Kumaryna - co to jest?
Kumaryna to związek chemiczny naturalnie występujący głównie w roślinach. Ma on wielokierunkowe działanie. Stosuje się go w przemyśle farmaceutycznym, mydlarskim, tytoniowym i spirytusowym. Jest używany do maskowania zapachu niektórych wyrobów przemysłowych. Kumaryna zawarta w wielu roślinach jest stosowana w lekach przeciwkrzepliwych. Zaobserwowano szczególnie dużą zawartość kumaryny w cynamonie. To on, a także olejek cynamonowy jest najbogatszym źródłem kumaryny. Poza cynamonem, duże ilości kumaryn znajdują się w owocach i warzywach, tak jak m.in:
Kumaryna - jej pochodne, właściwości i zastosowanie
Właściwości kumaryny i jej pochodnych są różne w zależności od budowy chemicznej tych związków. Wyróżnia się kumaryny proste i złożone. Właściwości fizykochemiczne samej kumaryny to m.in:
- jest bezbarwna
- słabo rozpuszcza się w wodzie, za to dobrze w alkoholach, eterze i tłuszczach
- ma słodki zapach przypominający woń skoszonej trawy i wanilii
- ma gorzki i piekący smak
Sama kumaryna działa przeciwbólowo, przeciwobrzękowo, uspokajająco, a także rozkurczowo, przeciwalergicznie i przeciwutleniająco. Liczne pochodne tej substancji wykazują jeszcze inne właściwości, które stosuje się głównie w medycynie. Wśród najczęściej występujących pochodnych kumaryny wymienia się: warfarynę, dikumarol i acenokumarol,a także skopoletynę, ostrutynę, ostol, nor-dentatynę, niffcoumar, mendiaxon, kumachlor, fraksynę, eskulinę.
Zastosowanie kumaryny i jej pochodnych jest bardzo szerokie. Wykorzystuje się je w przemyśle farmaceutycznym, spożywczym a także perfumeryjnym, i tak:
- stosuje się je jako środki zapachowe dodawane do perfum czy mydeł
- wykorzystywane są jako dodatki aromatyczne w przemyśle spożywczym
- występują w rozmaitych kremach, lotionach, żelach, balsamach oraz ampułkach - pobudzają bowiem przepływ krwi i wzmacniają naczynka limfatyczne oraz wykazują działanie absorbujące promieniowanie ultrafioletowe
- mają zastosowanie w przemyśle tytoniowym - maskują bowiem nieprzyjemne zapachy oraz w przemyśle spirytusowym - m.in. do barwienia alkoholi
Kumaryna występująca w medycynie jako lek
Kumaryna i jej pochodne są naturalnymi antagonistami witaminy K, co oznacza, że osłabiają jej działanie, wpływając bezpośrednio na krzepliwość krwi. Na polski rynku farmaceutycznym najbardziej rozpowszechnione są dwie pochodne kumaryny: warfaryna oraz acenokumarol – leki o działaniu przeciwzakrzepowym. Stosuje się ją przede wszystkim:
- w profilaktyce i terapii zatorów płucnych oraz zakrzepicy żył głębokich
- przy migotaniu przedsionków i przejściowym niedokrwieniu mózgu
- w profilaktyce zapobiegającej zawałom serca oraz po ich wystąpieniu
Warto także wiedzieć, że badania nad rodziną kumaryn dowiodły, że związki te odznaczają się również innymi ciekawymi właściwościami zdrowotnymi, bowiem:
- wykazują duży potencjał w leczeniu nowotworów np. żołądka oraz łagodzeniu skutków chemioterapii i naświetlań
- efektywnie zwalczają stany zapalne
- mają działanie przeciwzapalne - zmniejszają zatem obrzęki, zaczerwienienia oraz ból
- wskazuje się - w badaniach naukowych - na ich olbrzymie właściwości lecznicze w zwalczaniu obrzęku limfatycznego spowodowanego urazem lub zaburzeniami naczyniowymi
Kumaryna - skutki uboczne
Okazuje się jednak, że mimo licznych korzystnych właściwości, stosowanie kumaryny może również wywoływać skutki uboczne. Wiadomo - z całą pewnością, że spożywanie tej substancji w zbyt dużych ilościach, ma toksyczny wpływ na wątrobę oraz nerki. Jednym z najcięższych powikłań, jakie może dawać kumaryna jest marskość wątroby, a także nowotwory tego narządu oraz nowotwory płuc. Aktualne, zgodnie z unijnym prawem, w produktach spożywczych maksymalna dopuszczalna zawartość kumaryny wynosi 2 mg/kg produktu. Najwięcej tego szkodliwego związku wykryto w odmianie cynamonu zwanej cassia. Jest on tańszy od cynamonu cejlońskiego, a przez to powszechniej dostępny na polskim rynku. Eksperci radzą, aby ze względu na zawartość kumaryny w cynamonie, jeść nie częściej niż jedną porcję raz w tygodniu.
Warto również pamiętać o szkodliwości przedawkowania leków o działaniu przeciwzakrzepowym, zawierających kumarynę, ponieważ:
- działają one hamująco na kaskadę krzepnięcia, doprowadzając w efekcie do niekontrolowanych krwawień - początkowo dochodzi do niewielkich ubytków krwi, np. krwawienia dziąseł przy silnym szczotkowaniu czy krwawienia z odbytu.
- dalsze narażenie na działanie kumaryn może powodować rozległe krwawienia narządów wewnętrznych wraz z wylewem krwi do mózgu i - w efekcie - zgonu.
Co więcej, nie jest do końca znane działanie kumaryny w ciąży, zatem nie zaleca się jej stosowania właśnie w tym okresie.
W 2010 roku amerykańska Agencja Żywności i Leków nie zgodziła się na import produkowanej w Polsce wódki "Żubrówka" ze względu na obecność kumaryn utrudnianiających krzepnięcie krwi.
