Dołącz do serwisu Zdrowie na Facebooku!
Chcesz być na bieżąco ze Zdrowiem? Dodaj wtyczkę Gazeta.pl do Chrome
Układ pokarmowy (trawienny) - rola w organizmie
Układ pokarmowy nazywamy również układem trawiennym lub przewodem pokarmowym. Służy nam on do pobierania, rozdrabniania i trawienia pokarmu. Odpowiada także za przyswajanie zawartych w nim substancji odżywczych i usuwanie tego, co powstało w wyniku trawienia oraz tego, czego nie udało się strawić.
Układ pokarmowy (trawienny) - budowa jamy ustnej, gardła i przełyku
Nasz układ pokarmowy składa się z: jamy ustnej (w tym należących do niej zębów i języka), gardła, przełyku, żołądka, jelita cienkiego, jelita grubego, a także gruczołów przewodu pokarmowego, do których zaliczamy ślinianki, wątrobę i trzustkę. Tworzy on przewód, który u dorosłego człowieka osiąga łączną długość ok. 8 metrów. Jego ściany zbudowane są przeważnie z trzech warstw: najbardziej wewnętrznej błony śluzowej pokrytej nabłonkiem, środkowej błony mięśniowej, która umożliwia perystaltykę, czyli przesuwanie pokarmu, a także okrywającej je i osłaniającej błony zewnętrznej lub surowiczej, zbudowanej z tkanki łącznej.
Początkowy odcinek układu pokarmowego, czyli jama ustna, to miejsce, dzięki któremu pobieramy i rozdrabniamy, a także wstępnie trawimy pokarmy. Tutaj również znajdują się receptory zmysłu smaku. Ze środowiskiem zewnętrznym łączy ją szpara ust, z zewnątrz ograniczona wargami.
Znajdujące się wewnątrz niej zęby służą nam do odgryzania, rozrywania i rozdrabniania pokarmu, a także biorą udział w powstawaniu mowy. Wyróżniamy w nich trzy części. Ta, która wystaje ponad dziąsła, to korona. Poprzez szyjkę zęba przechodzi ona w korzeń zęba. Głównym budulcem zęba jest zębina. Oprócz niej korona zęba pokryta jest z zewnątrz szkliwem, które uznaje się za najtwardszą tkankę w naszym ciele. Szyjkę i korzeń pokrywa z kolei tzw. cement (inaczej kostniwo). Wewnątrz zęba znajduje się natomiast komora zęba, wypełniona miazgą, w której znajdują się naczynia krwionośne i nerwy. Pełne uzębienie dorosłego człowieka stanowią 32 zęby stałe (po 16 w żuchwie i szczęce). Składa się na nie: 8 siekaczy, 4 kły, 8 zębów przedtrzonowych oraz 12 zębów trzonowych. Zębów mlecznych u dziecka jest o 12 mniej, czyli 20 sztuk (przy pełnym uzębieniu).
Od góry jamę ustną ogranicza i oddziela od jamy nosowej podniebienie twarde, które bliżej gardła przechodzi w podniebienie miękkie. Kończy się ono małym wyrostkiem, zwanym języczkiem, który zawiera grudki chłonne (odgrywające rolę w ochronie organizmu przed infekcjami) oraz gruczoły śluzowe. Bierze on również udział w procesie powstawania mowy, zwłaszcza artykulacji głosek.
Od dołu ogranicza ją natomiast okolica podjęzykowa i język, zbudowany głównie z mięśni i pokryty błoną śluzową Na górnej powierzchni języka (tzw. grzbiecie) znajdują się liczne brodawki językowe, które dzielimy na dwie grupy: brodawki mechaniczne (służące do rozdrabniania pokarmu) oraz brodawki zmysłowe lub smakowe. W tych ostatnich znajdują się kubki smakowe - zbiory receptorów smaku, dzięki którym możemy odróżniać wszystkie pięć smaków: słodki, słony, gorzki, kwaśny i umami (smak „mięsny” lub „rosołowy”).
Na dnie jamy ustnej, pod językiem, znajdują się także gruczoły, tworzące śliniankę podjęzykową - najmniejszy spośród trzech dużych gruczołów ślinowych naszego ciała. Zaliczamy do nich również ślinianki podżuchwowe (średniej wielkości) i największe ślinianki przyuszne. Mniejsze ślinianki występują w całej jamie ustnej, np. na podniebieniu i wewnętrznej części policzków. Jak sugeruje nazwa, ślinianki wytwarzają ślinę - wodnistą wydzielinę, która miesza się z pokarmem i - ze względu na zawartość enzymów trawiennych (m.in. amylazy ślinowej, która rozpoczyna rozkład węglowodanów) - pomaga w jego wstępnym trawieniu. Dzięki zawartości lepkich mucyn skleja pokarm, ułatwiając tworzenie, tzw. kęsa pokarmowego oraz jego połykanie.
Gardło to miejsce, w którym krzyżują się drogi pokarmowa i oddechowa. Jego górną część, do której otwiera się jama nosowa, nazywa się częścią nosową. Oprócz niej wyróżniamy również część ustną, do której otwiera się jama ustna, oraz końcową część, zwaną krtaniową. W błonie śluzowej gardła występuje wiele grudek chłonnych, z których część tworzy skupiska, zwane migdałkami: gardłowy, przełykowy i trąbkowe. Mniej więcej na wysokości VI kręgu szyjnego gardło przechodzi w przełyk.
Układ pokarmowy (trawienny) - budowa przełyku i żołądka
Przełyk to przewód o długości ok. 25 cm, który odpowiada za transport treści pokarmowej z gardła do żołądku. Wyróżniamy w nim część szyjną (ok. 5 cm), najdłuższą część piersiową oraz najkrótszą część brzuszną. Występują w nim trzy zwężenia. Górny zwieracz przełyku, to mięsień, który znajduje się na samym początku, w miejscu przejścia gardła w przełyk. Pomaga w połykaniu pokarmu i zapobiega jego cofaniu się. Kolejne przewężenie znajduje się na wysokości rozdwojenia tchawicy, gdzie od tyłu i lewej strony obejmuje go aorta zstępująca, a od przodu lewe oskrzele. Z kolei dolny zwieracz przełyku to mięsień, który znajduje się niemal na samym końcu, ok. 2-3 cm powyżej wpustu żołądka. Zapobiega on cofaniu się do przełyku kwaśnej treści żołądkowej.
