Lek. Łukasz Durajski*, przewodniczący Zespołu ds. Szczepień Okręgowej Izby Lekarskiej w Warszawie, zapewnia, że warto zaszczepić się przeciwko kzm, bo już od momentu podania szczepionki organizm zaczyna wytwarzać przeciwciała i z każdą chwilą odporność rośnie. Optymalną osłonę osiągamy po dwóch-trzech tygodniach.
Kiedy i gdzie najlepiej to zrobić? Szczepionka jest odpłatna, ale samo szczepienie można zrobić w każdej placówce podstawowej opieki medycznej, bo szczepienie przeciw kzm jest w Polsce oficjalnie zalecane przez Główny Inspektorat Sanitarny.
Kto powinien się zaszczepić?
Kleszczowe zapalenie mózgu to choroba ośrodkowego układu nerwowego, która grozi zapaleniem rdzenia kręgowego, zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych lub zapaleniem mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych. Wywołuje ją flawiwirus, który roznoszą kleszcze. Na szczęście, przeciwko odkleszczowemu zapaleniu mózgu istnieje skuteczna szczepionka.
Oczywiście, jak przypomina Łukasz Durajski: nie każdy kleszcz roznosi kzm i nie u każdego wystąpią powikłania.
Szacunki podają, że 15 procent kleszczy roznosi kzm. U większości zakażonych nim osób wystąpi tylko pierwsza, dość łagodna faza choroby, ale u 30 procent może dojść do groźnych powikłań. Co 50. osoba z kzm umiera.
Faza I kzm:
- trwa od jednego do ośmiu dni,
- występują bóle kończyn, mięśni i głowy,
- charakterystyczne są też gorączka, nudności, utrata apetytu.
Faza II kzm:
- gorączka,
- bóle i zawroty głowy,
- nudności i wymioty,
- zaburzenia świadomości,
- zaburzenia mowy,
- zaburzenia koordynacji,
- niedowład,
- ostry stan zapalny opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu czy rdzenia kręgowego.
Niestety, trudno ocenić, kto jakie konsekwencje poniesie. Warto się szczepić? - Zawsze, jeśli nie możesz wykluczyć kontaktu z kleszczem - mówi Łukasz Durajski i zarazem dodaje, że zakażone kleszcze mogą występować w lasach, na łąkach czy nawet w miejskich parkach.
Jak się szczepić?
Aktualnie do wyboru masz dwie szczepionki: Encepur Adults i FSME Immun. Obie mają dwie wersje: jedną dla dzieci, drugą dla młodzieży i dorosłych. Dla trwałej ochrony obie wymagają trzech dawek, a potem dawek przypominających, zazwyczaj co pięć lat. Uwaga, dla obu szczepionek jest opracowany tzw. klasyczny schemat szczepień i schemat szybki (dający wcześniej pełną ochronę, ale i wymagający wcześniej dawek przypominających). Zatem: omów z lekarzem wszelkie konsekwencje wybranego schematu, pilnuj kolejnych terminów zgodnych z twoim harmonogramem.
Schematy szczepień przeciw kzm dzieci i dorosłych
Kleszcze - jakie inne choroby przenoszą? Czym one grożą?
Ugryzienie przez kleszcza to nie tylko ryzyko zarażenia się boreliozą. W organizmie owada mogą bowiem znajdować się chorobotwórcze drobnoustroje, wywołujące jeszcze kilka innych schorzeń, takich jak kleszczowe zapalenie mózgu, anaplazmoza, babeszjoza, tularemia, gorączka Q, riketsjozy. Które z nich są niebezpieczne dla człowieka?
Przede wszystkim borelioza, której pierwszym symptomem jest tzw. wędrujący rumień. Pojawia się w okolicy ugryzienia. Borelioza jest wielonarządową chorobą zakaźną, atakuje układ nerwowy, wywołuje zapalenia narządów wewnętrznych i stawów, grozi wieloma powikłaniami. Jest trudna do leczenia i niebezpieczna, szczególnie dla kobiet w ciąży. Niestety, nie ma szczepionki przeciwko boreliozie.
Anaplazmoza jest chorobą zakaźną przenoszoną przez kleszcze, które zakażone są przez Gram-ujemne bakterie Anaplasma phagocytophilum. Jest spotykana dość rzadko, a jej objawy podobne są do ostrej infekcji i wtedy zwalcza się je antybiotykami. W większości wypadków zakażenie nie daje jednak żadnych objawów i samoistnie mija.
Babeszioza (babeszjoza) bardzo rzadko występuje u ludzi, natomiast często atakuje psy. Babesziozę roznoszą kleszcze, a wywołują ją pierwotniaki o nazwie babesia. Objawy przypominają nieco malarię, z gorączką i dreszczami, pierwotniak powoduje też uszkodzenie czerwonych ciałek krwi. Choroba jest trudna do leczenia, zwalcza się ją głównie antybiotykami. Nie mamy szczepionki przeciwko babesziozie.
Tularemia - to bakteryjna choroba zakaźna, wywoływana przez pałeczki Francisella tularensis, przenoszone, między innymi, przez kleszcze. Spotykana jest rzadko, głównie w krajach skandynawskich. Wywołuje zmiany zapalne w węzłach chłonnych i narządach oraz ogólne zakażenie organizmu. Zwalczana jest za pomocą antybiotykoterapii.
Gorączka Q to choroba zwierząt domowych oraz dzikich, którą mogą zarazić się także ludzie drogą oddechową. Chorobę wywołuje bakteria Coxiella burnetii. Rezerwuarem tego patogenu są kleszcze.
Kleszcze - a co ze szczepionką uniwersalną?
Wszystkim marzy się jednak szczepionka, która zapobiegnie ugryzieniom przez kleszcze, a więc w konsekwencji ochroni przed wszystkimi chorobami, które nam grożą po ataku owada. Nie ma, niestety, takiego preparatu w tej chwili, ale trwają badania. Siedem europejskich instytutów naukowych, pod nazwą ANTIDotE, pracuje nad zidentyfikowaniem i zbadaniem białek znajdujących się w ślinie kleszczy, które mogłyby być wykorzystane do stworzenia ochronnej szczepionki dla ludzi.
*Łukasz Durajski jest także specjalizującym się w dziedzinie pediatrii w Klinice Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej Instytutu „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie, właścicielem DrDurajski Clinic w Warszawie.
