Wątroba - strażnik zdrowia
Wątroba jest swoistym centrum metabolizmu, w którym toczą się najważniejsze procesy. Przez ten narząd przechodzi cała zawartość pożywienia, ale też leki, alkohol, toksyny z powietrza czy wody. Dzięki wątrobie organizm jest w stanie oczyścić się z wielu substancji, które mogłyby mu poważnie zaszkodzić. Główna jednostka budująca wątrobę to specyficzna komórka, hepatocyt. A jakie są jej funkcje?
- produkcja żółci, która emulguje tłuszcze i pozwala je trawić,
- produkowanie, magazynowanie oraz uwalnianie glukozy,
- unieszkodliwianie bilirubiny (toksyczny produkt uboczny rozpadu czerwonych krwinek),
- uczestnictwo w reakcjach immunologicznych,
- ocieplanie krwi,
- rozkładanie toksyn do postaci, która nie zatruje organizmu.
Wątroba pełni szereg kluczowych funkcji w organizmie człowieka. Gdy zaczyna niedomagać, obniża się odporność, pogarsza trawienie, krążenie, organizm może nawet zostać zatruty przez toksyny. Krańcową chorobą wątroby jest marskość - w wyniku tego procesu hepatocyty zostają zastąpione przez tkankę łączną, która nie jest w stanie pełnić żadnej z wyżej wymienionych funkcji. Dlatego warto dbać o wątrobę i raz na jakiś czas wykonywać próby wątrobowe.
Czym są próby wątrobowe?
To nic innego, jak badanie krwi. Pobraną próbkę analizuje się pod kątem zawartości enzymów wytwarzanych w wątrobie i obecnych w przebiegających tam szlakach metabolicznych. Te enzymy to:
1) Aminotransferaza alaninowa (ALAT) -enzym uwalniany do krwi, gdy uszkodzone zostają tkanki wątroby.
2) Aminotransferaza asparaginowa (AST) - enzym ten jest uwalniany do krwi w chwili, gdy następuje uszkodzenie wątroby, mięśni szkieletowych, serca lub nerek.
Oba te enzymy informują, że wątroba została uszkodzona lub toczy się w niej stan zapalny. Poziom enzymu AST może także być wykorzystywany jako miernik uszkodzenia mięśni lub jako element diagnostyczny przy podejrzeniu zawału serca. Zależność jest prosta - im bardziej uszkodzona wątroba (lub inne, wymienione narządy), tym wyższy jest poziom tych enzymów we krwi pacjenta. Za pomocą tych badań można wykryć stłuszczenie wątroby, zapalenie wątroby, ale także różne zaburzenia w jej działaniu spowodowane między innymi nadużywaniem alkoholu lub długotrwałym przyjmowaniem niektórych leków.
Choć próby wątrobowe można wykonywać profilaktycznie, na przykład przy okazji corocznej morfologii krwi, istnieją także szczególne okoliczności, stanowiące wskazanie do ich wykonania. Kiedy lekarz zleca badanie prób wątrobowych?
Wskazania do przeprowadzenia badania
Takie badanie okazuje się przydatne lub konieczne w kilku sytuacjach:
- długotrwałe bóle w nadbrzuszu,
- nawracająca niestrawność,
- mdłości, wymioty bez innej przyczyny,
- brak apetytu,
- niewyjaśniony spadek masy ciała,
- współwystępujące z powyższymi spadki libido, impotencja, osłabienie, brak apetytu.
Jednak nie tylko objawy chorobowe i złe samopoczucie są wskazaniem, by przeprowadzić badanie prób wątrobowych. Zleca się je także przed rozpoczęciem kuracji niektórymi lekami. Próby wątrobowe powinna wykonać każda kobieta planująca przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej. Są także nieodzowne przed dłuższym leczeniem innymi preparatami hormonalnymi. To dzięki wynikom tego badania lekarz jest w stanie określić, czy planowana kuracja nie jest dla pacjenta zbyt obciążająca. W efekcie można w porę zrezygnować z niej, zmienić na inną lub podać leki ochraniające wątrobę przed uszkodzeniem.
Jak przygotować się do badania?
Badanie prób wątrobowych przebiega tak samo, jak pobranie próbki do morfologii - krew pobierana jest ze zgięcia łokcia. Aby otrzymać jak najbardziej miarodajne i wiarygodne wyniki, warto pamiętać o kilku zasadach i dobrze przygotować się do pobrania. Na dzień przed badaniem nie należy:
- Jeść tłustych potraw.
- Pić alkoholu i kawy.
- Jeść czekolady.
Jeśli badanie nie jest wykonywane nagle, a pacjent wie o nim od dawna lub planował jego wykonanie, warto zrezygnować z powyższych produktów już na tydzień przed pobraniem. Każdy z nich powoduje wyrzut obu badanych enzymów i ich podwyższony poziom. Wielu pacjentów zastanawia się, czy powinni w dniu nadania przyjąć leki, które zwykle biorą. Jeśli są to leki na przewlekłą chorobę, należy je przyjąć. Warto za to odstawić na kilka dni przed badaniem przyjmowane zwykle suplementy i witaminy. Ich przyjmowanie może lekko zafałszować otrzymany wynik.
O czym świadczy wynik?
Choć istnieją ustalone normy prób wątrobowych, warto zostawić interpretację badania lekarzowi. Tylko on będzie umiał prawidłowo ocenić, czy z wątrobą jest wszystko w porządku, biorąc pod uwagę na przykład ogólny stan zdrowia, wiek, przyjmowane leki. Zwykle za normę przyjmuje się:
ALT:
- dla kobiet 5–40 U/I
- dla mężczyzn 19 U/l
AST:
- dla kobiet 5–40 U/I
- dla mężczyzn - 19 U/l
Oprócz standardowych pomiarów wykonuje się także inne, bardziej specjalistyczne próby wątrobowe, które pokazują obecność i stężenie innych substancji. Lekarz z pewnością będzie w stanie nie tylko je zinterpretować, ale także wydać stosowne zalecenia. Wszelkie schorzenia wątroby są poważnym zagrożeniem dla zdrowia i zaniedbane, mogą przynieść mnóstwo szkód.
Tymczasem oprócz okresowych badań, warto także wdrożyć odrobinę codziennej profilaktyki. W jaki sposób można zadbać o wątrobę?
W jaki sposób dbać o zdrowie wątroby?
Istnieje kilka prostych reguł, które można z łatwością zastosować w codziennym życiu. Choć niektóre z nich brzmią dość banalnie, wiele osób ich nie przestrzega. Co zrobić, by każde kolejne próby wątrobowe wychodziły w normie?
- Ograniczenie alkoholu - jego metabolizowanie jest dużym wyzwaniem dla organizmu. Warto więc podchodzić do picia rozważnie. Większość zmian w wątrobie spowodowanych alkoholem jest odwracalna, ze względu na ogromne zdolności tego narządu do regeneracji. To motywacja, by zmienić podejście do picia, nawet jeśli do tej pory nie było zbyt zdrowe.
- Ograniczenie tłustego, mocno przetworzonego jedzenia - to krok, za który cały organizm będzie niewymownie wdzięczny i sposób na znaczne odciążenie wątroby.
- Nienadużywanie leków bez recepty - lekki ból głowy można zwalczyć chwilą odpoczynku w ciszy, a bóle stawów to często sygnał do zmiany trybu życia na aktywniejszy.
- Zioła zamiast soli - można nimi zastąpić sól, urozmaicając smak potraw i zarazem ułatwiając wątrobie jej ciężką pracę.
Prawidłowa dieta, racjonalne podejście do używek, leków i regularna aktywność fizyczna to dostateczna podpora, pozwalająca wątrobie dobrze działać przez długie lata.
To również może cię zainteresować:
Jak czytać i rozumieć próby wątrobowe (AlAT, AspAT)?
Objawy chorej wątroby i trzustki - jak wyglądają?
Wątroba: genialna sprzątaczka, ale do czasu...
Siedem rzeczy, które naprawdę warto zrobić dla wątroby, gdy chcesz o nią dbać