Żołądek ma kształt hakowatego worka, który uwypukla się z lewej strony. Położony jest w jamie brzusznej ponad pępkiem, w pobliżu lewego podżebrza. W żołądku wyróżniamy wpust, który łączy go z przełykiem, część zasadniczą, którą tworzą skierowane ku górze dno oraz trzon, a także część odźwiernikową (jama odźwiernika i kanał odźwiernika) wraz z odźwiernikiem, którym pokarm przechodzi dalej, do dwunastnicy.
Z zewnątrz żołądek otacza błona surowicza - otrzewna. Pod nią znajduje się błona mięśniowa zbudowana z trzech warstw włókien mięśniowych gładkich (podłużnej, okrężnej i skośnej), dzięki którym pokarm w żołądku jest mieszany i popychany w dalszą drogę. Wnętrze żołądka wyścieła natomiast błona śluzowa, pokryta nabłonkiem. Układa się ona w fałdy żołądkowe i rowki żołądkowe (wijące się z góry na dół), które wygładzają się, gdy żołądek jest wypełniony. Występują na niej również mniejsze pólka żołądkowe (pokryte fałdami kosmkowatymi), oddzielone od siebie dołeczkami żołądkowymi (wypełnionymi również fałdami kosmkowatymi).
Do dna dołeczków otwierają się ujścia gruczołów żołądkowych, zbudowanych z kilku typów komórek. Komórki główne wydzielają nieaktywny pepsynogen, który w kwaśnym soku żołądkowym zmienia się w aktywną pepsynę, wstępnie trawiącą białka z pożywienia. Z kolei komórki okładzinowe odpowiadają za wydzielanie kwasu solnego odpowiadającego za aktywację enzymów trawiennych oraz trawienie białek oraz czynnika wewnętrznego (inaczej IF lub czynnik Castl’e), który pomaga nam wchłaniać witaminę B12. Oprócz nich znajdują się tu również komórki śluzowe, które wytwarzają śluz, pokrywający nabłonek żołądka, komórki macierzyste - regenerujące nabłonek żołądka oraz komórki dokrewne, wydzielające m.in. gastrynę, która np. pobudza wydzielanie soku żołądkowego oraz somatostatynę, hamującą wydzielanie hormonu wzrostu oraz insuliny. Sok żołądkowy składa się również lipazy żołądkowej, rozkładającej niektóre tłuszcze.
Układ pokarmowy (trawienny) - budowa jelit
Poprzez odźwiernik żołądka częściowo strawiony, rozdrobniony pokarm przedostaje się do jelita cienkiego. Wbrew obiegowej opinii to ono, a nie żołądek, jest głównym miejscem, w którym trawione są pokarmy. Tutaj również wchłaniane są znajdujące się w naszym pożywieniu składniki odżywcze. Jelito cienkie, to przy tym najdłuższy odcinek naszego przewodu pokarmowego. U dorosłego, żyjącego człowieka ma ok. 4-5 metrów. Z zewnątrz okrywa je otrzewna. Kolejną warstwą jest błona z mięśni gładkich, umożliwiająca przemieszczanie pokarmu (czyli ruchy perystaltyczne jelit, w tym np. ruchy robaczkowe).
Najbardziej wewnętrzną błonę śluzową, wyściełającą jelito, pokrywają większe fałdy okrężne oraz mniejsze kosmki jelitowe, które zwiększają jej powierzchnię chłonną (z nimi sięga ona 200 m2), a także wytwarzają śluz. W błonie śluzowej mieszczą się również skupiska tkanki limfatycznej, w postaci grudek chłonnych samotnych i grudek chłonnych skupionych (np. kępki Peyera), które chronią nas przed zakażeniami. Pod błoną śluzową biegną zaś liczne naczynia krwionośne i limfatyczne, które dostarczają tlen i odbierają produkty przemiany materii. Mieszczą się tu również gruczoły jelitowe, wydzielające enzymy trawiące węglowodany, białka i tłuszcze. Wydzielina tych gruczołów wchodzi w skład soku jelitowego (jednego z soków trawiennych).
Jelito cienkie dzieli się zwykle na: dwunastnicę, jelito czcze oraz jelito kręte. Dwunastnica ma kształt podkowy lub litery „C” i długość około 25-30 cm. Wyróżniamy w niej cztery odcinki. Pierwszy, położony najwyżej i najszerszy to część górna lub opuszka, do której trafia treść żołądkowa. Położony jest obok wątroby i pęcherzyka żółciowego. Następnie przechodzi zgięciem górnym dwunastnicy w część zstępującą, zwęża się i kieruje do dołu i do tyłu, zmierzając do głowy trzustki. Wokół niej ponownie skręca się - tym razem w lewo - przechodząc zgięciem dolnym dwunastnicy w część dolną (poziomą), a następnie w część wstępującą, która pnie się do góry i zgięciem dwunastniczo-czczym przechodzi w jelito czcze.
W dwunastnicy można odnaleźć również dwa charakterystyczne punkty. Około 10-12 cm poniżej odźwiernika znajduje się fałd podłużny dwunastnicy, zakończony brodawką większą (tzw. brodawką Vatera), do której uchodzą przewód trzustkowy główny oraz przewód żółciowy wspólny. Około 2-3 cm powyżej znajduje się natomiast brodawka mniejsza, na której mieści się ujście przewodu trzustkowego dodatkowego. W jej błonie śluzowej znajdują się również gruczoły dwunastnicze, produkujące śluz.
Około 2/5 pozostałej części jelita to jelito czcze, a 3/5 - jelito kręte. Pierwsze jest nieco szersze, o grubszej błonie mięśniowej i silniejszym unaczynieniu, a także większej liczbie fałdów okrężnych i kosmków jelitowych. Drugie - węższe, o cieńszej błonie mięśniowej i słabszym unaczynieniu kończy się zaś ujściem do jelita grubego, formującym się w zastawkę krętniczo-kątniczą, zamykającą jelito cienkie.
Jelito grube, to ostatni odcinek przewodu pokarmowego, biegnący od ujścia jelita krętego, aż do odbytu. Szacuje się, że łącznie ma ono około 1,2-1,5 metra długości. To tutaj zachodzi wchłanianie z treści pokarmowej wody, elektrolitów i soli mineralnych. Następnie resztki pokarmowe są zagęszczane, a także formowane w masy kałowe.
