Zawał serca - bezpośrednia przyczyna i przebieg
Zawał mięśnia sercowego, zawał serca, atak serca (łac. infarctus myocardii) - to nazwy, z którymi możemy się spotkać, gdy mowa jest o martwicy mięśnia sercowego, spowodowanej niedokrwieniem na skutek zatkania się tętnicy wieńcowej, doprowadzającej krew do serca. To inaczej jedna z postaci choroby niedokrwiennej serca (choroby wieńcowej), która jest jedną z najczęstszych przyczyn śmierci. Z powodu chorób sercowo-naczyniowych umiera na świecie dwa razy więcej ludzi niż w wyniku chorób nowotworowych.
Jak dochodzi do martwicy mięśnia sercowego? Otóż, gdy do komórek, zwanych kardiomocytami, nie dociera krew, przestają się kurczyć, a następnie ulegają rozkładowi. Zawartość takiej martwej komórki przedostaje się do krwi. Jest to m.in. troponina, która świadczy o toczącym się procesie zawałowym. Tam, gdzie komórki sercowe są już martwe, pojawia się teraz zbliznowacenie.
Dlaczego jednak krew przestaje docierać do serca? Jest to efekt narastania w naczyniu wieńcowym blaszki miażdżycowej, która pękając staje na przeszkodzie płynącej krwi. Na blaszce osiada skrzeplina, skutecznie blokując dopływ krwi do serca. Jednak nawet gdy blaszka miażdżycowa nie pękła, mogła tak narosnąć w naczyniu krwionośnym, że radykalnie je zwęziła.
Obszar, który do tej pory zaopatrywała zatkana tętnica, przestaje otrzymywać tlen i składniki odżywcze. Postępujące niedokrwienie powoduje powiększanie się martwego obszaru w sercu. W takiej sytuacji najistotniejszy jest czas, w którym rozpocznie się leczenie, czyli przywróci dopływ krwi. Niestety, przy zawale serca czasu jest naprawdę mało - to zaledwie kilka godzin. Do nieodwracalnych zmian dochodzi po 3-6 godzinach od zamknięcia się tętnicy.
Zawał serca - przyczyny
Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia zawału serca:
- nadmiar cholesterolu i trójglicerydów we krwi, prowadzące do rozwoju miażdżycy
- nadciśnienie tętnicze
- nadwaga i otyłość
- cukrzyca
- błędy dietetyczne, spożywanie głównie żywności pochodzenia zwierzęcego, w tym tłuszczu, brak warzyw w diecie itp.
- nadużywanie alkoholu, palenie papierosów
- silny lub długotrwały stres
- brak aktywności fizycznej
- zespół metaboliczny
Zawał serca - objawy
Najważniejszym symptomem zawału serca pozostaje ból, pieczenie albo ucisk za mostkiem. Jest to najczęściej silny ból, opisywany jako "rozlany", trudny do precyzyjnego umiejscowienia, mający źródło w okolicy mostka. Ból nawraca co kilkanaście minut lub jest stały. Bywa, że zamiast bólu pojawiają się duszności oraz zasłabnięcie, co zdarza się częściej u starszych osób oraz u chorujących na cukrzycę.
Symptomy zawału serca różnią się także w zależności od płci.
Objawy zawału serca u mężczyzn to:
- ból w klatce piersiowej utrzymujący się minimum 20-30 minut (chorzy najczęściej opisują go jako gniotący, miażdżący), ból jest rozlany, wskazanie jednego bolącego miejsca jest zazwyczaj bardzo trudne, promieniuje do lewej ręki, ramienia, szyi, żuchwy, górnej części brzucha
- kołatanie serca
- duszności, kaszel
- ból brzucha, nudności
- zlewne poty
- uczucie lęku przed śmiercią
Zawał serca u kobiet zazwyczaj przebiega dużo spokojniej niż u mężczyzn, dlatego też część kobiet nie zdaje sobie sprawy z zagrożenia.
Objawy zawału serca u kobiet:
- uczucie pieczenia lub ucisku w klatce piersiowej (mylony ze zgagą, jednak nie ustępuje po przyjęciu leków)
- pojawiające się niespodziewanie bóle mięśni (czasem towarzyszy im bezwład rąk)
- problemy z oddychaniem - oddech jest przyspieszony, spłycony, nie jest związany z wysiłkiem fizycznym, nie mija w trakcie odpoczynku
- nudności i wymioty
- uczucie ogromnego zmęczenia
- omdlenia
- ból jest niezbyt silny i odczuwany pod lewym łukiem żebrowym lub pod jedną z łopatek
Zawał serca - "złota godzina"
Przy zawale serca najistotniejszy jest czas. Z każdą minutą martwica mięśnia sercowego powiększa się i dochodzi do nieodwracalnych zmian. Jeżeli pomoc nadejdzie w ciągu godziny jest szansa na uratowanie serca i niedopuszczenie do większych uszkodzeń. Zbyt późna pomoc oznacza ryzyko śmierci. Dlatego też najistotniejsze w sytuacji, gdy podejrzewamy zawał serca, jest wezwanie karetki pogotowia. Tam od razu choremu niesiona jest pomoc. W przypadku zatrzymania akcji serca należy natychmiast rozpocząć reanimację.
Zawał serca - leczenie
Zawał serca wymaga natychmiastowej fachowej pomocy lekarskiej. Dlatego tak istotne jest wczesne rozpoznanie symptomów zbliżającego się kryzysu. Stan przedzawałowy do m.in. pieczenie i zgaga w okolicy mostka, połączone z dusznościami, czasem drętwienie jednej ręki. Do tego wszystkiego dołącza się głęboki lęk przed śmiercią. Niestety, nie jest łatwo właściwie zinterpretować te sygnały.
Pomoc szpitalna ratuje życie chorego, pod warunkiem, że nadejdzie szybko. Udrażnia się przede wszystkim zatkane tętnice wieńcowe. Robi się to najczęściej poprzez wykonanie najpierw zabiegu koronarografii, czyli zobrazowania tętnic i znalezienia zwężenia, a następnie angioplastyki tętnicy wieńcowej.
Angioplastyka polega na wprowadzeniu do zatkanej tętnicy specjalnego balonu, który rozszerza ścianki naczynia krwionośnego. Zazwyczaj w tętnicy umieszcza się jeszcze tzw. stent, który zapobiega zwężaniu się światła naczynia. W przypadku, gdy zatkanych tętnic jest więcej, wykonuje się operację pomostowania aortalno-wieńcowego (tzw. by-passy).
Do końca życia jednak chory musi przyjmować odpowiednie leki, a także radykalnie zmienić swój styl życia. Koniecznie powinien zadbać o zmniejszenie masy ciała, jeżeli ten problem go dotyczy, ograniczyć alkohol i papierosy, zmienić dietę na lekkostrawną i zacząć walkę z miażdżycą.
