Glukoza jest cukrem prostym, który dostarcza energii niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Wraz z pokarmami zapewniamy sobie dostawę węglowodanów złożonych – pod wpływem procesów trawiennych rozpadają się one do cukrów prostych i zostają wchłonięte w jelicie cienkim. Stamtąd rozprowadzane są do wszystkich komórek ciała wraz z krwią. To, ile organizm zużywa cukru, zależy od hormonu produkowanego przez trzustkę – tak zwanej insuliny. Wyznacza ona, czy glukoza zostaje przechowana jako zapas, czy od razu przedostaje się do komórek.
Po co naszym komórkom glukoza? Potrzebują one cukru, żeby produkować energię i żeby mogły zachodzić pożądane reakcje chemiczne. Zarówno dla erytrocytów (odpowiedzialnych za transport tlenu), jak i dla komórek nerwowych cukier prosty jest jedynym źródłem energii – gdy następuje spadek cukru, objawy są więc natychmiast zauważalne. Mózg informuje nas wówczas, że mamy za mało glukozy we krwi i odczuwamy silne uczucie słabości.
Kiedy jesteśmy zdrowi, zaraz po spożyciu posiłku poziom cukru w naszej krwi nieco wzrasta. Aby zrównoważyć ten skok glukozy, trzustka produkuje większe ilości insuliny. To, ile hormonu wytwarza, zależy od wielkości posiłku i konkretnych spożytych składników. Z kolei gdy nastąpi spadek cukru, organizm kompensuje to sobie produkcją innego trzustkowego hormonu, a mianowicie glukagonu. Obniżenie poziomu glukozy odnotowujemy często po wyczerpujących treningach albo w zbyt długich przerwach pomiędzy poszczególnymi posiłkami. Wzmożone wytwarzanie glukagonu przesyła do wątroby informację, że powinna ona przekształcić rezerwy glikogenu w glukozę, a dzięki temu przywrócić jej pożądany poziom we krwi.
Gdy powyższe mechanizmy kontrolne funkcjonują, jak należy, cukier we krwi pozostaje na w miarę stałym, unormowanym poziomie. Wystarczy jednak choćby drobne zakłócenie owej równowagi, a cierpimy na zbyt niski albo zbyt wysoki cukier. Objawy w tym drugim przypadku obejmują wydalanie nadmiaru glukozy. Właśnie dlatego u osób cierpiących na hiperglikemię (a w niektórych przypadkach na cukrzycę) odnotowuje się cukier w moczu.
Ciężka, pojawiająca się nagle hipoglikemia bądź hiperglikemia potrafi być naprawdę groźna dla zdrowia. W skrajnych przypadkach może ona spowodować niewydolność każdego organu, śpiączkę czy poważne uszkodzenie mózgu; niestety zdarza się także, że prowadzi do śmierci pacjenta. Gdy zbyt wysoki cukier we krwi utrzymuje się zbyt długo, organy w dotkniętym przez chorobę organizmie zaczynają stopniowo niszczeć. Najbardziej narażone na uszkodzenia są nasze nerki, serca, oczy, nerwy i naczynia krwionośne. Z kolei przewlekły spadek cukru we krwi odbija się na zdrowiu układu nerwowego – hipoglikemia może spowodować spustoszenia w obrębie mózgu i nerwów obwodowych.
Warto mieć świadomość, że cukrzyca jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży. Cukrzyca ciężarnych, która pojawia się już przy stanie błogosławionym, powinna być jak najszybciej zdiagnozowana, aby można było wdrożyć jej skuteczne leczenie. W przeciwnym razie grozi nam urodzenie dziecka z niskim poziomem cukru, za to o nadmiernie dużej wadze. Przypadłość tę określa się makrosomią; bywa, że utrudnia ona naturalny poród. Trzeba przy tym przyznać, że zazwyczaj cukrzyca u kobiet w ciąży wycofuje się zaraz po rozwiązaniu.
Jak zaznaczyliśmy we wstępie artykułu, nie potrzeba ku temu żadnej specjalnej okazji. Badanie poziomu glukozy powinno być stałym elementem rutynowych badań przeprowadzanych w laboratorium. Istnieje jednak kilka wyjątkowych wskazań, w tym:
Cukier w moczu można sprawdzić podczas ogólnych badań moczu – w zupełności wystarczą one do wykluczenia bądź potwierdzenia tej konkretnej przypadłości. Z kolei badanie cukru we krwi polega na pobraniu próbki krwi z żyły (zwykle w dole łokciowym) bądź nakłuciu skóry opuszka palca.
Poziom cukru we krwi można oznaczać w kilku sytuacjach – wszystko zależy od tego, na jakiego rodzaju teście nam zależy. Bada się go:
Uwaga: pacjenci cierpiący na cukrzycę muszą regularnie kontrolować poziom glukozy we krwi. Takie badanie monitorujące należy wykonać kilka razy na dobę – dopiero wtedy można prawidłowo wycenić, jakie dawki insuliny i innych lekarstw będą odpowiednie. Wystarcz nakłuć skórę (zwykle opuszek palca) i przenieść kilka kropel krwi na papierowy pasek umieszczany w specjalnym aparacie. Glukometr odczytuje, jakie stężenie ma cukier we krwi.
W standardowych warunkach obowiązują poniższe przedziały:
Żeby zdiagnozować hipoglikemię nie wystarczy wyłącznie wynik badania, wedle którego cukier jest poniżej normy. Do 100% pewnej diagnozy potrzeba spełnić aż trzy warunki. Na triadę Whipple'a składają się:
Zdarza się, że objawy hipoglikemii występują, chociaż poziom cukru wydaje się prawidłowy. Wtedy zaleca się zmianę nawyków żywieniowych, przede wszystkim spożywanie mniejszych porcji a w krótszych odstępach czasu. Nie zaszkodzi też wprowadzenie do jadłospisu pokarmów, w których przeważają węglowodany złożone. Pamiętaj: dbanie o cukier jest niezwykle ważne dla naszego zdrowia!
To również może cię zainteresować:
Cukrzyca typu 2 - przyczyny, objawy i leczenie
Jest całkowicie nowy typ cukrzycy. Lekarze błędnie diagnozują go jako typ 2
Metformina - lek na cukrzycę typu 2. Działanie, zastosowanie i skutki uboczne metforminy