Oprócz resztek pokarmowych kał składa się również z wydzielin jelitowych (soków trawiennych, śluzu, komórek nabłonka) oraz bakterii. Jelito grube zamieszkuje bowiem najbardziej rozwinięta mikroflora bakteryjna w naszym organizmie, która pomaga nam trawić błonnik pokarmowy (w wyniku procesów fermentacyjnych), a także broni nas przed szkodliwymi bakteriami. Oprócz kału przez odbyt wydostają się również gazy, wytwarzane przez bakterie jelitowe oraz pochodzące z połkniętego powietrza. W odpowiedniej ilości przydają się one jelitom. Niczym poduszka powietrzna chronią je przed uciskiem, a przy tym pomagają przesuwać resztki pokarmu.
Budowa jelita grubego, przypomina budowę jelita cienkiego. W błonie śluzowej brak jednak kosmków jelitowych (kończą się ona na zastawce krętniczo-kątniczej), liczne są za to gruczoły jelitowe, wytwarzające znaczną ilość śluzu. W jelicie grubym wyróżniamy: jelito ślepe wraz z wyrostkiem robaczkowym, okrężnicę i odbytnicę.
Budowa jelita grubego Fot. Shutterstock
Jelito ślepe (inaczej kątnica lub "ślepa kiszka"), usytuowane w prawym dole biodrowym, to uwypuklenie, od którego odchodzi wąski, ślepo kończący się wyrostek robaczkowy. Wyrostek uważano niegdyś za zbędną pamiątkę po przodkach (oprócz ludzi, jest on dobrze rozwinięty również u małp człekokształtnych). Dziś wiemy, że pracuje on dla układu immunologicznego. Pełno w nim tkanki chłonnej, zebranej w grudki chłonne, które chronią nas przed zakażeniami, stąd czasem nazywa się go migdałkiem jelitowym.
Okrężnica jest najdłuższą częścią jelita grubego. Można ją podzielić na cztery części, które są podobnej budowy, ale różnią się długością i położeniem. Od jelita ślepego, po prawej stronie ciała, odchodzi okrężnica wstępująca o długości 15-20 cm, która zmierza pionowo w stronę wątroby. Pod jej prawym płatem przechodzi zgięciem prawym (wątrobowym) w okrężnicę poprzeczną. Ma ona średnią długość około 50-60 cm i biegnie łukiem pod wątrobą w lewą stronę, aż do śledziony. Pod nią ostro zakręca zagięciem lewym (śledzionowym), przechodząc w okrężnicę zstępującą (zstępnica), leżącą po lewej stronie ciała i osiągającą długość ok. 15-20 cm. Na końcu przechodzi zaś w okrężnicę esowatą (esica), która kształtem przypomina literę „S” i biegnie najpierw w stronę prawą, a następnie w dół, gdzie przechodzi w odbytnicę.
Odbytnica (inaczej prostnica), to ostatni odcinek jelita grubego, którą dzielimy na część górną (miedniczną), zwaną bańką odbytnicy oraz dolną - kanał odbytu. Od innych części jelit odróżnia ją gruba warstwa mięśniowa. W końcowej części buduje ona pierścień mięśniowy z mięśni gładkich o grubości ok. 2,5 cm - zwieracz wewnętrzny odbytu, którego praca jest niezależna od naszej woli (w przeciwieństwie do zbudowanego z mięśni poprzecznie prążkowanych zwieracza zewnętrznego odbytu, który możemy kontrolować). Błona śluzowa odbytnicy w górnej części tworzy fałdy poprzeczne, natomiast w dolnej - fałdy podłużne (pionowe) zwane kolumnami lub słupami odbytu. W części miednicznej znajdują się również gruczoły jelitowe, znacznie większe niż w jelicie grubym. Odbytnica (i cały układ pokarmowy) kończy się otworem, zwanym odbytem.
Układ pokarmowy (trawienny) - budowa wątroby i trzustki
W prawidłowej pracy układu pokarmowego ważną rolę odgrywają również wątroba i trzustka. Wątroba to największy narząd miąższowy człowieka, ważący około 1,5 kg. Podobnie jak żołądek, znajduje się nad pępkiem, z tym, że w prawym podżebrzu, pod przeponą. W jej budowie wyróżniamy cztery płaty: największy płat prawy, płat lewy, a także mniejsze płaty ogoniasty (z tyłu) i czworoboczny (z przodu). Przez wgłębienie, zwane wnęką lub wrotami wątroby, wnikają do jej środka: żyła wątrobowa, tętnica wątrobowa właściwa i nerwy, wychodzą zaś przewód żółciowy wspólny oraz naczynia chłonne.
Miąższ wątroby zbudowany jest z hepatocytów - wielobocznych komórek wątrobowych (tworzących tzw. zraziki wątrobowe). To właśnie dzięki hepatocytom wątroba realizuje większość swoich funkcji. Wyróżnia się w nich biegun naczyniowy oraz biegun żółciowy (w jednej komórce występują zwykle pod dwa z nich), a także położoną między nimi powierzchnię międzykomórkową. Biegun naczyniowy zajmuje większą część komórki i skierowany jest mikrokosmkami w kierunku naczynia włosowatego. Z ich pomocą, z przestrzeni naczynia wychwytuje on składniki odżywcze. Biegun żółciowy to powierzchnia, która łączy ze sobą dwa hepatocyty, pomiędzy którymi znajduje się kanalik żółciowy. Do niego wydalana jest żółć.
Wątroba zaopatrywana jest w tlen przez tętnicę wątrobową i jej odgałęzienia. Dochodzi do niej również żyła wrotna, która niesie do wątroby produkty wchłonięte w procesie trawienia (z jelit, śledziony, żołądka). Z odchodzących od niej naczyń włosowatych komórki wątroby pobierają m.in.: białka, cukry, tłuszcze, witaminy, a także toksyny i produkty rozpadu krwinek czerwonych ze śledziony. Część z tych substancji wątroba magazynuje (np. powstały z cukrów glikogen albo żelazo - dzięki białku ferrytynie) i uwalnia w razie potrzeby. Oczyszczona krew, coraz większymi przewodami odprowadzana jest następnie do żyły głównej dolnej, prowadzącej krew do prawego przedsionka serca. Ten układ żył - doprowadzający i wyprowadzający krew z wątroby, to tzw. układ wrotny wątroby.
