Naczynia krwionośne: co to jest?
Naczynia krwionośne to część układu krwionośnego (zwanego także układem krążenia). Są odpowiedzialne przede wszystkim za transportowanie krwi po organizmie. Wśród naczyń krwionośnych wyróżniamy tętnice, żyły i naczynia włosowate (włośniczki). Oprócz naczyń krwionośnych w skład układu krążenia wchodzi także serce. Tętnice rozprowadzają krew od serca, a żyły pompują ją tam z powrotem.
Dołącz do Zdrowia na Facebooku!
Tętnice: budowa i funkcja
Tętnice (inaczej naczynia tętnicze) prowadzą krew z serca do innych narządów organizmu. Łączą się żyłami dzięki naczyniom włosowatym. Są grube i elastyczne, mają kształt cew i różowawą barwę. Posiadają zdolność kurczenia się i rozkurczania - te ruchy to tak zwane tętnienie, które odbywa się w rytm pracy serca.
Jeżeli chodzi o wielkość (a konkretniej - średnicę), to tętnice dzeli się na duże, średnie i małe. Największa tętnica to aorta (jej inna nazwa to tętnica główna); drugie miejsce zajmuje tętnica płucna. Małe tętnice to tętniczki. Przechodzą one w naczynia przedwłosowate, które przedłużają się w naczynia włosowate przewodzące. Tętnice są grubsze i elastyczniejsze od żył, ponieważ krew przepływa w nich pod większym i bardziej zmiennym ciśnieniem.
> Sprawdź: Ciśnienie tętna: różnica między ciśnieniem skurczowym, a rozkurczowym
Pod względem budowy wśród tętnic wyróżnia się tętnice sprężyste, mieszane i mięśniowe. Tętnice typu sprężystego mają dużą średnicę oraz są położone blisko serca. Należą do nich: aorta, pień ramienno-głowowy, tętnice szyjne wspólne i wewnętrzne, tętnce podobojczykowe, tętnice biodrowe wspólne i tętnice płucne. Budowa tętnic sprężystych umożliwia regulację wahań ciśnienia krwi - dzięki temu krew przepływa jednostajnie, a nie pulsacyjnie.
Tętnice mieszane mają budowę podobną i do tętnic sprężystych, i mieszanych. Maą zarówno blaszki sprężyste, jak i mięśniówkę gładką. Tętnice mieszane to tętnica szyjna zewnętrzna i tętnica pachowa. Tętnic mięśniowych jest najwięcej. Są rozgałęzieniami tętnic sprężystych, ich ściany są cieńsze. Inna nazwa tętnic mięśniowych to tętnice dystrybucyjne - mają zdolność do znacznego kurczenia się, dzięki czemu mogą regulować rozprowadzenie krwi do różnych rejonów organizmu. Do tętnic mięśniowych zaliczamy również tętniczki, czyli tętnice małe (arteriole). Tętniczki mają dużą kurczliwość; ich napięcie decyduje o regulacji ciśnienia krwi. Tętniczki kurczą się między innymi pod wpływem adrenaliny. Przechodzą w naczynia przedwłosowate, które łączą się z naczyniami włosowatymi.
Żyły: budowa i funkcja
Żyły prowadzą krew do serca. Znajduje się w nich około 75 procent krwi krążącej po organizmie. Posiadają zastawki, które zapobiegają cofaniu się krwi. Zastawek nie mają żyły płucne, które przekazują utlenowaną krew do lewego przedsionka serca. Są to żyły krążenia małego. Reszta krwi rozprowadzanej przez żyły jest odtlenowana. Drobniutkie, bardzo liczne żyły stopniowo łączą się w większe, które w końcu tworzą żyłę górną i dolną, czyli żyły główne, czyli żyły krążenia wielkiego. Żyły krążenia wielkiego dzielą się na żyły głębokie i powierzchowne. Żyły głębokie leżą przy tętnicach, natomiast powierzchniowe są od tętnic niezależne.
> Przeczytaj: 6 badań lekarskich, których nienawidzimy, ale mogą uratować nam życie
Ścianki żył są cieńsze niż tętnic. Podczas gdy tętnice mają przekrój koła, przekrój żył przybiera kształt owalny, nieco spłaszczony. Ściany żyły są zbudowane z błony zewnętrznej, warstwy mięśniowej oraz śródbłonka.
Naczynia włosowate: budowa i funkcja
Naczynia włosowate (kapilary, włośniczki) są niewidzialne gołym okiem; to najdrobniejsze naczynia krwionośne. Znajdują się w niemal całym organizmie. Wymieniają składniki pokarmowe, hormony, witaminy, gazy i inne niezbędne do przemiany materii substancje. Proces ten odbywa się pod wpływem ciśnienia. Wymiana składników skutkuje wytwarzaniem się osocza. Pęknięcie włośniczka nie wywołuje większej szkody - groźne są jedynie pęknięcia w mózgu i naczyniach wieńcowych serca. Po pęknięciu naczyń włosowatych tworzą się wybroczyny.
Kapilary zbudowane są ze śródbłonka. Dzielą się na kapilary mięśniowe, trzewne, zatokowe i tętnicze. Jeśli chodzi o lokalizację, wyróżnia się włośniczki tętniczo-żylne (rozpoczynają się na końcach tętnic, kończą żyłami), żylno-żylne (łączą dwie żyły, budują układ wrotny wątroby) oraz tętniczo-tętnicze (łączą dwie tętnice, znajdują się w ciałkach nerwowych).
Naczynia krwionośne: choroby
Choroby układu krwionośnego są powszechne. Schorzenia tętnic, żył i naczyń włosowatych to nie tylko dolegliwości dotyczące tych konkretnych narządów, lecz także serca. Choroba niedokrwienna serca, spowodowana przez miażdżycę, to jedna z najczęstszych przyczyn zgonów na świecie.
Najważniejsze i najczęściej występujące choroby naczyń krwionośnych to:
Tętnice:
- miażdżyca tętnic wieńcowych,
- miażdżyca zarostowa kończyn dolnych,
- miażdżyca tętnic nerkowych,
- miażdżyca tętnic szyjnych,
- tętniaki,
- zatory tętnicze,
- rozwarstwienie aorty,
- układowe zapalenia naczyń,
- guzkowe zapalenie tętnic,
- ziarniniakowatość Wegenera,
- choroba Buergera.
Żyły:
Naczynia włosowate:
