Soja - charakterystyka rośliny
Soja (Glycine Willd.) należy do rodziny roślin bobowatych. Jest rośliną strączkową, jednoroczną, wymagającą dobrej jakości gleby oraz dużego nasłonecznienie. Początki uprawy soi sięgają tysiącleci. Jest tradycyjną rośliną uprawną na Dalekim Wschodzie i w Japonii. Stamtąd rozprzestrzeniła się na inne kontynenty, w tym na teren Ameryki Północnej oraz Brazylii i Argentyny. Roślina wytwarza strąki zawierające kilka nasion, bogate źródło białka oraz tłuszczu. Soja służy do wytwarzania wielu produktów spożywczych, w tym mąki sojowej, oleju sojowego, kaszy, mleka sojowego, tofu, miso oraz tempeh. Jest także dodawana do produktów spożywczych w celu podniesienia w nich zawartości białka, w tym do konserw i wędlin. Soję należy spożywać po ugotowaniu lub w formie przetworzonej (sfermentowanej), jak tofu czy tempeh, a także w postaci napoju, czy np. makaronu.
Soja - składniki odżywcze
Soja jest przede wszystkim źródłem pełnowartościowego białka roślinnego. Ilość kwasów tłuszczowych w soi zależy od odmiany: kwasów nasyconych jest w niej około 14 proc., jednonienasyconych - 21 proc., wielonienasyconych - 58 proc. kwasów tłuszczowych ogółem. Soja nie zawiera cholesterolu. To bogactwo witamin z grupy B oraz składników mineralnych. W soi znajdziemy bioaktywne składniki z grupy flawonoidów: izoflawony.
W 100 g suchych nasion soi znajdziemy:
- białko, w tym aminokwasy egzogenne - 34,3 g
- węglowodany - 17 g
- kwasy tłuszczowe - 19,6 g
- błonnik pokarmowy - 15,7 g
- witaminy B1, B2, B3, B6, kwas foliowy, witaminę E, witaminę A
- składniki mineralne - fosfor, magnez, wapń, potas, sód, jod, żelazo, cynk, mangan, miedź
- wartość energetyczna - 413 kcal
Soja - właściwości zdrowotne
Ziarna soi zawierają pełnowartościowe i łatwo przyswajalne białko. To także bogactwo kwasów tłuszczowych, w tym nienasyconych, witamin i minerałów. Soja zaczęła budzić ostatnio kontrowersje spowodowane zawartością izoflawonów, którymi zaczęto nadmiernie straszyć konsumentów. Co to są owe izoflawony? To związki należące do flawonoidów, a szerzej do polifenoli. W soi występują głównie dwa flawonoidy: daidzeina oraz genisteina. Flawonoidy to naturalne związki chemiczne, wytwarzane przez rośliny w celu ochrony przed promieniowaniem UV, atakami grzybów czy wirusów i odstraszania owadów. Są elementem systemu obronnego roślin. Te ich właściwości okazują się także cenne dla organizmu ludzkiego. Polifenole wykazują działanie przeciwutleniające, zmniejszają stres oksydacyjny komórek, mają korzystny wpływ na układ krążenia, zmniejszają ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 oraz działają przeciwnowotworowo.
Izoflawony, należące do grupy flawonoidów, określa się także mianem fitoestrogenów. Budowa izoflawonów jest bowiem zbliżona do budowy żeńskich hormonów płciowych - estrogenów. Wpływają na kobiecą gospodarkę hormonalną, obniżając ryzyko zachorowania na nowotwory piersi oraz łagodzą objawy menopauzy. Przeciwdziałają osteoporozie. W krajach azjatyckich, gdzie spożywanie soi jest na porządku dziennym, obserwuje się mniejszą ilość zachorowań na osteoporozę i raka piersi.
Czy w takim razie, jak sugerują niektóre doniesienia, spożywanie soi jest niewskazane dla mężczyzn, którzy mieliby mieć wtedy kłopoty z libido i zaburzenia związane z obniżeniem poziomu testosteronu? Dostępne obecnie badania dotyczyły wpływu soi na organizm szczurów. Nie oznacza to jednak bezpośredniego przełożenia na organizm człowieka. Opisane przypadki ginekomastii u mężczyzn, związane ze spożywaniem izoflawonów sojowych, dotyczyły osób, zjadających codziennie ogromne ilości soi. Nieodpowiednio zbilansowana dieta powodowała zaburzenia w ich organizmie. Trzeba przy tym powiedzieć, że chodziło tutaj o takie ilości spożywanej soi jak: kilkadziesiąt szklanek mleka sojowego lub ponad kilogram tofu codziennie. Jak zazwyczaj bywa, kluczem okazuje się umiar. Każdy produkt, spożywany w nadmiarze, może przecież zaszkodzić. Nic nie wskazuje na to, aby soja miała być nieodpowiednim produktem dla mężczyzn.
Zatem, reasumując, warto włączyć soję i jej przetwory do swojej diety, jako źródło pełnowartościowego białka i kwasów tłuszczowych, doskonały zamiennik mięsa, oraz źródło błonnika pokarmowego oraz minerałów. I, jak każdy produkt, należy spożywać ją w rozsądnych ilościach.
Soja - przeciwwskazania
Należy pamiętać, że mleko sojowe nie nadaje się do karmienia noworodków i niemowląt poniżej 6. miesiąca życia. Ponadto alergicy powinny sprawdzić swoją odporność na ten rodzaj żywności, w tym na lecytynę sojową. Ponadto, jako roślina strączkowa z dużą zawartością oligosacharydów, może powodować wzdęcia. Natomiast leczenie preparatami na bazie soi powinno być skonsultowane z lekarzem w przypadku chorób tarczycy.