Produkowana w wątrobie żółć, to brunatnożółty płyn, zawierający przede wszystkim: wodę, kwasy żółciowe, cholesterol, bilirubinę, fosfolipidy, a także wszelkie szkodliwe substancje, w tym metabolity leków. Z hepatocytów przedostaje się ona systemem mniejszych kanalików i większych przewodów żółciowych (tzw. drogi żółciowe wewnątrzwątrobowe), opuszczając wątrobę przez wnękę przewodami żółciowymi prawym i lewym. Przewody te łączą się w przewód żółciowy wspólny, który stanowi początek dróg żółciowych zewnątrzwątrobowych. W pobliżu swojego zakończenia przewód ten tworzy zbiorniczek, zwany pęcherzykiem żółciowym (lub woreczkiem żółciowym), który zbiera i magazynuje, a także zagęszcza żółć (w przerwach między posiłkami). Żółć, poprzez dalszą część przewodu wspólnego uchodzi do dwunastnicy, gdzie pomaga nam trawić tłuszcze, a także przyswajać witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K). Wydzielana jest ona poprzez ujście na brodawce większej dwunastnicy.
Trzustka to również spory gruczoł, położony poprzecznie w jamie brzusznej. W jej budowie zewnętrznej wyróżniamy głowę (otoczoną pętlą dwunastnicy) oraz trzon i ogon, dochodzący do śledziony. Z zewnątrz okryta jest ona torebką z włókien kolagenowych.
Trzustka jest tak naprawdę podwójnym gruczołem, w którym wyróżniamy mniejszą część wewnątrzwydzielniczą, czyli dokrewną, produkującą hormony (m.in. insulinę) oraz część zewnątrzwydzielniczą, która wytwarza enzymy trzustkowe. Za pierwszą z nich odpowiadają wyspy trzustkowe (wyspy Langerhansa), rozrzucone pomiędzy elementami części zewnątrzywdzielniczej.
Miąższ trzustki podzielony jest jak wątroba przegrodami łącznotkankowymi na zraziki. Zbudowane są one z pęcherzyków trzustki, które z kolei powstają z kilkunastu komórek pęcherzykowych. W każdej komórce leżą tzw. ziarna zymogenu, wytwarzające proenzymy trzustkowe, które aktywowane są dopiero w przewodzie pokarmowym, by uniknąć samostrawienia. Należą do nich enzymy: proteolityczne - trawiące białka (np. trypsyna), glikolityczne - rozkładające węglowodany złożone (amylazy trzustkowe), a także lipolityczne - odpowiedzialne za rozkładanie tłuszczów na kwasy tłuszczowe i glicerol (np. lipaza trzustkowa).
Enzymy z każdego pęcherzyka wyprowadzają przewody zwane wstawkami, które łączą się w systemy coraz większych przewodów. Zbierają one sok trzustkowy (oprócz enzymów składa się on m.in. w wody, elektrolitów i wodorowęglanów) i uchodzą do przewodu głównego trzustki (przewodu Wirsunga). Ciągnie się on od ogona trzustki, aż do jej głowy i otwiera do dwunastnicy na brodawce większej. W głowie trzustki istnieje jeszcze przewód trzustkowy dodatkowy, odchodzący od przewodu głównego i otwierający się do dwunastnicy na brodawce mniejszej (nieco powyżej głównego ujścia soku trzustkowego). W zależności od potrzeb (np. rodzaju przyjmowanego pokarmu) trzustka jest w stanie wytworzyć dziennie od 1 do 4 litrów soku.
Układ pokarmowy (trawienny) - najczęstsze dolegliwości
Dolegliwości ze strony układu pokarmowego to jedne z problemów zdrowotnych, jakie dokuczają nam najczęściej. I nic dziwnego - sprzyja im dieta bogata w produkty wysoko przetworzone oraz siedzący tryb życia. O skali problemu może świadczyć również ilość reklam telewizyjnych, oferujących nam ciągle nowe środki na zgagę, wzdęcia czy poprawę trawienia. Kiedy powinny nas one zaniepokoić?
Nawet silny ból brzucha nie musi być oznaką poważnych problemów zdrowotnych. Czasem w ten sposób objawia się po prostu stres czy zwykłe przejedzenie. Jednocześnie może on jednak być istotnym sygnałem, że w naszym organizmie dzieje się coś niedobrego. Po pomoc warto udać się zwłaszcza wtedy, gdy ból jest wyjątkowo silny, a także wtedy, gdy towarzyszy mu: wysoka gorączka, silne wymioty i biegunka (uwaga na odwodnienie - zwłaszcza w przypadku najmłodszych i najstarszych pacjentów) albo zatrzymanie stolca, a także wtedy, gdy jednocześnie zaobserwujemy niepokojącą zmianę w stolcu (np. sporą ilość śluzu lub krew), nasza skóra zmieni kolor na żółty.
Wymioty, to jeden z mechanizmów obronnych naszego organizm, chroniący nas m.in. przed toksynami. Czasem mogą być również jedną z oznak ciąży, efektem choroby lokomocyjnej czy po prostu podrażnienia gardła. Bywają jednak również sygnałem problemów zdrowotnych. „Normalne” mają postać rozwodnionej, częściowo strawionej treści pokarmowej o ostrym zapachu. Konsultacji lekarskiej wymagają wymioty koloru zielonkawego i fusowate (jakby z grudkami kawy). Natychmiastowa pomoc potrzebna jest wtedy, gdy są one bardzo intensywne i trwają kilka godzin (szybko reagujemy zwłaszcza w przypadku małego dziecka, któremu grozi odwodnienie), towarzyszy im gorączka i zatrzymanie stolca oraz wtedy, gdy w wymiotach zaobserwujesz krew (zarówno świeżą i jasną, jak i ciemniejszą).
Zgaga, czyli uczucie pieczenia w przełyku, to często objaw niestrawności, spowodowanej nadmiernym przejedzeniem. Od czasu do czasu dokucza nawet osobom zdrowym, zwłaszcza po sutym posiłku. Często za jej występowanie odpowiada choroba refluksowa. Jeśli pieczenie w przełyku dokucza ci się raz na jakiś czas, sięgnij po domowe sposoby na zgagę, np. herbatkę z lipy, prawoślazu czy rumianku (uwaga - nie po miętę - może nasilać dolegliwości). Ulgę może przynieść wypicie naparu z siemienia lnianego oraz spanie na nieco uniesionej poduszce. Jeśli zgaga męczy cię przez dłuższy czas, np. 2 tygodnie, warto wybrać się do lekarza. Kurację powinien przepisać już internista, jednak najlepiej udać się jeszcze do gastroenterologa. Na podstawie badań pomoże on określić, czy zgaga nie jest objawem poważniejszego schorzenia, np. raka żołądka. Uwaga - czasem coś, co bierzemy za zgagę, może być w rzeczywistości zawałem serca. W jego przypadku jednak ból trwa zwykle nieprzerwanie przez około 20-30 minut, a także nie mija np. podczas zmiany pozycji. W razie wątpliwości, warto jednak zadzwonić na pogotowie. Osoba, która odbierze, zapewne będzie potrafiła pomóc nam w określeniu z jakim schorzeniem mamy do czynienia.
