Glukoza - charakterystyka
Glukoza jest jednym z najważniejszych składników biorących udział w wielu procesach chemicznych i biologicznych w ludzkim organizmie. Jest kluczowym elementem odpowiedzialnym za prawidłową pracę układu nerwowego, mózgu oraz wielu innych narządów. Glukoza powstaje w wyniku trawienia węglowodanów (np. białe pieczywo, suszone owoce czy warzywa), a jej wchłanianie do krwiobiegu rozpoczyna się dopiero w jelicie cienkim.
W przypadku człowieka, glukoza gromadzona jest w wątrobie. Największe stężenie glukozy we krwi notowane jest bezpośrednio po posiłku, a jej poziom kontrolowany jest przez hormon wydzielany przez trzustkę - tzw. insulinę. Od 4 do 5 godzin po spożytym pokarmie, stężenie glukozy staje się na tyle małe, że zatrzymana zostaje produkcja insuliny. W takich sytuacjach trzustka zaczyna wydzielać hormon o nazwie glukagon, który stymuluje wątrobę do wydzielania glukozy pochodzącej z jej zapasów.
Poziom glukozy we krwi - kiedy mierzyć i jakie normy?
Podwyższony poziom glukozy we krwi przez dłuższy czas oznacza, że z dużym prawdopodobieństwem zaburzone są procesy związane z produkcją insuliny. Dolegliwość ta potocznie zwana jest cukrzycą. Na kontrolę poziomu cukru we krwi warto się zdecydować, gdy pojawiają się objawy mogące świadczyć o tej chorobie. Jest to np. częstomocz, uczucie suchości w ustach, gorsze widzenie, a także zmęczenie, senność i ciągły brak energii. Pomiar poziomu glukozy we krwi wykonuje się na czczo za pomocą specjalnego urządzenia zwanego glukometrem. U osób zdrowych poziom cukru zawiera się w przedziale od 70 do 100 mg/dl lub 3.9-6.4 mmol/l. U dzieci i noworodków powinien on wynosić odrobinę mniej.
Wahania poziomu glukozy we krwi - przyczyny
Poziom glukozy we krwi może być z różnych przyczyn podwyższony. Do głównych powodów zaliczyć można:
- cukrzycę typu I i II,
- stany zapalne trzustki,
- rak trzustki,
- rozległe oparzenia ciała,
- nieprawidłowa praca przysadki mózgowej,
- nieprawidłowa praca nadnerczy,
- zażywanie niektórych leków,
- przewlekły stres.
Glukoza w ciąży
Na początku ciąży ginekolog kieruje kobietę na badanie, które pozwala oznaczyć poziom glukozy w surowicy krwi. Badanie to jest wykonywane na czczo. Nawet jeśli jego wynik jest prawidłowy, każda ciężarna między 24. a 28. tygodniem ciąży powinna przeprowadzić test doustnego obciążenia glukozą (50 g) - po godzinie od wypicia wody z glukozą pobiera się krew i oznacza poziom stężenia glukozy. W czasie tego badania kobieta nie musi być na czczo, nie ma także znaczenia pora dnia ani czas, jaki upłynął od ostatniego posiłku.
Prawidłowe stężenie glukozy w surowicy krwi utrzymuje się poniżej 140 mg%. Jeśli poziom cukru wynosi od 140 do 180 mg%, należy wykonać kolejny test - obciążenia 75 g glukozy. Jeśli wynik nadal będzie nieprawidłowy, pacjentka powinna zostać skierowana do poradni diabetologicznej. Jeżeli natomiast test obciążenia 50 g glukozy jest nieprawidłowy, ale wynik drugiego testu jest prawidłowy, w 32. tygodniu ciąży należy wykonać jeszcze raz test obciążenia 75 g glukozy.
Hiperglikemia - czyli podwyższony poziom cukru we krwi
Hiperglikemią nazywany jest stan, w którym poziom glukozy we krwi przekracza górną granicę normy – waha się on wtedy w okolicach 100 mg/dl. Eksperci rozróżniają dwa rodzaje tego schorzenia: hiperglikemię krótko- i długotrwałą. Pierwszy rodzaj, jak sama nazwa wskazuje, polega na sporadycznym i krótkotrwałym wzroście poziomu cukru we krwi. Głównymi objawami są wtedy: częstomocz, bóle głowy, rozdrażnienie i problemy z koncentracją. Sygnałów tych nie wolno lekceważyć, a jak najszybsza wizyta u lekarza lub diabetologa z pewnością pomoże w efektywnym leczeniu schorzenia.
Inaczej sprawa wygląda w przypadku hiperglikemii długotrwałej, która powoduje spustoszenie w organizmie. Długotrwałe utrzymywanie się wysokiego poziomu glukozy we krwi powoduje uszkodzenia układu nerwowego, krwionośnego, moczowo-płciowego, a także narządu wzroku. Charakterystycznym objawem hiperglikemii długotrwałej jest tzw. stopa cukrzycowa. Schorzenie to polega na uszkodzeniu naczyń krwionośnych (najczęściej stóp), co powoduje ból, utratę czucia, rany i owrzodzenia, a w skrajnym przypadku martwicę tkanek.
Do głównych kryteriów diagnostycznych dotyczących hiperglikemii zalicza się:
- zawartość glukozy we krwi większa niż 200 mg/dl
- zawartość glukozy we krwi na czczo powyżej 126 mg/dl
- zawartość glukozy we krwi wynosząca powyżej 200 mg/dl na dwie godziny po doustnym podaniu 75 mg glukozy
Hiperglikemia rozpoznawana i diagnozowana jest w przypadku spełnienia jednego z powyższych kryteriów.
Hipoglikemia - niski poziom glukozy we krwi
Do najczęstszych przyczyn obniżonego stężenia glukozy we krwi zalicza się przedawkowanie insuliny bądź leku przeciwcukrzycowego, nietolerancję fruktozy, a także upośledzenie funkcji hormonalnych przysadki mózgowej i nadnerczy. Obniżoną zawartość glukozy we krwi wykazują także osoby po operacjach częściowego lub całkowitego usunięcia żołądka oraz w niektórych nowotworach (nowotwory wywodzące się z wysp trzustkowych, rak i gruczolak żołądka, fibrosarkoma, guz wątroby).
Glukoza w moczu
Jeśli badanie wykaże obecność glukozy w moczu, taki wynik wymaga dalszej diagnostyki. W pierwszej kolejności wykonuje się badanie cukru we krwi i wynik nie powinien przekroczyć 125 mmol/dl. Kolejne badanie to tzw. próg nerkowy glukozy, który określa stężenie cukru we krwi, powyżej którego glukoza nie jest wchłaniana na drodze cewkowego wchłaniania zwrotnego w nerkach. Tu wynik nie powinien być wyższy niż 180 mg/dl. Jeśli wynik jest znacznie wyższy, można podejrzewać cukrzycę, chorobę nerek, guz przysadki mózgowej.
