Cukier w normie? Sprawdź, dlaczego warto badać poziom cukru we krwi

Poziom, jaki przyjmuje cukier we krwi, musi być regularnie kontrolowany. Oznaczanie glikemii pełni podstawową rolę zarówno w diagnozowaniu, jak i czuwaniu nad ewentualnym rozwojem cukrzycy. Nawet jeśli jesteś osobą zdrową i nie stwierdzono u Ciebie żadnych dolegliwości, w trosce o własną przyszłość postaraj się od czasu do czasu badać cukier.

Dlaczego należy badać poziom cukru we krwi?

• po pierwsze, aby trzymać rękę na pulsie i upewniać się, czy poziom cukru mieści się w wyznaczonej normie,
• po drugie, aby wykryć choroby, w tym hipoglikemię (spadek cukru we krwi), hiperglikemię (podwyższony poziom glukozy), stan przedcukrzycowy i samą cukrzycę,
• po trzecie, aby monitorować skuteczność leczenia tychże chorób.

Za co odpowiada cukier i jak nasz organizm reguluje jego poziom?

Glukoza jest cukrem prostym, który dostarcza energii niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Wraz z pokarmami zapewniamy sobie dostawę węglowodanów złożonych – pod wpływem procesów trawiennych rozpadają się one do cukrów prostych i zostają wchłonięte w jelicie cienkim. Stamtąd rozprowadzane są do wszystkich komórek ciała wraz z krwią. To, ile organizm zużywa cukru, zależy od hormonu produkowanego przez trzustkę – tak zwanej insuliny. Wyznacza ona, czy glukoza zostaje przechowana jako zapas, czy od razu przedostaje się do komórek.

Po co naszym komórkom glukoza? Potrzebują one cukru, żeby produkować energię i żeby mogły zachodzić pożądane reakcje chemiczne. Zarówno dla erytrocytów (odpowiedzialnych za transport tlenu), jak i dla komórek nerwowych cukier prosty jest jedynym źródłem energii – gdy następuje spadek cukru, objawy są więc natychmiast zauważalne. Mózg informuje nas wówczas, że mamy za mało glukozy we krwi i odczuwamy silne uczucie słabości.

Kiedy jesteśmy zdrowi, zaraz po spożyciu posiłku poziom cukru w naszej krwi nieco wzrasta. Aby zrównoważyć ten skok glukozy, trzustka produkuje większe ilości insuliny. To, ile hormonu wytwarza, zależy od wielkości posiłku i konkretnych spożytych składników. Z kolei gdy nastąpi spadek cukru, organizm kompensuje to sobie produkcją innego trzustkowego hormonu, a mianowicie glukagonu. Obniżenie poziomu glukozy odnotowujemy często po wyczerpujących treningach albo w zbyt długich przerwach pomiędzy poszczególnymi posiłkami. Wzmożone wytwarzanie glukagonu przesyła do wątroby informację, że powinna ona przekształcić rezerwy glikogenu w glukozę, a dzięki temu przywrócić jej pożądany poziom we krwi.

Gdy powyższe mechanizmy kontrolne funkcjonują, jak należy, cukier we krwi pozostaje na w miarę stałym, unormowanym poziomie. Wystarczy jednak choćby drobne zakłócenie owej równowagi, a cierpimy na zbyt niski albo zbyt wysoki cukier. Objawy w tym drugim przypadku obejmują wydalanie nadmiaru glukozy. Właśnie dlatego u osób cierpiących na hiperglikemię (a w niektórych przypadkach na cukrzycę) odnotowuje się cukier w moczu.

Czym grozi nieprawidłowy poziom cukru?

