Osmolalność surowicy - kiedy wykonać badanie
Osmolalność surowicy określa ilość substancji rozpuszczonych w surowicy krwi. Kiedy się ją oznacza? Osmolalność surowicy wykonuje się, by ocenić gospodarkę wodno-elektrolitową. Jej zaburzenia rzadko są schorzeniem pierwotnym, najczęściej to konsekwencja poważnych chorób w obrębie nerek, układu pokarmowego czy hormonalnego. W kontekście gospodarki wodno-elektrolitowej mówi się o stanach odwodnienia, przewodnienia oraz zaburzeniach elektrolitowych dotyczących: sodu, potasu, magnezu i fosforu. W regulacji osmolalności surowicy aktywny udział biorą nerki.
Badanie przeprowadza się także w celu ustalenia przyczyny hiponatremii, czyli niedoboru sodu (ocena zaburzeń gospodarki wodnej w diagnostyce niedoboru sodu). Badanie można wykonać również przy podejrzeniu zatrucia metanolem i glikolem etylenowym. Oznaczanie osmolalności surowicy ma znaczenie również u chorych nieprzytomnych, jest pomocne w diagnostyce śpiączki hiperglikemicznej nieketonowej.
Osmolalność surowicy – na czym polega badanie? Normy
Badanie polega na analizie próbki krwi pobranej w dole łokciowym, z której otrzymywana jest surowica poprzez wykrzepienie, czyli wytworzenie skrzepu z krwi, który się następnie odwirowuje.
Przyjmuje się, że osmolalność surowicy powinna mieścić się w granicach 280 - 300 mOsm/kg H2O. Należy pamiętać, że prawidłowy wynik może być różny, gdyż zależy od wieku, płci pacjenta, badanej populacji oraz metody oznaczenia. Ponieważ na wartość osmolalności surowicy wpływają różne czynniki, każdy wynik należy skonsultować z lekarzem.
Wyznacza się także tak zwaną lukę osmotyczną, czyli różnicę między osmolalnością oznaczoną a wyliczoną. Prawidłowo luka osmotyczna nie powinna przekraczać 6 mOsm/kg H2O.
Osmolalność surowicy - wpływ sodu i glukozy
Duży wpływ na osmolalność surowicy ma sód, który wraz z potasem, jonami chlorkowymi i jonem wodorowęglanowym odpowiada za utrzymanie prawidłowej równowagi kwasowo-zasadowej organizmu. Sód to jeden z pierwiastków niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. W przypadku obniżonego poziomu sodu (hiponatremii) obserwuje się spadek osmolalności, natomiast w przypadku hipernatremii pojawia się wzrost osmolalności.
Hiponatremia (obniżony poziomu sodu) może być wywołana nadmierną utratą sodu w moczu lub zbyt dużym rozrzedzeniem krwi, co ma związek z piciem bardzo dużej ilości wody, zatrzymywaniem wody w organizmie, obniżoną zdolnością nerek do wytwarzania moczu oraz wskutek obecności czynników osmotycznie czynnych. Niedobór sodu w organizmie jest niebezpieczny, ponieważ może doprowadzić do śmierci.
Hipernatremia (podwyższony poziom sodu) to zaburzenie gospodarki wodno-elektrolitowej o którym mówi się, gdy poziom sodu we krwi przekracza 145 mmol/l. W przypadku nadmiaru pierwiastka dochodzi do rozwoju nadciśnienia tętniczego oraz zaburzeń pracy serca. Do hipernatremii może prowadzić utrata czystej wody przez organizm, na przykład podczas gorączki, biegunki, wymiotów i hiperglikemii. Najczęstszą przyczyną nadmiaru sodu w organizmie są jednak błędy dietetyczne, czyli spożywanie żywności bogatej w produkty zawierające znaczną ilość soli i niedostateczne przyjmowaniem płynów.
Na osmolalność surowicy wpływa również glukoza, która odpowiada za przemieszczanie się wody między przestrzenią wodną pozakomórkową a wewnątrzkomórkową.
Wysoka osmolalność surowicy
Wzrost osmolalności surowicy pojawia się przy:
- hiperglikemii, śpiączce hiperglikemicznej,
- hipernatremii. Nadmiar sodu w organizmie może się pojawić przy moczówce prostej centralnej, moczówce prostej nerkopochodnej, biegunce, wymiotach, odwodnieniu,
- uszkodzeniu nerek,
- leczeniu mannitolem,
- po spożyciu etanolu.
Spadek osmolalności surowicy
Spadek osmolalności surowicy obserwuje się przy niedoborze sodu (hiponatremia), która pojawia się podczas:
- przewodnienia organizmu,
- niewydolności kory nadnerczy,
- chorobach nerek,
- zespole nerczycowym,
- zespole nieadekwatnego wydzielania wazopresyny. Nadmierne uwalnianie wazopresyny przez tylny płat przysadki powoduje zatrzymywanie wody w organizmie i wydalanie bardziej stężonego moczu.