Choć całkiem naturalne, gazy i wzdęcia, to dla wielu osób wstydliwy temat. Na tyle, że większość z nas wstydzi się o nich opowiadać nawet lekarzowi. Warto się jednak przełamać - wszelkie nieprawidłowości, np. częste gazy lub ich wyjątkowo nieprzyjemny zapach, mogą być niepokojącym sygnałem. Średnio nasz organizm produkuje je w ilości od 180 do 720 g dziennie, co daje około 15 „bąków”. Za zwiększenie ich produkcji odpowiada zwykle menu bogate w warzywa kapustne i strączkowe, buraki, produkty smażone (zwłaszcza cebulę), surowe owoce, kasze, pieczywo gruboziarniste, ostre przyprawy, słodycze, a także nadmiar alkoholu. Częste gazy, bywają również skutkiem picia zbyt dużych ilości kawy (u niektórych osób rozluźnia ona zwieracze). Gazy i wzdęcia to także efekt zbyt szybkiego i łapczywego jedzenia, mówienia, palenia papierosów czy też żucia gumy. Podczas tych czynności połykamy bowiem zbyt dużo powietrza, a ono przecież musi znaleźć ujście (czytaj również: Wstydliwy temat - gazy w jelitach. Skąd ten brzydki zapach?).
Jeśli przesadziliśmy z niezdrowym jedzeniem, warto sięgnąć po domowe sposoby łagodzenia dolegliwości jelitowych, np. ziołowe herbatki (czytaj również: Pierwsza pomoc po świątecznym obżarstwie). Pomóc powinny przede wszystkim napary z kopru włoskiego, rumianku, majeranku czy kminku (więcej o ziołach na dolegliwości jelitowe). Zgłoś się do lekarza, gdy gazy są wyjątkowo śmierdzące, a także gdy jest ich o wiele więcej niż zwykle, towarzyszą im bolesne wzdęcia (to może być lamblioza, chora trzustka, albo problem z drogami żółciowymi). Konsultacji wymaga też, gdy w trakcie ich wypuszczania popuszczasz również stolec.
Problemy z układem pokarmowym objawiają się czasem również zmianą koloru lub kształtu kału. Zazwyczaj jest on brązowy, za co odpowiada bilirubina, usuwana z organizmu dzięki drogom żółciowym. Stolec zdrowej osoby jest zwykle wydłużoną, smukłą, zwartą masą o konsystencji plasteliny, gładką lub z pęknięciami na powierzchni. Uwaga jednak - taki wygląd stolca nie musi wykluczać problemów ze zdrowiem. Konsultacji lekarskiej wymagają szczególnie stolce szarawe (oznaka problemów z wątrobą), a także krwiste i smoliste, które mogą świadczyć chorobie wrzodowej lub nowotworowej (czytaj również: Kolor kału - o czym świadczy? oraz Krew w stolcu - zawsze alarmujący objaw). Do lekarza warto zgłosić się również wtedy gdy zmianie ulega kształt stolca. Wyjaśnienia wymagają zarówno utrzymujące się biegunki, zaparcia, jak i tzw. stolce ołówkowate - cienkie i wydłużone, które mogą świadczyć o przeszkodzie, występującej w dolnej części przewodu pokarmowego (więcej na ten temat: Wygląd stolca - źródło cennych informacji).
Bristolska skala uformowania stolca (skala BSF)
O zaparciu możemy mówić wtedy, gdy wypróżnienie następuje rzadziej niż 3 razy w tygodniu oraz wtedy, gdy stolec staje się zbity, nadmiernie twardy i trudny do wydalenia. Zazwyczaj towarzyszy mu również parcie na stolec oraz uczucie niepełnego wypróżnienia. Najczęściej spowodowane są siedzącym trybem życia, dietą bogatą w słodkie, tłuste i mocno przetworzone produkty oraz zbyt małą ilością płynów, jakie przyjmujemy w ciągu dnia. Zazwyczaj na zaparcia pomaga zbilansowana dieta, bogata w błonnik (np. produkty pełnoziarniste, owoce i warzywa), a także dostarczanie sobie odpowiednich ilości wody (w ciągu dnia powinniśmy jej wypijać ok. 2 litry) i aktywność fizyczna. Jeśli to nie pomoże można również sięgnąć po zioła, np. siemię lniane i nasiona babki płesznik. Gdy żadne z domowych sposobów na zaparcia nie działają lub dolegliwości są zbyt silne (a także wtedy, gdy towarzyszy im gorączka, wymioty czy nadmierne chudnięcie (bez wyraźnej przyczyny), warto wybrać się do internisty. Lekarz pomoże ustalić, czy jest to poważny problem, który wymaga konsultacji specjalisty (czytaj również: Domowe sposoby na zaparcia).
Biegunka to z kolei stan, gdy w trakcie doby wypróżniamy się trzy lub więcej razy. Mamy z nią do czynienia także wtedy, kiedy zauważalnie zwiększa się ilość oddawanego stolca, który zmienia konsystencję na półpłynną albo płynną. Zazwyczaj za jej wystąpienie odpowiadają - podobnie, jak w przypadku zaparcia - niewłaściwy tryb życia oraz nieodpowiednia dieta. Bywa ona również objawem zatrucia pokarmowego. Jeśli biegunka nie jest wyjątkowo silna i nie towarzyszą jej żadne dodatkowe objawy, możemy próbować zwalczyć ją domowymi sposobami, np. pijąc herbatkę z jagód i dbając o odpowiednie nawodnienie oraz lekkostrawną dietę z małą ilością błonnika (czytaj również: Domowe sposoby na biegunkę). Do lekarza warto pójść, jeśli oprócz biegunki mamy wysoką gorączkę, silny ból brzucha, nudności, ostatnio sporo straciliśmy na wadze, a w stolcu widoczne są pasma śluzu lub krew. Z kolei przewlekła biegunka, może się wiązać z poważniejszym zakażeniem czy nieswoistymi zapaleniami jelit.