Ciężka, pojawiająca się nagle hipoglikemia bądź hiperglikemia potrafi być naprawdę groźna dla zdrowia. W skrajnych przypadkach może ona spowodować niewydolność każdego organu, śpiączkę czy poważne uszkodzenie mózgu; niestety zdarza się także, że prowadzi do śmierci pacjenta. Gdy zbyt wysoki cukier we krwi utrzymuje się zbyt długo, organy w dotkniętym przez chorobę organizmie zaczynają stopniowo niszczeć. Najbardziej narażone na uszkodzenia są nasze nerki, serca, oczy, nerwy i naczynia krwionośne. Z kolei przewlekły spadek cukru we krwi odbija się na zdrowiu układu nerwowego – hipoglikemia może spowodować spustoszenia w obrębie mózgu i nerwów obwodowych.

Warto mieć świadomość, że cukrzyca jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży. Cukrzyca ciężarnych, która pojawia się już przy stanie błogosławionym, powinna być jak najszybciej zdiagnozowana, aby można było wdrożyć jej skuteczne leczenie. W przeciwnym razie grozi nam urodzenie dziecka z niskim poziomem cukru, za to o nadmiernie dużej wadze. Przypadłość tę określa się makrosomią; bywa, że utrudnia ona naturalny poród. Trzeba przy tym przyznać, że zazwyczaj cukrzyca u kobiet w ciąży wycofuje się zaraz po rozwiązaniu.

Spadek cukru – objawy hipoglikemii

• nadmierne pocenie się,
• utrzymujące się uczucie głodu,
• wrażenie dezorientacji i niewytłumaczalnego niepokoju,
• pogorszenie jakości widzenia,
• drżenie mięśni.

Wysoki cukier – objawy hiperglikemii (także cukrzycy)

• przejmujące uczucie zmęczenia i ogólnego osłabienia organizmu,
• wzmożone pragnienie, które nie jest wywoływane ani przez większy wysiłek fizyczny, ani przez gorączkę czy problemy z poceniem,
• dłuższe wizyty w łazience – chory oddaje większe ilości moczu,
• występowanie trudno gojących się ran,
• pogorszona ostrość widzenia.

Kiedy należy badać cukier we krwi i na czym polega owo badanie?

Jak zaznaczyliśmy we wstępie artykułu, nie potrzeba ku temu żadnej specjalnej okazji. Badanie poziomu glukozy powinno być stałym elementem rutynowych badań przeprowadzanych w laboratorium. Istnieje jednak kilka wyjątkowych wskazań, w tym:

• ciąża – przesiewowe badanie poziomu cukru celem wykluczenia cukrzycy zaleca się między 24. a 28. tygodniem ciąży. Pierwszą próbkę krwi pobiera się na czczo, a drugą – po upływie godziny od spożycia specjalnie przygotowanego roztworu cukru,
• wystąpienie symptomów hipoglikemii bądź hiperglikemii,
• cukrzyca – wówczas poziom cukru we krwi wymaga stałego monitorowania, a badanie należy wykonywać nawet kilka razy dziennie,
• obciążenie ryzykiem zachorowania na cukrzycę (czynniki genetyczne – występowanie choroby w rodzinie, wiek powyżej 40 lat, nadwaga).

Cukier w moczu można sprawdzić podczas ogólnych badań moczu – w zupełności wystarczą one do wykluczenia bądź potwierdzenia tej konkretnej przypadłości. Z kolei badanie cukru we krwi polega na pobraniu próbki krwi z żyły (zwykle w dole łokciowym) bądź nakłuciu skóry opuszka palca.

Jak przygotować się do badania cukru?

Poziom cukru we krwi można oznaczać w kilku sytuacjach – wszystko zależy od tego, na jakiego rodzaju teście nam zależy. Bada się go:

• na czczo – czyli po 8 godzinach bez spożywania jedzenia i żadnych płynów oprócz wody,
• po posiłku – ten rodzaj badania zaleca się u osób z wykrytą cukrzycą,
  niezależnie od posiłków i o dowolnej porze – w ten sposób kontroluje się przygodny poziom glukozy,
• w ramach testu doustnego OGTT (obciążenia glukozą). Test ten wykonuje się, pobierając szereg próbek krwi na czczo oraz po przyjęciu stosownej dawki glukozy. Za pierwszym razem próbkę pobiera się po 8-godzinnym poście, a w dalszej kolejności – po wypiciu specjalnego płynu z wysoką zawartością glukozy. Dzięki temu badanie wykazuje, jak dany organizm reaguje w sytuacji nagłego napływu dużej dawki cukru. Kolejne próbki pobiera się w ustalonych odstępach czasu. Ten typ badania zaleca się szczególnie osobom, które skarżą się na podwyższony cukier we krwi na czczo oraz tym, u których podejrzewa się cukrzycę. Żeby zdiagnozować chorobę, zaleca się wykonanie testów dwa razy.

