Dlaczego kleszcze s± takie gro¼ne? Czy mamy na nie lekarstwo?
Samo uk³ucie przez kleszcza niekoniecznie jeszcze koñczy siê gro¼n± chorob±, ale mo¿e spowodowaæ siln± reakcjê alergiczn± lub obrzêk, czy te¿ nawet miejscowe zmiany ropne. Nasilenie takich skórnych objawów jest spraw± indywidualn±, zale¿y od wra¿liwo¶ci naszego uk³adu odporno¶ciowego.
Kleszcze roznosz± jednak niebezpieczne choroby zaka¼ne. W naszym kraju grozi nam przede wszystkim borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu. Mo¿emy siê zaszczepiæ jedynie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu. A szczepiæ siê warto. Na kleszczowe zapalenie mózgu nie mamy bowiem lekarstwa. Nie ma natomiast szczepionki chroni±cej przed borelioz± ani ogólnej szczepionki przeciwko ugryzieniu przez kleszcze.
Czy objawy kleszczowego zapalenia mózgu i boreliozy mog± przypominaæ COVID-19?
Obie wirusowe choroby zaka¼ne zaczynaj± siê zwykle gor±czk±. Pierwsze objawy kleszczowego zapalenia mózgu pojawiaj± siê w ci±gu 7-14 dni od ugryzienia przez zaka¿onego flawiwirusem kleszcza (to wirusy nale¿±ce do rodziny Flaviviridae). Objawy w pierwszej fazie choroby przypominaj± nieco grypê i trwaj± tydzieñ. Je¿eli organizm poradzi sobie z infekcj±, wracamy do zdrowia. Jednak u co pi±tej zaka¿onej flawiwirusem osoby infekcja przenosi siê na o¶rodkowy uk³ad nerwowy. Wtedy przebieg choroby mo¿e byæ jednak niezwykle ciê¿ki i zdarza siê, ¿e koñczy siê ¶mierci±.
Objawy w pierwszym etapie choroby to: gor±czka, bóle stawów i miê¶ni, os³abienie, nie¿yt górnych dróg oddechowych, czasami nudno¶ci i wymioty. W drugiej fazie choroby kleszczowe zapalenie mózgu przyjmuje postaæ zapalenia rdzenia krêgowego, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych.
Borelioza natomiast objawia siê tzw. rumieniem wêdruj±cym (powiêkszaj±ce siê czerwone krêgi na skórze), któremu towarzysz± takie grypopodobne symptomy jak gor±czka, zmêczenie, bóle g³owy, uczucie rozbicia. Nieleczona borelioza mo¿e doprowadziæ do zaka¿enia rozsianego. W leczeniu stosuje siê antybiotyki, a kuracja trwa kilka tygodni.
W czasach pandemii COVID-19 mo¿liwe jest, ¿e wczesne objawy kleszczowego zapalenia mózgu czy boreliozy pomylimy z zaka¿eniem koronawirusem. Zda¿a siê, ¿e trafiamy wówczas na oddzia³ zaka¼ny i w pierwszej kolejno¶ci jeste¶my testowani pod k±tem COVID-19.
- Pacjent ma gor±czkê. Wtedy mo¿e pa¶æ podejrzenie, ¿e jest zaka¿ony wirusem SARS-CoV-2 i trafia na oddzia³ pod tym has³em. W trakcie pobytu czêsto okazuje siê, ¿e to nie jest COVID-19, tylko w³a¶nie kleszczowe zapalenie mózgu - powiedzia³ reporterowi TVN profesor Robert Flisiak, prezes Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zaka¼nych.
A same kleszcze nie przenosz± koronawirusa. Dane dostêpne na stronie WHO, czy CDC (amerykañska agencja ds. zdrowia) wyra¼nie wskazuj±, ¿e nie ma takiego niebezpieczeñstwa.
Kleszcze atakuj± równie¿ w mie¶cie
Kleszcza mo¿emy przynie¶æ nie tylko z lasu. Ofiar± tego pajêczaka mo¿emy staæ siê na wycieczce w lesie czy na spacerze po ³±kach, a nawet w miejskim parku. Atakuj± w mie¶cie, gdzie lubi± siê przyczaiæ tam, gdzie jest sporo zieleni i spaceruj±cy ludzie, a wiêc na skwerze, na dzia³ce rekreacyjnej, na innych terenach obro¶niêtych krzewami i traw±.
Mo¿na siê przed nimi zabezpieczaæ stosuj±c ¶rodki przeciw kleszczom, repelenty lub nawet elektroniczne odstraszacze (chocia¿ ich skuteczno¶æ nie budzi zachwytu).