Wyjaśnienia wymaga również uporczywe swędzenie odbytu i jego okolic. U dorosłych odpowiadają za nie zazwyczaj hemoroidy, u dzieci w wieku szkolnym częste jest natomiast zakażenie owsikami. Świąd odbytu może być jednak również objawem poważniejszych schorzeń, w tym cukrzycy. Z tego powodu warto zgłosić ten objaw lekarzowi.
Układ pokarmowy (trawienny) - najczęstsze choroby przewodu pokarmowego
Choroby układu pokarmowego to jedne z najczęściej dotykających nas przypadłości. Szacuje się, że choroba refluksowa przełyku (inaczej GERD lub refluks żołądkowo-przełykowy), to problem około 20% populacji krajów rozwiniętych. Zazwyczaj do jej przyczyn należy zarówno niewłaściwa dieta, czy otyłość, jak i przepuklina rozworu przełykowego. W jej przebiegu dochodzi do rozluźnienia dolnego zwieracza przełyku. W efekcie do przełyku dostaje się kwaśna treść żołądkowa, powodująca podrażnienie jego śluzówki. Głównymi objawami jest zgaga i uczucie cofania się pokarmu, a czasem również ból w klatce piersiowej (który można pomylić z zawałem). Pieczeniu w przełyku może niekiedy towarzyszyć również ból gardła, drapanie w gardle, chrypka, kaszel, pieczenie języka, a także zapalenie ucha środkowego oraz zmiany w zatokach. Chorobę można zdiagnozować na przykład poprzez wykonanie RTG przełyku z kontrastem lub gastroskopii. W leczeniu stosuje się inhibitory pompy protonowej (hamujące wydzielanie kwasu solnego), a gdy nie działają - wykonuje zabieg operacyjny (tzw. fundoplikację Nissena), zwykle metodą laparoskopową, mający na celu przywrócenie sprawności zwieracza przełyku.
Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy (wrzody żołądka i dwunastnicy), to kolejne częste schorzenie układu pokarmowego, dotykające około 10% osób dorosłych. Bardzo często u jego źródeł leży zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Objawia się bólem w nadbrzuszu, zwłaszcza na czczo. Dolegliwości zmniejszają się zwykle po posiłku, po czym powracają po 1-3 godzinach. Mogą im również towarzyszyć: uczucie pełności, zgaga i niestrawność, a także nudności i wymioty. Do poważniejszych objawów należą wymioty fusowate lub podbarwione krwią, a także smoliste stolce. Leczenie polega zwykle na przyjmowanie przez chorego połączenia inhibitorów pompy protonowej oraz antybiotyków przeciwko Helicobacter pylori. Jeśli wrzód spowoduje krwotok lub przedziurawienie (perforację) ściany żołądka lub dwunastnicy, konieczna jest operacja chirurgiczna.
Zapalenie wyrostka robaczkowego przytrafia się niespełna 10% populacji (najczęściej w wieku od 10 do 30 lat). Zwykle jego przyczyną jest niedrożność jelit, wywołana zatrzymaniem w obrębie wyrostka fragmentu kału, a także stanu zapalnego jelit czy urazu brzucha. Jeśli nie zostanie rozpoznane w porę, może dojść do perforacji wyrostka i groźnego dla życia, wymagającego hospitalizacji zapalenia otrzewnej. Objawy zapalenia wyrostka to: ból brzucha (najpierw na środku, ponad pępkiem, stopniowo przechodzący do prawego dołu biodrowego), brak apetytu, nudności, wymioty, gorączka, biegunka, wzdęcia, ból w trakcie powolnego opuszczania uniesionej prawej nogi, a także tzw. objaw Blumberga - uciskany w okolicy wyrostka brzuch boli najbardziej, gdy odrywamy od niego rękę (więcej na ten temat: Ból brzucha w prawym boku - na pewno atak wyrostka robaczkowego?). W przypadku ostrego zapalenia konieczna jest operacja, czyli usunięcie wyrostka (appendektomia).
Hemoroidy (zwane czasem guzkami krwawniczymi lub - nieprawidłowo - żylakami odbytu) to w zasadzie prawidłowe struktury - uwypuklenia z tętnic i żył, które pomagają szczelnie zamknąć kanał odbytu. Niekiedy zaczynają jednak sprawiać problemy, powiększając się, wypadając przez odbyt, krwawiąc (krwawienia z odbytu, w tym krew na papierze toaletowym to ich główny objaw) i sprawiając ból. Gdy tak się dzieje możemy mówić o chorobie hemoroidalnej. Ocenia się, że może na nią cierpieć nawet połowa populacji. Sprzyjają jej: siedzący tryb życia, zaparcia, a także ciąża i poród naturalny. W leczeniu stosuje się przede wszystkim środki farmakologiczne (tabletki, maści, czopki). Bardziej zaawansowane postacie schorzenia wymagają czasem leczenia zabiegowego, zamykającego dopływ krwi do hemoroidów i powodujących zmniejszenie guzków krwawniczych np. zakładanie na hemoroidy gumowych opasek, krioterapia czy koagulacja. W rzadkich, bardzo zaawansowanych przypadkach stosuje się również leczenie operacyjne, polegające na całkowitym wycięciu hemoroidów (czytaj również: Jak leczyć hemoroidy?).
Kolejną grupą schorzeń układu pokarmowego, które ostatnimi czasy atakują stosunkowo często są nieswoiste zapalenia jelit. Zalicza się do nich przede wszystkim: chorobę Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Są to choroby przewlekłe, których źródło nie jest obecnie znane. Objawiają się one zazwyczaj problemami z wypróżnieniem - zwłaszcza uporczywymi biegunkami (nawet 20 i więcej wypróżnień w ciągu dnia, czasem z domieszką krwi) oraz silnymi bólami podbrzusza, ale także podwyższoną temperaturą ciała, brakiem apetytu, nudnościami i szybką utratą masy ciała. Obecnie najczęściej diagnozuje się je u osób pomiędzy 15 a 29 rokiem życia. W leczeniu wykorzystuje się przede wszystkim środki farmakologiczne (głównie leki przeciwzapalne i immunosupresyjne), jeśli jednak nie przyniosą one rezultatu, konieczna może się okazać leczenie chirurgiczne (np. wycięcie części jelita). Konieczne jest również stosowanie zaleconej przez lekarza diety. Niekiedy choroby te mogą prowadzić do groźnych powikłań, w tym powstawania przetok, czy rozwoju nowotworów (czytaj również: Choroba Leśniowskiego-Crohna i nieswoiste zapalenie jelit, czyli nowe choroby cywilizacyjne).
