Zapalenie wsierdzia wiąże się z wystąpieniem zespołu dolegliwości, do których należą przede wszystkim:
Zapaleniu wsierdzia często towarzyszy również niedokrwistość. W rzadkich przypadkach na dłoniach oraz na stopach pojawiają się tak zwane guzki Oslera. Poza tym, czasami mogą wystąpić objawy zależne od tego, którą część serca obejmuje zapalenie. Jeśli zapalenie zajmuje lewą część serca, charakterystyczne objawy to duszności, szybkie odczuwanie zmęczenia, wybroczyny pod paznokciami oraz zgrubienia na palcach. W przypadku zapalenia zlokalizowanego w prawej części serca najczęstszymi objawami są dreszcze, osłabienie, kaszel oraz ból w klatce piersiowej.
Objawy zapalenia wsierdzia mogą ujawnić się szybko, w ciągu kilku dni od zachorowania, mogą być jednak utajone i wystąpić dopiero po dłuższym czasie. Przewlekła forma choroby jest szczególnie niebezpieczna, ponieważ w takim przypadku pacjenci często przyjmują leki, które jedynie maskują problem. Utrudnia to postawienie odpowiedniej diagnozy i opóźnia rozpoczęcie właściwego leczenia.
Bakteryjne zapalenie wsierdzia to najczęstsza postać tej choroby. Wywołują ją zazwyczaj bakterie paciorkowca, gronkowce, bakterie Gram-ujemne, a rzadziej również mykoplazmy i chlamydie. Pojawia się w sytuacjach, gdy bakterie atakują organizm i uszkodzeniu ulega wewnętrzna ściana serca, czyli wsierdzie. Ta postać zapalenia wsierdzia czasami występuje jako powikłanie posocznicy. Czasami do zakażenia krwi bakteriami dochodzi podczas zabiegów stomatologicznych, zabiegów w obszarze przewodu pokarmowego, układu moczowego lub układu oddechowego. Bakterie powodujące zapalenie wywołują dodatkowo powstawanie mikroropni, co prowadzi do rozwoju wrzodów oraz innych poważnych wad serca.
Inny rodzaj zapalenia wsierdzia to zapalenie o podłożu reumatycznym. Ta odmiana choroby występuje, gdy zapalenie dotyka całej tkanki łącznej. Mówi się wówczas o tak zwanej gorączce reumatycznej. W przebiegu choroby w obszarze zastawek serca pojawia się zgrubienie, które z czasem przekształca się w nacieki komórkowe.
Zapalenie wsierdzia może pojawić się u osób w różnym wieku, jednak istnieją czynniki, które powodują wzrost ryzyka wystąpienia choroby. Takie czynniki to między innymi:
Większe ryzyko zachorowania występuje również u narkomanów, którzy zażywają narkotyki dożylnie. W celu zapobiegania zapaleniu wsierdzia, osobom, które cierpią na wady serca lub mają wstawione protezy zastawkowe przed oraz po wykonywaniu wszelkich zabiegów mogących spowodować zakażenie bakteryjne, podaje się antybiotyki.
Pierwszym krokiem wykonywanym w przypadku podejrzenia zapalenia wsierdzia jest przeprowadzenie badania krwi z posiewem. W posiewie wykryć można bowiem bakterie, które powodują zakażenie. Poza tym wykonuje się badania takie jak EKG oraz echo serca. Takie badania pozwalają na stwierdzenie zmian występujących w strukturze zastawek serca.
Leczenie zapalenia wsierdzia opiera się na antybiotykoterapii, którą prowadzi się zazwyczaj w warunkach szpitalnych. Kuracja może być długotrwała - czasami leczenie trwa nawet około sześciu tygodni. W skrajnych przypadkach, gdy antybiotykoterapia nie przynosi pożądanych efektów zaleca się wykonanie zabiegu chirurgicznego polegającego na usunięciu fragmentów tkanek, które zostały objęte przez zapalenie. Jeśli pacjent ma wstawione zastawki podczas zabiegu przeprowadza się ich naprawę, natomiast jeżeli zaistnieje taka potrzeba, pacjentowi wszczepia się protezy zastawkowe.
W przypadku tej choroby niezwykle ważne jest szybkie wdrożenie leczenia. Nieleczona choroba może prowadzić do zawału albo rozprzestrzeniania się stanu zapalnego w innych narządach organizmu. W przypadku, gdy zapalenie zajmie ośrodkowy układ nerwowy może dojść do zaburzeń neurologicznych. Zapalenie może objąć również inne organy, na przykład śledzionę powodując tak zwany zawał śledziony objawiający się silnymi bólami brzucha.