Jednak niezależnie od lokalizacji najczęściej ból w nadbrzuszu jest przyczyną dolegliwości związanych z układem pokarmowym, wątrobą, trzustką, żołądkiem, pęcherzykiem żółciowym czy jelitami. W nielicznych przypadkach może on być skutkiem cukrzycy, choroby niedokrwiennej serca, zawału serca czy chorób tarczycy. Ból może mieć charakter opasujący, ściskający lub pulsujący i występować w różnych okolicznościach tj. po jedzeniu/ na czczo, a także być objawem współtowarzyszącym innym dolegliwościom jak wzdęcia, wymioty czy bulimia.
Przyczyny bólu w nadbrzuszu
Przyczyny bólu w nadbrzuszu są bardzo zróżnicowane i zależne od tego w którym miejscu występuje ból. Bóle mogą być skutkiem dolegliwości związanych z narządami znajdującymi się w jamie brzusznej, a także jako objaw chorób ogólnoustrojowych. Nadbrzusze to obszar obejmujący górną część brzucha, razem z prawym i lewym podżebrzem.
Najczęstsze przyczyny bólu w nadbrzuszu to:
- Choroba refluksowa - objawy które towarzyszą chorobie to najczęściej pieczenie i ból za mostkiem, a także cofanie treści żołądkowej do przełyku. Najczęściej do objawów dochodzi w pozycji leżącej.
- Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy - ból w nadbrzuszu ma charakter stały, towarzyszy mu uczucie pieczenia i ucisku. Wrzodom żołądka mogą towarzyszyć krwawe wymioty, które mogą świadczyć o pęknięciu wrzodu. Jeżeli ból w nadbrzuszu spowodowany jest wrzodami żołądka, objawy pojawiają się ok. 1-2 godziny po posiłku, natomiast jeżeli są wywołane przez wrzody dwunastnicy zazwyczaj występują na czczo oraz w nocy.
- Nowotwór żołądka - bóle w nadbrzuszu pojawiają się zazwyczaj po posiłkach, a ustępują na czczo. Zazwyczaj nie wpływają na nie żadne leki. Ból charakteryzuje się ciągłym pieczeniem, wzdęciami, nudnościami, utratą apetytu, krwawym wymiotami oraz obecnością krwi w stolcu.
- Zapalenie trzustki - ból w nadbrzuszu ma charakter silny i nagły, utrzymujący się zazwyczaj dłużej niż jeden dzień i wraz z upływem czasu może być coraz silniejszy. Zazwyczaj występuje po lewej i prawej stronie brzucha, czasem promieniuje nawet w okolice pleców. Bólowi mogą towarzyszyć gorączka, nudności, wymioty oraz biegunka.
- Zapalenie lub kamica pęcherzyka żółciowego - ból ma charakter kłujący, zlokalizowany najczęściej w prawym boku pod żebrami, czasem promieniujący aż do łopatki.
- Marskość wątroby - ból w nadbrzuszu występuje po prawej stronie, dodatkowymi objawami to utrata apetytu, spadek wagi i ciągłe zmęczenie
Ból w nadbrzuszu może także być przyczyną dolegliwości niezwiązanych ściśle z przewodem pokarmowym. Głównie można wyróżnić:
- Cukrzycę - osoby długotrwale zmagające się z cukrzycą typu 1 lub 2, często doświadczają wielu powikłań. Może u nich wystąpić neuropatia autonomiczna, czyli uszkodzenie nerwów kontrolujących m.in. pracę przewodu pokarmowego. Skutkiem tego jest wystąpienie gastroparezy, czyli schorzenia które polega na spowolnienie opróżniania żołądka. Gastropareza najczęściej objawia się nudnościami, wymiotami - często zawierającymi nietrawione resztki pokarmu, brakiem apetytu oraz ciągłym uczuciem sytości, wzdęciami a także bólem w nadbrzuszu.