W ostatnich czasach nastąpiła również swego rodzaju „epidemia” zachorowań na zespół jelita drażliwego (IBS). Szacuje się, że z jego powodu może cierpieć około 20% populacji (niektóre źródła podają mniejsze, inne większe liczby). Podobnie jak nieswoiste zapalenia jelit jest to choroba przewlekła, charakteryzująca się problemami z wypróżnianiem, spowodowanymi zaburzeniami pracy jelita grubego - przede wszystkim jego nieregularnych skurczach (czytaj również: Zespół jelita drażliwego czy jednak coś poważniejszego? Zrób test). W efekcie chorych męczą wzdęcia i nadmierne gazy, a także biegunki lub zaparcia (albo jedno i drugie naraz). W leczeniu stosuje się głównie odpowiednią dobraną dietę (więcej o diecie w zespole jelita drażliwego), a niekiedy również środki farmakologiczne. Pomocna może się także okazać psychoterapia oraz techniki antystresowe (czytaj również: 6 sposobów, żeby pozbyć się stresu w 15 minut albo krócej).
Jedną z bardziej znanych chorób jelit jest również celiakia (inaczej choroba trzewna) - to przewlekła, immunologiczna choroba o podłożu genetycznym, charakteryzująca się nietolerancją glutenu - jednego z białek zawartych w niektórych zbożach. W efekcie jego działania, w jelitach osób chorych zanikają kosmki, odpowiedzialne za wchłanianie składników odżywczych (czytaj również: Celiakia - diagnoza bez biopsji jelita?). Do głównych objawów celiakii należą bóle i wzdęcia brzucha, biegunki oraz niewyjaśnione chudnięcie. Jedyną skuteczną metodą jej leczenia jest zaś ścisła dieta bezglutenowa, stosowana przez resztę życia (więcej na ten temat: Jak żyć z celiakią w Polsce?).
Przydatne linki:
Polskie Towarzystwo Wspierania Osób z Nieswoistymi Zapaleniami Jelita
Polskie Stowarzyszenie Colitis Ulcerosa i Choroby Crohna
Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej
Układ pokarmowy (trawienny) - najczęstsze choroby gruczołów i dróg żółciowych
W układzie pokarmowym choruje nie tylko sam przewód pokarmowy, ale również pomagające mu gruczoły i drogi żółciowe. Zazwyczaj ból w prawym boku, zaraz pod żebrami, uważamy za „bunt” wątroby. Tymczasem bardzo często oznacza on problem z pęcherzykiem żółciowym.
Kamica żółciowa to schorzenie, w przebiegu którego w pęcherzyku żółciowym (kamica pęcherzykowa), a czasem również drogach żółciowych (kamica przewodowa) zbierają się tzw. kamienie żółciowe. Są to złogi wytrącających się z żółci kryształków, zbudowanych głównie z cholesterolu i barwników żółciowych. Kamica najczęściej dotyka kobiet, szczególnie po 40-50 roku życia, z nadwagą. Choroba może przez długi czas nie dawać żadnych objawów. Często jednak prowadzi do przewlekłego zapalenia pęcherzyka żółciowego, a czasem również do stanów, które wymagają natychmiastowej pomocy: ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego, żółtaczki mechanicznej, a nawet ostrego zapalenia trzustki. Objawami kamicy są przede wszystkim kolka żółciowa - ból w nadbrzuszu, który może promieniować do pleców (do łopatki, a czasem i w okolice mostka), a także nudności i wymioty, gorączka oraz tkliwość brzucha pod prawym łukiem żebrowym. W łagodnych przypadkach, przede wszystkim wtedy, gdy kamica nie daje jeszcze żadnych objawów, a kamienie wykryto przypadkowo, wystarczy dieta wątrobowa, a także zrzucenie kilku nadprogramowych kilogramów. Najbardziej skutecznym sposobem leczenia kamicy jest usunięcie pęcherzyka żółciowego (cholecystektomia), które obecnie zazwyczaj wykonuje się laparoskopowo (czytaj również: Wątroba, a może jednak pęcherzyk żółciowy? Co naprawdę cię boli?).
Wśród stanów zapalnych trzustki wyróżniamy zapalenie ostre i przewlekłe. Objawiają się one przede wszystkim bólami brzucha, nudnościami i wymiotami, wzdęciami (więcej na ten temat: Trzustka: choroby, objawy i leczenie). Ostre zapalenie trzustki to stan, w którym enzymy proteolityczne aktywowane są przedwcześnie, co powoduje uszkadzanie (trawienie) trzustki i sąsiadujących narządów. Oprócz kamicy, może je wywołać uraz jamy brzusznej, nadużywanie alkoholu, czy też niektóre leki. Leczenie skierowane jest przeciwko przyczynie, która wywołała schorzenie. Nawracające ostre zapalenia mogą wywołać przewlekłe zapalenie trzustki. Wymaga ono zmiany trybu życia, głównie rezygnacji z alkoholu i tytoniu oraz stosowania diety bogatej w białko i kalorycznej, ale niskotłuszczowej. Niekiedy jednak konieczne jest leczenie operacyjne.
Wirusowe zapalenia wątroby (WZW) często utożsamiamy z żółtaczką. Żółtaczka, to jednak jedynie objaw, polegający na zażółceniu skóry, białek oczu i błon śluzowych, spowodowany nadmiarem bilirubiny we krwi. U noworodków jest on stanem fizjologicznym, zwykle mijającym ok. 10 dnia życia. U pozostałych pacjentów może być objawem wielu różnych schorzeń, niekoniecznie wirusowego zapalenia wątroby.
Za rozwój WZW odpowiadają wirusy - w Polsce zazwyczaj HAV, HBV oraz HCV. Często przebiegają one bezobjawowo, powoli uszkadzając wątrobę. Z czasem może się pojawić przewlekłe zmęczenie, senność, bóle głowy, ból w prawym boku, ból żołądka, bóle stawowe, a czasem również żółtaczka. Wirusowe zapalenie wątroby typu A (inaczej WZW A lub żółtaczka pokarmowa), to tzw. „choroba brudnych rąk” przenoszona drogą pokarmową. Leczenie jest głównie objawowe - polega na odpoczynku i przyjmowaniu dużej ilości płynów. Większość chorych zdrowieje bez komplikacji.
