaj: Nowotwór i rak to nie to samo. Podział i nazewnictwo nowotworów
W niewielkiej części przypadków insulinoma to element choroby o nazwie mnoga gruczolakowatość wewnątrzwydzielnicza (gruczolakowatość wewnątrzwydzielnicza) typu I (w skrócie MEN I, zespół Wermera). W jej przebiegu oprócz insulinomy występują inne guzy, na przykład gastrinoma (również nowotwór trzustki), gruczolaki tarczycy, przytarczycy i nadnerczy, guz przedniego płata przysadki.
Insulinoma: objawy
Główny objaw guza insulinowego to hipoglikemia (niedocukrzenie). Występuje najczęściej po wysiłku fizycznym, głodówce czy nadmiernym spożyciu alkoholu. Objawy hipoglikemii, a więc objawy insulinomy, to:
- osłabienie,
- nadmierna potliwość (zlewne poty),
- nudności, wymioty,
- drżenie,
- napady głodu,
- symptomy przypominające upojenie alkoholowe albo atak padaczki: zaburzenia ostrości widzenia i podwójne widzenie, zaburzenia świadomości pamięci, zmiany w zachowaniu, splątanie, utrata przytomności.
Ciężki atak hipoglikemii może doprowadzić nawet do śmierci - grozi zaburzeniami oddychania i krążenia oraz śpiączką.
Objawy insulinomy układają się w zespół o nazwie triada Whipple'a: występują w okresie głodzenia, poziom cukru we krwi spada, ustają, gdy chory otrzyma węglowodany.
Insulinoma: diagnostyka
Pierwszy krok przy podejrzeniu insulinomy to zdiagnozowanie hipoglikemii. W tym celu przeprowadza się tak zwaną próbę głodową. Próba głodowa polega na głodzeniu chorego - równocześnie bada się stężenie glukozy i insuliny we krwi. U zdrowych ludzi "głodówka" powoduje spadek zarówno poziomu cukru, jak i insuliny. Jeśli insulina wciąż intensywnie się wydziela, świadczy to o nieprawidłowości.
Często wykonuje się również test hamowania peptydu C. Polega on na podanie pacjentowi insuliny. U zdrowej osoby powoduje to zahamowanie wydzielania insuliny przez komórki trzustki. Przy wyspiaku zaś insulina dalej jest produkowana.
Aby ustalić, gdzie leży wyspiak i jakiej jest wielkości, najczęściej robi się badanie USG przez powłoki brzuszne lub USG endoskopowe, tomografię komputerową czy rezonans magnetyczny.
Inne metody pomocne w diagnostyce insulinomy to oznaczenie stężenia chromograniny B, oznaczenie proinsuliny, arteriografia selektywna, scyntygrafia receptorowa z użyciem odpowiednika somatostatyny.
Insulinoma: leczenie
Podstawową metodą leczenia insulinomy jest leczenie operacyjne, czyli po prostu wycięcie guza insulinowego. Jeśli zmiana jest łagodna, jej wycięcie powoduje całkowite wyleczenie. Jeżeli nowotwór jest bardziej zaawansowany, trzeba wyciąc zarówno guz, jak i sąsiadujące węzły chłonne i ewentualne przerzuty. Chemioterapia nie działa na samą insulinomę; może się okazać skuteczna jednak w zwalczaniu jej przerzutów.
Hipoglikemię leczy się przed operacją objawowo lekami takimi jak diazoksyd lub streptozotocyna.
Jeśli leczenie operacyjne nie jest możliwe, stosuje się leczenie paliatywne, które ma hamować objawy hipoglikemii i zapobiegać ich występowaniu. Należą do niego embolizacja, chemoembolizacja, radioablacja, terapia izotopowa i terapia analogami somatostatyny. Ważna w kontrolowaniu hipoglikemii jest również dieta wysokobiałkowa z umiarkowaną ilością cukrów prostych i regularne, częste spożywanie posiłków (przeczytaj: Guzy NET a dieta).
