Odbytnica – budowa
Długość odbytnicy wynosi od około 12 do 18 centymetrów. Odbytnicę dzieli się na dwie podstawowe części:
- Odcinek miedniczny (górny),
- Odcinek odbytowy (dolny).
Ściany odbytnicy mają podobną budowę, co ściany pozostałych fragmentów układu pokarmowego. Trzy warstwy, w których składają się ściany odbytnicy, to:
- Warstwa zewnętrzna - w górnej części tworzy ją otrzewna, w dolnej tkanka łączna,
- Warstwa mięśniowa - w przypadku odbytnicy jest grubsza niż w pozostałych częściach układu pokarmowego, składa się z części wewnętrznej (okrężnej - tworzy zwieracz wewnętrzny odbytu) oraz zewnętrznej (podłużnej),
- Błona śluzowa - wytwarza od 3 do 5 poprzecznych fałdów oraz od 5 do 10 fałdów podłużnych.
Swędzenie odbytu to jedna z tych dolegliwości o których wstydzimy się powiedzieć nawet lekarzowi. W pewnych przypadkach tzw. "wstydliwe dolegliwości" mogą sygnalizować śmiertelne zagrożenie. O tym mówi nasz film.
W dolnej części oraz od zewnątrz kanał odbytowy jest objęty przez mięsień zwieracz zewnętrzny odbytu. W górnej części prostnica łączy się z okrężnicą esowatą (esicą), natomiast w części dolnej występuje odbyt. Tylna ściana odbytnicy znajduje się w okolicach kości krzyżowej, natomiast przednia w zależności od płci sąsiaduje z pęcherzem moczowym, gruczołem krokowym, nasieniowodami oraz pęcherzykami nasiennymi (u mężczyzn) oraz tylną ścianą pochwy i szyjką macicy (u kobiet).
Odbytnica unaczynienie
Odbytnica jest silnie unaczyniona. W jej obszarze znajdują się cztery tętnice, które zaopatrują między innymi część miedniczną odbytnicy oraz kanał odbytowy i skórę odbytu. Z żylnego splotu odbytniczego powstają z kolei żyły, które odpowiadają tętnicom. Znajdują się tam również dwie grupy nerwów - współczulne oraz przywspółczulne. Ze względu na silne ukrwienie i unerwienie kanał odbytu jest miejscem bardzo wrażliwym na ból.
Odbytnica – choroby
Podstawowym badaniem, jakie wykonuje się w przypadku podejrzenia chorób dolnego odcinka przewodu pokarmowego, a także sąsiadujących narządów, jest badanie per rectum. Badanie to pozwala na wczesne wykrycie wielu schorzeń, w tym chorób nowotworowych.
Kolejnym badaniem, które wykorzystuje się w diagnostyce i profilaktyce chorób dolnych fragmentów przewodu pokarmowego jest endoskopia. W zależności od tego, jak głęboko wykonuje się wziernikowanie, rozróżnia się:
- Anoskopię - badanie dotyczy kanału odbytu oraz dolnego odcinka odbytnicy
- Rektoskopię – badanie obejmuje odbytnicę
- Sigmiodoskopię – badanie dotyczy dolnego odcinka jelita grubego,
- Kolonoskopię – jest badaniem najbardziej rozległym i obejmuje wziernikowanie całej długości jelita grubego.
Czasami przeprowadza się również takie badania jak USG jamy brzusznej, rezonans magnetyczny oraz tomografia komputerowa.
Do najczęstszych chorób odbytnicy oraz dolnego odcinka jelita grubego należą:
- Zapalenie bańki odbytnicy – występuje, gdy dochodzi do zapalenia błony śluzowej końcowego odcinka odbytnicy. Jest wywoływane przez zapalenie wirusowe lub bakteryjne, ale pojawia się często w przebiegu, takich chorób jak choroba Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego
- Wypadająca odbytnica – występuje, gdy ściany odbytnicy przemieszczają się poza kanał odbytu lub odbyt. Problem jest najczęściej spowodowany przez osłabienie mięśni krocza oraz dna miednicy, jednak może być związany również z chorobami neurologicznymi
- Szczelina odbytu – jest spowodowana przez mechaniczne uszkodzenie odbytnicy lub odbytu. Może pojawiać się na przykład w związku z ciężkimi zaparciami, siedzącym trybem życia, zbyt intensywnym wysiłkiem fizycznym, a także stosunkami analnymi. Objawia się bólem, a także świądem oraz pieczeniem.
Najpoważniejszą, a zarazem bardzo często występującą chorobą jest rak jelita grubego. Ryzyko zachorowania na raka jelita gwałtownie rośnie u pacjentów po 40. roku życia. Skłonności do zachorowania są dziedziczone, a ryzyko zwiększają takie czynniki, jak nieswoiste choroby zapalne jelit, gruczolaki, zespół polipowatości rodzinnej, zespół Turcota oraz zespół Gardnera. Na zachorowanie są narażone bardziej osoby, których dieta jest bogata w tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, a uboga w owoce, warzywa oraz składniki mineralne, takie jak selen oraz wapń. Objawy nowotworu są różne, w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Do najczęstszych objawów należą biegunki, zaparcia, a także krwawienie z przewodu pokarmowego.
