U niektórych osób stan bradykardii nie wywołuje żadnych objawów, można wtedy mówić o bradykardii fizjologicznej. Układ krwionośny tych osób jest wydajny przy niskiej liczbie uderzeń i w pełni zaspokaja potrzeby organizmu. Bradykardia fizjologiczna może występować u sportowców lub osób z wagotonią czyli nadmierną aktywnością nerwu błędnego.
Za jednostkę chorobową uważa się bradykardię patologiczną, kiedy organizm potrzebuje większej ilości tlenu, a serce nie wykonuje prawidłowej pracy. Do bradykardii patologicznej zaliczamy bradykardię zatokową, bloki przewodnictwa (zaburzenia) oraz działanie leków.
Bradykardia nie jest chorobą, tylko objawem nieprawidłowej pracy serca. Może być skutkiem występowania innych chorób.
Stany patologiczne które powodują bradykardię to między innymi zmiany zwyrodnieniowe w układzie bodźcowoprzewodzącym, choroba niedokrwienna serca, niedoczynność tarczycy, przedawkowanie leków beta-adrenolitycznych i glikozydowych lub hiperkaliemia - zwiększone stężenie jonów potasu we krwi.
Bradykardia - objawy
Najbardziej charakterystycznym objawem bradykardii jest brak przyspieszonej akcji serca w sytuacjach nienaturalnych, w których serce powinno przyspieszać np. w trakcie ćwiczeń fizycznych. Niskie tętno powoduje że do mózgu i innych organów nie dociera odpowiednia ilość tlenu co może skutkować:
- zawrotami głowy
- dusznościami
- problemami z koncentracją i pamięcią
- ogólnym osłabieniem organizmu
- zmęczeniem
- krótkimi utratami przytomności i omdleniami
Bradykardia - przyczyny
Bradykardia może występować w stanie fizjologicznym np. u sportowców, u których po intensywnym treningu liczba uderzeń serca spada nawet do 30 na minutę. Niskie tętno naturalnie pojawia się także podczas snu i jeżeli nie powoduje żadnych dolegliwości - nie jest powodem do niepokoju.
Przyczyną bradykardii patologicznej może być:
- niewydolność węzła zatokowego
- przyjmowanie niektórych leków (leki antyarytmiczne, blokery kanału wapniowego) po których występuje tzw. bradykardia polekowa,
- na skutek działania zimnej wody, wymiotów i długim przebywaniu w pozycji pionowej może wystąpić wzmożone napięcie nerwu błędnego,
- zawarł serca
- bezdech senny
- bloki serca - zaburzenia przewodnictwa bodźców i choroba węzła zatokowego. Związane z niewydolnością naturalnego rozrusznika.
- hipotermia - stan obniżonej temperatury organizmu, występuje kiedy temp spada poniżej 36,6 st.
- zaburzenia elektrolitowe - niedobór elektrolitów powstały np. na skutek długotrwałych wymiotów lub biegunek
- hipoksja - zaburzenia transportu tlenu, wskutek których dochodzi do niedotlenienia tkanek w organizmie
- niedoczynność tarczycy - występuje niedobór hormonów produkowanych przez tarczycę
Bradykardia - diagnostyka
W celu wykrycia zaburzeń akcji serca najczęściej stosuje się badanie elektrokardiograficzne (EKG). Jeżeli stan ten występuje napadowo, niezbędne będzie założenie tzw. Holtera, czyli monitorowania pracy serca przez 24 h lub gdy zachodzi potrzeba, przez dłuższy czas. Aby określić przyczynę zburzeń pracy serca stosuje się tzw. ECHO serca czyli USG, które pokazuje wszystkie struktury anatomiczne i budowę serca, a także jego ewentualne defekty.
Bradykardia - leczenie
W celu leczenia bradykardii główną rolę odgrywa ustalenie konkretnej przyczyny, powodującej stan spowolnionej akcji serca. Jeżeli przyczyna która powodowała bradykardię zostanie usunięta, praca serca powinna powrócić do normy. W niektórych przypadkach rozwiązaniem jest wszczepienie do organizmu sztucznego rozrusznika serca, który zapewnia jego prawidłową pracę, kontrolując skurcze i prawidłowy przepływ krwi.