Uwaga: pacjenci cierpiący na cukrzycę muszą regularnie kontrolować poziom glukozy we krwi. Takie badanie monitorujące należy wykonać kilka razy na dobę – dopiero wtedy można prawidłowo wycenić, jakie dawki insuliny i innych lekarstw będą odpowiednie. Wystarcz nakłuć skórę (zwykle opuszek palca) i przenieść kilka kropel krwi na papierowy pasek umieszczany w specjalnym aparacie. Glukometr odczytuje, jakie stężenie ma cukier we krwi.

Interpretacja badań

W standardowych warunkach obowiązują poniższe przedziały:

• poziom glukozy 70-99 mg/dL (czyli od 3.9 do 5.5 mmol/L) – prawidłowy cukier; norma,
• poziom glukozy 100-12 mg/dL (a zatem od 5.6 do 6.9 mml/L) – tzw. stan przedcukrzycowy – nieodpowiedni poziom cukru na czczo,
• min. 126 mg/dL (czyli 7.0 mmol/L) w minimum dwóch pomiarach – najprawdopodobniej u pacjenta występuje cukrzyca.

Przyczyny podwyższonego poziomu cukru we krwi

• cukrzyca,
• akromegalia,
• przewlekła niewydolność nerek,
• silny, długotrwały stres spowodowany zawałem serca, wypadkiem, urazem czy udarem,
• niektóre leki (w tym trójcykliczne antydepresanty, estrogeny, kwas acetylosalicylowy – aspiryna, kortykosteroidy, lit),
• zespół Cushinga,
• spożywanie nadmiernej ilości pokarmów.

Przyczyny niskiego poziomu cukru we krwi

• nadużywanie alkoholu,
• niedoczynność tarczycy,
• niewydolność nadnerczy,
• choroby wątroby,
• zażywanie sterydów anabolicznych,
• przyjęcie za dużej dawki insuliny.

Żeby zdiagnozować hipoglikemię nie wystarczy wyłącznie wynik badania, wedle którego cukier jest poniżej normy. Do 100% pewnej diagnozy potrzeba spełnić aż trzy warunki. Na triadę Whipple'a składają się:

• poziom glukozy niższy niż 40 mg/dL (czyli 2.2 mmol/L),
• objawy hipoglikemii (wymienione wyżej – w tym pocenie się, drżenie, uczucie głodu),
• cofanie się tych symptomów po przyjęciu glukozy (spożyciu posiłku albo podłączeniu do kroplówki).

Zdarza się, że objawy hipoglikemii występują, chociaż poziom cukru wydaje się prawidłowy. Wtedy zaleca się zmianę nawyków żywieniowych, przede wszystkim spożywanie mniejszych porcji a w krótszych odstępach czasu. Nie zaszkodzi też wprowadzenie do jadłospisu pokarmów, w których przeważają węglowodany złożone. Pamiętaj: dbanie o cukier jest niezwykle ważne dla naszego zdrowia!

To również może cię zainteresować:

Cukrzyca typu 2 - przyczyny, objawy i leczenie

Jest całkowicie nowy typ cukrzycy. Lekarze błędnie diagnozują go jako typ 2

Metformina - lek na cukrzycę typu 2. Działanie, zastosowanie i skutki uboczne metforminy

Insulinooporność - kiedy organizm nie dogaduje się z insuliną. Objawy, diagnostyka i leczenie insulinooporności

Glukagon, antagonista insuliny. Jak działa glukagon i kiedy trzeba wykonać badanie stężenia glukagonu?