Jest kilka zasad, których warto przestrzegaæ, aby utrudniæ kleszczom atak. Przede wszystkim, odpowiednio siê ubierzmy, najlepszej w d³ugie spodnie i bluzê z rêkawem. Na g³owê warto w³o¿yæ jakie¶ okrycie, tym bardziej, ¿e akurat ow³osiona skóra g³owy to niez³a kryjówka dla kleszcza. To nie jest szczelna ochrona przed kleszczem, ale utrudnia mu zadanie. Po powrocie pamiêtajmy o dok³adnym obejrzeniu skóry. Kleszcze z regu³y nie od razu wgryzaj± siê w cia³o ofiary. Najpierw wêdruj± po ciele w poszukiwaniu dogodnego miejsca, gdzie mog± ³atwo dostaæ siê do naczynia krwiono¶nego. Jest to najlepszy moment, aby zapobiec ugryzieniu. Dobr±, skuteczn± metod± jest wziêcie mocnego prysznica zaraz po powrocie z lasu. Zmyjemy wtedy z siebie ewentualnego intruza. A w przypadku ugryzienia, nale¿y kleszcza z³apaæ mocno pêset± tu¿ przy skórze i zdecydowanym ruchem wyci±gn±æ.
Jak kleszcze wybieraj± swoje ofiary? Kleszcz kieruje siê zapachem, temperatur± cia³a i obecno¶ci± dwutlenku wêgla w powietrzu, wydychanego przez cz³owieka czy zwierzê. A czy mo¿emy siê skutecznie chroniæ? Istniej± specjalne preparaty przeciw kleszczom. Rynek proponuje ca³± gamê tego typu ¶rodków, wiêc jest w czym wybieraæ.
Preparaty na kleszcze - rodzaje
Repelenty, dostêpne na rynku, s± ró¿nego rodzaju, zatem mo¿emy znale¼æ taki, który bêdzie nam odpowiada³. Przy zakupie trzeba zwróciæ uwagê na to, czy nadaje siê dla dzieci. Warto te¿ sprawdziæ, czy produkt nie zawiera substancji na które jeste¶my uczuleni.
Co odstrasza kleszcze:
- Preparaty w aerozolu - s³u¿± do opryskania ods³oniêtych fragmentów skóry. Je¿eli szukamy produktu, który chcemy u¿yæ tak¿e dla dzieci, nie powinien zawieraæ alkoholu ani nie mo¿e byæ zbyt mocno stê¿ony. Preparaty w aerozolu dzia³aj± kilka godzin, musimy pamiêtaæ, ¿eby zabraæ ze sob± spray na wycieczkê, d³u¿szy spacer, ¿eby spryskiwaæ siê co jaki¶ czas. W przeciwnym przypadku zapach ulotni siê i tracimy ochroniê. Preparaty dla dzieci dzia³aj± jeszcze krócej, poniewa¿ nie zawieraj± alkoholu jako utrwalacza zapachu. Uwaga: nie wolno pryskaæ takim preparatem twarzy.
- Preparaty w sztyfcie - do bezpo¶redniego nanoszenia na skórê.
- Plastry przeciw kleszczom - s³u¿± do przyklejania na ubranie lub na wózek, albo na elementach wyposa¿enia ogrodu. Takie plastry nasycone s± olejkami eterycznymi, z zapachami, których nie lubi± kleszcze. ¦wietnie nadaj± siê do chronienia dzieci, poniewa¿ nie stykaj± siê ze skór±, s± mniej inwazyjne ni¿ preparaty w aerozolu. Dzia³aj± jednak krótko.
- ¯ele i balsamy z substancj± odstraszaj±c± kleszcze - zawieraj± ¶rodki zapachowe, zniechêcaj±ce kleszcze do ataku. Nie wolno ich stosowaæ na twarz.
- Opaski przeciw kleszczom - nas±czane olejkami eterycznymi, za którymi kleszcze nie przepadaj± nadaj± siê zarówno dla doros³ych, jak i dla dzieci.
Producenci proponuj± tak¿e odstraszacze ultrad¼wiêkowe, emituj±ce d¼wiêki nies³yszalne przez ludzi oraz zwierzêta domowe. Taki odstraszacz trzeba zawiesiæ np. na szyi. Produkowany jest g³ównie z my¶l± o osobach pracuj±cych w lesie oraz my¶liwych czy te¿ wêdkarzy. Niestety, skuteczno¶æ tych urz±dzeñ jest dyskusyjna.
Oprysk na kleszcze -s± ¶rodki do profesjonalnych oprysków w ogrodzie.
Co zawieraj± preparaty na kleszcze?
Do produkcji repelentów, czyli ¶rodków odstraszaj±cych zwierzêta, u¿ywa siê ró¿nych zwi±zków chemicznych, a tak¿e olejków eterycznych. Mo¿na siê spotkaæ z tak± zawarto¶ci± ¶rodka na kleszcze jak:
- DEET - organiczny zwi±zek chemiczny, opracowany przez Amerykanów pierwotnie na potrzeby armii, operuj±cej w tropikach. W sk³ad preparatów wchodzi substancja czynna: N,N-Diethy-3-Methylbenzamide oraz etanol, benzoesan denatonium oraz frakcje olejków ro¶linnych.
- ikarydyna (picaridina) - organiczny zwi±zek chemiczny
- IR 3535 - organiczny zwi±zek chemiczny, ester etylowy kwasu 3-(N-acetylo-N-butylo) aminopropionowego
- olejki eteryczne, w tym citrodiol - olejki szybko siê ulatniaj±, s± wiêc najmniej skuteczn± form± ochrony przed kleszczami