- Choroby tarczycy - niedoczynność tarczycy także może być przyczyną gastroparezy. Związana jest ona ściśle z hormonami tego narządu. Objawami niedoczynności tarczycy jest nadmierna senność, ciągłe odczuwanie zimna, częste zaparcia, opuchnięcia na twarzy z pojawiającym się „drugim podbródkiem”, objaw „brudnych łokci” oraz „brudnych kolan”.
- Chorobę niedokrwienną serca - inaczej choroba wieńcowa która powoduje niedokrwienie mięśnia sercowego, skutkując jego niedotlenieniem, a czasem też martwicą. Głównie ból związany z chorobą wieńcową ma lokalizację w klatce piersiowej, jednak może on pojawiać się lub promieniować w okolice nadbrzusza. Ból w chorobie wieńcowej pojawia się w czasie stresu, w trakcie posiłku lub pod wpływem zimnego powietrza, ustępuje dość szybko w trakcie spoczynku.
- Maska brzuszna zawału serca - to zespół objawów które towarzyszą zawałowi serca, jednak często odczuwane jako problemy z układem pokarmowym. Martwica mięśnia sercowego objawia się tępym, uciskającym i piekącym bólem zlokalizowanym w okolicach mostka. U osób starszych lub cierpiących na cukrzycę, ból może objawiać się w okolicach nadbrzusza głównie pod prawym łukiem żebrowym. Często również towarzyszą temu wymioty oraz nudności. Zazwyczaj objawy te występują podczas zawału dolnej ściany serca, ponieważ sąsiaduje ona z jamą brzuszną, przez co ból może do niej promieniować.
- Zapalenie płuc - często występuje podczas zapalenia dolnego płata płuca. Dodatkowymi objawami jest kaszel i ból w kletce piersiowej
- Półpasiec - często charakteryzuje się występowaniem bólu neuropatycznego, który może być zlokalizowany w okolicach talii, pleców i górnej części brzucha.
Ból w nadbrzuszu - diagnostyka
W sytuacji wystąpienia bólu w nadbrzuszu należy zlokalizować jego przyczynę. Bardzo ważny jest szczegółowy wywiad lekarski oraz dokładne opisanie objawów i charakteru bólu. Istotny jest również czas pojawiania się bólu, czy występuje on po posiłku, w spoczynku, w nocy oraz czy ma charakter ostry lub przewlekły. Ważne są również objawy towarzyszące takie jak wymioty, biegunka z domieszką krwi, refluks, brak apetytu. Podstawą do zdiagnozowania bólu jest badanie palpacyjne, dzięki któremu lekarz może ocenić tkliwość i występowanie obrony mięśniowej.
Dodatkowymi badaniami w celu zdiagnozowania bólu jest badanie objawów:
- Chełmońskiego - ból pojawiający się podczas uderzenia w okolicę prawego łuku żebrowego. Charakterystyczny dla chorób wątroby lub zapalenia pęcherzyka żółciowego
- Blumberga - objaw występujący bardzo często u chorych z ostrym zapaleniem otrzewnej. Charakteryzuje się brakiem lub słabą bolesnością podczas uciskania powłok brzusznych, oraz pojawieniem się silnego, ostrego bólu podczas zwolnienia ucisku.
- Goldflama - ból pojawiający się po uderzeniu w okolicach nerek, może świadczyć o zapaleniu nerek lub o kamicy nerkowej.
W celu rozpoznania przyczyn bólu w nadbrzuszu niezbędne jest dokładne przeprowadzenie wywiadu zdrowotnego oraz podstawowych badań laboratoryjnych tj. morfologia, poziom glukozy oraz tzw. próby wątrobowe. Dodatkowo stosowanym badaniem jest USG jamy brzusznej, które może wykazać kamienie w pęcherzyku żółciowym lub kamienie nerkowe.
Lekarz może również zlecić przeprowadzenie gastroduodenoskopii, w celu zdiagnozowania choroby refluksowej lub choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy.
Jeżeli bólowi nadbrzusza towarzyszy ogólne osłabienie oraz pogorszenie stanu niezwłocznie należy zgłosić się do lekarza.
Leczenie bólu nadbrzusza uzależnione jest od jego przyczyny i powinno być zlecone przez lekarza.