Do zakażenia HBV i HCV (odpowiadającymi za wirusowe zapalenie wątroby typu B i wirusowe zapalenie wątroby typu C) dochodzi zwykle poprzez kontakt ze skażonymi przyrządami medycznymi (np. u stomatologa), jak i niemedycznymi (np. w gabinecie kosmetycznym, w studio tatuażu), ale również kontakty płciowe. Da się je wykryć poprzez badanie krwi na obecność antygenów i przeciwciał wirusów HBV i HCV. Obecnie możliwe jest leczenie farmakologiczne, polegające na zahamowaniu namnażania się wirusa, a w przypadku HVC - zwłaszcza najpopularniejszego w Polsce genotypu b1 - najnowsze terapie dają nadzieję na jego całkowite wyeliminowanie z organizmu (terapia 3D). Nieleczone WZW typów B i C mogą prowadzić do marskości, a nawet raka wątroby.
Marskość wątroby, czyli postępujące włóknienie jej miąższu (prowadzące do degeneracji zrazików wątrobowych), to nie tylko problem alkoholików. Oprócz osób nadużywających alkohol może do niej dojść również u chorych na wirusowe zapalenie wątroby (szczególnie typów B i C), cukrzycę, choroby dróg żółciowych czy niektóre choroby autoimmunologiczne. Początkowe objawy marskości, to przewlekłe zmęczenie, brak apetytu, mdłości, utrata masy ciała, częste wzdęcia, ale również bezsenność czy świąd skóry. W leczeniu stosuje się przede wszystkim środki farmakologiczne oraz odpowiednią (lekkostrawną, niskotłuszczową) dietę. Gdy nie przyniosą rezultatu, konieczny bywa przeszczep wątroby.
Układ pokarmowy (trawienny) - najczęstsze nowotwory
Najczęstsze nowotwory układu pokarmowego to rak jelita grubego oraz rak żołądka. Pierwszy z nich to trzeci najczęstszy nowotwór występujący u mężczyzn oraz drugi u kobiet. Z kolei rak żołądka stanowi piąty najczęściej atakujący nowotwór w przypadku mężczyzn i ósmy wśród kobiet. Stanowią one również jedne z najczęstszych przyczyn zgonów nowotworowych w naszym kraju. Większość zachorowań na nie (ok. 95%) przypada po 50 roku życia, a mniej więcej w 75% przypadków zapadają na nie osoby po 60 roku życia.
Do objawów nowotworu jelita grubego należą przede wszystkim: obecność krwi w stolcu (a także wszelkie niepokojące zmiany w jego kształcie i rozmiarze oraz trudności z jego oddaniem), powtarzające się krwawienie z odbytnicy, uporczywe biegunki lub biegunki występujące na zmianę z zaparciami, a także częste bóle brzucha i anemia. W leczeniu stosuje się przede wszystkim metody operacyjne, polegające na usunięciu samego guza lub guza wraz z fragmentem jelita. Czasem konieczne jest założenie tzw. stomii (inaczej „sztuczny odbyt”), czyli otworu w brzuchu, do którego doprowadzony jest koniec jelita, z którego stolec przedostaje się do specjalnego plastikowego woreczka (tzw. worek stomijny). Niekiedy to rozwiązanie jest tylko tymczasowe i usuwa się je, gdy zagoją się rany pooperacyjne. Często jednak pozostaje z chorym do końca życia. Dodatkowo konieczne bywa zastosowanie chemio- i radioterapii. By wcześnie zaobserwować niepokojące objawy, zaleca się coroczne wykonywanie badania na krew utajoną w stolcu.
Nowotwór żołądka objawia się natomiast uczuciem pełności w żołądku, bólem żołądka, brakiem apetytu (a także również chudnięciem), a czasem również częstym odbijaniem, nudnościami i wymiotami (zwłaszcza fusowatymi), zgagą oraz pojawieniem się smolistych stolców. Zdiagnozować go można m.in. podczas gastroskopii. Jedyną metodą, dającą szansę na skuteczne wyleczenie w przypadku jego wykrycia jest obecnie usunięcie całego żołądka, wraz z okolicznymi węzłami chłonnymi. Niestety raka żołądka wykrywa się zwykle w stosunkowo zaawansowanym stadium, co powoduje, że do 5 lat po operacji przeżywa zaledwie około 20-30% chorych. Na szczęście zachorowalność na ten nowotwór cały czas spada. W ciągu ostatnich 40 lat zmniejszyła się ona niemal trzykrotnie.
Do częstych nowotworów układu pokarmowego należą również guzy: okrężnicy i odbytnicy. Stosunkowo rzadkie są natomiast nowotwory przełyku, rak trzustki, rak dróg żółciowych (w tym również wątroby i pęcherzyka żółciowego). Do najrzadszych należy natomiast guz jelita cienkiego, który stanowi około 0,2% wszystkich zachorowań na nowotwory, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.
Czytaj również:
BÓL ŻOŁĄDKA: o czym świadczy? Przyczyną nie musi być problem z układem pokarmowym
Układ pokarmowy (trawienny) - kto go wyleczy?
Diagnozowanie oraz leczenie schorzeń układu pokarmowego to obszar zainteresowań gastroenterologii (inaczej gastrologii). W przypadku podejrzenia schorzeń układu pokarmowego do gastrologa (gastroenterologa) kieruje lekarz pierwszego kontaktu. To ten specjalista przeprowadzi najpewniej naszą gastroskopię (badanie górnego odcinka przewodu pokarmowego za pomocą wziernika, zaopatrzonego w kamerę) lub kolonoskopię (przeprowadzane za pomocą takiego samego urządzenia badanie dolnego odcinka przewodu pokarmowego).
Bardziej wyspecjalizowaną dziedziną, która zajmuje się leczeniem dolegliwości i schorzeń jelita grubego i odbytnicy jest natomiast proktologia. Proktolog, oprócz diagnozy i leczenia dolegliwości może wykonywać takie badania, jak USG przezodbytnicze, rektoskopia (badanie odbytu, odbytnicy oraz okrężnicy z pomocą wziernika zaopatrzonego w kamerę) czy też - wykonywane palpacyjnie badanie proktologiczne (inaczej badanie per rectum).
![BÓL BRZUCHA - poznaj przyczyny dolegliwości. Pokaż, gdzie boli, powiemy dlaczego [RYSUNKI]](https://bi.im-g.pl/im/9/10401/z10401519II,Bol-brzucha-w-okolicy-zoladka-czesto-jest-objawem-.jpg)
