Niedowład kończyn - mechanizm powstawania niedowładu
Niedowład kończyn (łac. paresis) to ograniczenie zakresu ruchów kończyn lub też zmniejszenie siły mięśni. Ruchy osoby z niedowładem są nieprecyzyjne, czasem wykonanie prostej czynności, typu pisanie czy uścisk dłoni stają się niemożliwe. Bezpośrednią przyczyną niedowładu są zmiany w obrębie mięśni lub patologie w ośrodkowym lub obwodowym układzie nerwowym. Dzieje się tak na skutek uszkodzenia układu nerwowego, w tej części, która odpowiada za przewodzenie impulsów nerwowych z mózgu do mięśni.
Mechanizm "zarządzania" ruchem kończyn zaczyna się w korze mózgowej. Do mięśni, które wykonują polecenia mózgu, prowadzą dwie grupy neuronów (komórek nerwowych). Główne neurony ruchowe, zwane górnymi motoneuronami, znajdują się w korze mózgowej. Ich wypustki, czyli aksony, biegną z kory do rdzenia przedłużonego i na koniec do rdzenia kręgowego, gdzie łączą się z aksonami dolnych neuronów ruchowych (dolne motoneurony), które z kolei, poprzez swoje wypustki i specjalne złącza, łączą się z mięśniami. Aksony dolnych neuronów ruchowych opuszczają bowiem rdzeń kręgowy i tworzą wraz z innymi neuronami, nerwy ruchowe lub ruchowo-czuciowe. Tą drogą przebiega impuls z kory mózgowej do mięśnia, który mówi mu, jak powinien się kurczyć.
Do niedowładu mięśni dochodzi, jeżeli na drodze impulsu z kory mózgowej do mięśnia dochodzi do uszkodzenia. Uszkodzeniu może ulec sama kora mózgowa, rdzeń przedłużony i rdzeń kręgowy, komórki nerwowe (neurony), mięśnie oraz miejsce łączenie się wypustek nerwowych z mięśniami (styk nerwowo-mięśniowy). Ponadto za niedowład mięśni może odpowiadać psychika, na przykład napad histerii.
Niedowład kończyn - rodzaje
Niedowłady dzieli się na dwa główne rodzaje:
- niedowład wiotki - uszkodzenie w obrębie dolnego neuronu ruchowego (obwodowego układu nerwowego) powoduje niedowład konkretnego mięśnia lub grup mięśni. Towarzyszy mu postępujący szybko zanik mięśni.
- niedowład spastyczny - porażenie jest wynikiem uszkodzenia górnego neuronu ruchowego (ośrodkowego układu nerwowego) i powoduje przykurcz mięśni. Obejmuje większe obszary ciała, czasem nawet całą jedną stronę ciała.
Niedowład wiotki może być wynikiem uszkodzenia jednego nerwu (mononeuropatia) z powodu urazu w miejscu przebiegania nerwu lub choroby. Polineuropatia z kolei dotyka zazwyczaj obie kończyny i jest spowodowana toczącym się w organizmie procesem chorobowym.
Niedowład kończyn - najczęstsze przyczyny niedowładu
W zależności od miejsca uszkodzenia układu nerwowego lub mięśni objawy niedowładu będą nieco inne i o różnym nasileniu. Będą także inaczej rozłożone w czasie.
Do nagłego niedowładu kończyn najczęściej dochodzi w wyniku udaru mózgu. Objawia się m.in. niedowładem lub paraliżem nogi i ręki po jednej stronie ciała, zaburzeniami mowy, brakiem koordynacji ruchów i utratą równowagi, zaburzeniami chodzenia, aż do zaburzeń świadomości lub całkowitej utraty przytomności włącznie.
Niedowład kończyn powodują także urazy czaszki, krwiaki w mózgu, guzy w mózgu, uciskające nerwy lub powodujące przerwanie neuronów, a także wszelkie inne stany zapalne w korze mózgowej.
Do niedowładu dochodzi przy uszkodzeniu poprzecznym rdzenia kręgowego. A także w wyniku urazów kończyn i uszkodzenia nerwów wiodących do mięśni nóg czy rąk. Niedowład spowodować może także nadmierny ucisk na nerwy, wychodzące z rdzenia kręgowego lub przechodzące przez nadgarstek.
Niedowład dotyczy też często starszych osób, u których doszło do zmian miażdżycowych. Przyczyną niedowładów bywają także ciężkie zatrucia solami metali ciężkich oraz borelioza.
Niedowład kończyn - choroby powodujące niedowład
Wśród chorób, które stoją za niedowładem kończyn, znajdują się:
- udar mózgu i inne choroby mózgu
- niedokrwienie mózgu
- ropień mózgu, cysty
- stwardnienie rozsiane
- choroba Parkinsona
- choroba Heinego-Medina
- polineuropatia alkoholowa
- zespół Guillaina-Barrego
- zespół Sudecka
- zaawansowana cukrzyca
- miastemia
Niedowład kończyn - leczenie
Najważniejszym działaniem leczniczym przy niedowładach kończyn jest specjalistyczna rehabilitacja, dostosowana do danego schorzenia. Mogą to być ćwiczenia, odpowiednie masaże lecznicze, leczenie sanatoryjne. Fizjoterapeuta stara się zmniejszyć napięcia mięśniowe i przeciwdziałać zanikowi mięśni. Wzmacnia się także odpowiednie grupy mięśni, aby umożliwić poruszanie się chorego. W poważnych przypadkach zaleca się zabiegi neurochirurgiczne lub ortopedyczne.