Symulator zawiera generator impulsów elektrycznych, elektrody przekazujące impulsy oraz mikrokomputer który zostaje zaprogramowany poprzez dobranie indywidualnych ustawień dla pacjenta. Zabieg wszczepienia przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym oraz przy całkowitym uśpieniu. Elektrody zostają wprowadzone do prawej komory serca (czasem również do prawego przedsionka) pod pełną kontrolą aparatu Roentgena. Stymulator zostaje wszczepiony podskórnie, pod obojczykiem.
Chory posiadający rozrusznik serca powinien zgłaszać się na coroczne kontrole. Posiadanie stymulatora niestety niesie ze sobą ryzyko powikłań takich jak:
- przemieszczenie się rozrusznika i elektrod w sercu, powodujące zaburzenia stymulacji
- zakażenia miejscowe
- błędne zaprogramowanie rozrusznika ze skutkiem częstoskurczu stymulatorowego
- konieczność przeprogramowania ze względu na wzrost progu stymulacji
Bradykardia u noworodków
Serce płodu zaczyna bić w ok 23. dniu życia i waha się w granicach 110-150 uderzeń na minutę. Jeżeli tętno spada poniżej 110 uderzeń, wtedy mówi się o bradykardii.
Bradykardia może pojawić się u dzieci, a nawet jeszcze u płodu. Występuje ona na skutek wad genetycznych i nieprawidłowości rozwojowych, zwłaszcza zespołu Edwardsa - zespół wad wrodzonych spowodowany trisomią chromosomu 18. Wady serca które powodują bradykardię powinny być jak najszybciej zdiagnozowane za pomocą badana KTG (kardiotokografii) lub echokardiografii.
Obniżenia tętna płodu może pojawić się także po zabiegu pobrania krwi pępowinowej (zwanym kordocenteza). Polega on na pobraniu za pomocą igły punkcyjnej, krwi pępowinowej, która zostaje przebadana pod kątem choroby hemolitycznej (konfliktu serologicznego), anemii, infekcji wewnątrzmacicznej oraz wad genetycznych. Zabieg ten przeprowadzany jest pod kontrolą USG.
Kolejną przyczyną bradykardii jest niedotlenienie. Może ono być wynikiem zaciśnięcia się pępowiny lub owinięcia jej wokół szyi płodu. Tętno płodu może spadać także przy patologicznych stanach takich jak przedwczesne odklejanie się łożyska i przedwczesna akcja skurczowa macicy.
Dodatkowymi przyczynami niskiego tętna płodu może być niskie ciśnienie krwi matki, hipoglikemia (podwyższony poziom glukozy we krwi) u matki, wady i arytmie serca płodu oraz działanie niektórych leków stosowanych przez ciężarną.
Fizjologiczna bradykardia u płodu może wystąpić podczas porodu, w takcie przechodzenia główki dziecka przez kanał rodny. Powstaje wtedy ucisk na główkę dziecka i naturalny odruch spowalniający tętno.
Każde zaburzenie rytmu serca płodu powinno być jak najszybciej zdiagnozowane, stosując do tego wymienione wcześniej badania KTG, echokardiografię, a także magnetokardiografię (badanie czynności elektrycznej serca płodu), EKG płodu.
Bardzo istotne jest, aby przez cały okres ciąży być pod stałą kontrolą i opieką lekarza. Prawidłowe tętno płodu stwierdza czy dziecko rozwija się prawidłowo.
Niskie tętno i jeszcze nienarodzonego dziecka można leczyć jeszcze w czasie ciąży, jednak w przypadku ostrej bradykardii wskazaniem jest cesarskie cięcie.
Bradykardia u dzieci
Tak samo jak w przypadku osób dorosłych, zaburzenia rytmu serca u dzieci mogą powstać w wyniku wielu nieprawidłowości takich jak zaburzenia elektrolitowe czy hormonalne, infekcja oraz działanie niektórych leków. Przebieg zaburzeń jest bardzo zróżnicowany. W przeciwieństwie do osób dorosłych, u których bradykardia powstaje często na skutek uszkodzenia mięśnia sercowego, u dzieci może być wynikiem zmian rozwojowych, a także może być uwarunkowana genetycznie i towarzyszyć wrodzonym wadom serca.
Niemowlęta i dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych, częściej narażone są na dysfunkcję węzła zatokowego lub innych części układu bodźcowoprzewodzącego. Niestety u wielu dzieci zaburzenia te nie dają żadnych niepokojących objawów, a arytmia wykrywana jest przypadkowo.
