Cukrzyca to choroba metaboliczna, której najbardziej charakterystycznym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi. Poziom cukru rośnie bo trzustka wytwarza zbyt mało insuliny lub komórki przestają na nią reagować. Insulina to hormon, który aktywuje organizm do zmiany glukozy na energię. Najczęściej wyróżnia się dwa rodzaje cukrzycy – typu 1 i 2. W pierwszym przypadku winne jest uszkodzenie trzustki, a konkretnie komórek odpowiedzialnych za wydzielanie insuliny. Najczęściej diagnozowana jest u dzieci i ludzi młodych, jednak może dać o sobie znać w każdym wieku.
Cukrzyca typu 2 ma podłoże genetyczne i/lub środowiskowe. Diagnozowana jest przede wszystkim u osób z otyłością, nadciśnieniem tętniczym czy chorujących na serce. Jeszcze do niedawna ten rodzaj cukrzycy uchodził za chorobę typową dla osób starszych. Niestety to się zmienia i schorzenie rozwija się już u dzieci.
Cukrzyc ma podłoże genetyczne, ale jeśli mamy w rodzinie chorego, prawdopodobieństwo, że też zachorujemy wynosi od 30-40proc. Dzięki rozsądnej diecie i aktywności fizycznej mamy szansę jej uniknąć.
Najbardziej charakterystycznym objawem cukrzycy jest podwyższony poziom glukozy, czyli cukru prostego, który za sprawą insuliny zmieniany jest w energię. Prawidłowe stężenie na czczo nie powinien przekraczać 100 mg/dl. Zaś po posiłku (badanie powinno się wykonać dwie godziny po skończonym posiłku) – nie więcej niż 140 mg/dl. Wynik w przedziale 100-125 mg/dl to tzw. stan przedcukrzycowy, który znacząco podnosi ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, ale jest też ostatnim sygnałem, aby zacząć działać i uniknąć choroby. Przekroczenie górnej granicy to dowód, że choroba już się rozwinęła.
Cukrzyca typu 2 – dieta
Poza lekami, podstawą leczenia cukrzycy typu 2 stanowi dieta. Mimo że węglowodany dalej stanowią podstawowe źródło energii, to chorzy muszą nauczyć się wybierać te najbardziej wartościowe. Klucz stanowi tzw. indeks glikemiczny, czyli wskaźnik, który określa jak szybko po zjedzeniu danego produktu w organizmie podnosi się poziom glukozy. Im niższy, tym lepiej. Do tej grupy produktów zaliczają się m.in.:
- pełnoziarnisty makaron, ciemne pieczywo czy ciemny ryż (dietetycy zgodnie podkreślają, że im ciemniejszy i – w przypadku chleba – cięższy produkt tym lepiej, bo zawierają one bardzo dużo błonnika, który przyśpiesza przemianę materii i ułatwia zgubienie zbędnych kilogramów, a utrata masy ciała ma szczególne znaczenie dla chorych na cukrzycę typu 2)
- zielone, surowe warzywa,
- kiszonki.
A co z owocami? Bananów, winogron czy słodkich jabłek lepiej unikać bo mają sporo cukru.
Znacznie bezpieczniejszą będę kiwi czy kwaśne jabłka, uważać trzeba na grapefruity, bo zawarte w nich związki mogą wchodzić w interakcje z lekami. Najlepiej jeść je przed regularnym posiłkiem.
Chorzy na cukrzycę typu drugiego powinni ostrożnie podchodzić także do nabiału. Najbezpieczniejsze będzie twaróg (żółty ser to przede wszystkim tłuszcz i nic nie wnosi do diety). Krowie mleko lepiej zastąpić roślinnym lub tym bez laktozy, bo to cukier prosty i może podnosić stężenie cukru we krwi.
Bardzo ważne jest, aby chorzy jedli regularnie i w zależności od potrzeb spożywali od 5-6 posiłków dziennie (tego szóstego zazwyczaj potrzebują osoby, którym w nocy bardzo spada cukier, one też najczęściej przyjmują już insulinę).
Dieta przy cukrzycy wymaga wystrzegania się słodyczy oraz cukru, nawet tego dodawanego do herbaty czy kawy. Jeśli chory nie jest wstanie wypić ich gorzkich najlepiej będzie sięgnąć po ksylitol. Warto mieć na uwadze,że miód nie jest rozwiązaniem, bo też zawiera dużo cukru. Chorzy powinni unikać także alkoholu. Wprawdzie alkohol obniża poziom glukozy we krwi, to prędzej doprowadzi do niedocukrzenia niż wyreguluje poziom glukozy. Dzieje się tak ponieważ alkohol hamuje produkcję glukozy w wątrobie.
Cukrzyca typu 1 – dieta
Menu chorego na cukrzycę typu 1 powinna opierać się na tzw. wymiennikach węglowodanowych. Przyjmuje się, że 10g węglowodanów dostarczanych z jedzeniem to 1WW, czyli wymiennik węglowodanowy. Każdego chorego na cukrzycę typu 1 dietetyk powinien nauczyć liczenia węglowodanów i rozsądnego komponowania posiłków. To bardzo ważne, ponieważ od tego, będzie zależała dawka insuliny, którą chory będzie musiał przyjąć. Mimo że wielu chorym opanowanie takiego systemu wydaje się niewykonalne, to warto postarać, bo rezultaty mogą zaskoczyć.
Osoby, które korzystają z pompy insulinowej, poza liczeniem węglowodanów muszą również liczyć wymienniki białkowo-tłuszczowe.
Te wyliczenia są bardzo bo pozwalają choremu ocenić jak reaguje na konkretne grupy produktów i ile insuliny potrzebuje podczas kolejnych posiłków. Na wielkość dawki – poza składem samego posiłku – wpływa masa ciała, to czy chory uprawia sport oraz jak „czułe” na insulinę są jego tkanki.
Podstawą diety osoby chorej na cukrzyce typu 1 powinny być:
- produkty zbożowe, rośliny strączkowe;
- warzywa (przede wszystkim zielone tj. brokuły, szpinak, sałata);
- pełnoziarnisty (ciemny i ciężki) chleb, brązowy ryż;
- owoce (jeśli już to te kwaśne, cała reszta zawiera bardzo dużo cukru)
- nabiał (nie wolno z nim przesadzać, żółty ser to przede wszystkim tłuszcz, jeśli chory ma ochotę na ser, to lepiej sięgnąć po chudy lub półtłusty twaróg, ostrożnie trzeba obchodzić się także z mlekiem, zamiast krowiego lepiej wybierać te roślinne lub bez laktozy, mało, kto zdaje sobie sprawę, ze laktoza to cukier prosty i może podnosić stężenie glukozy we krwi),
- chude mięso i ryby mogą stanowić bazę maksymalnie trzech posiłków
- owoce - w bardzo niewielkich ilościach można włączyć do diety (najlepiej te kwaśne, cała reszta zawiera bardzo dużo cukru)
Alkohol i słodycze nie są wskazane, najbezpieczniej będzie ich unikać
Chorzy, którzy mają wątpliwości lub nie potrafią sami opanować zasad diety powinni skorzystać z pomocy dietetyka klinicznego.
Cukrzyca - czego nie wolno jeść?
Unikać należy produktów o dużej zawartości tłuszczu, takich jak:
- pełnotłusty nabiał: śmietana, tłuste mleko
- serki topione, majonez, smalec, słonina
- tłuste wyroby garmażeryjne i podroby: salceson, pasztetowa, tłuste kiełbasy, boczek,
- salami
- produkty smażone w głębokim tłuszczu
Oraz produktów o wysokim IG, między innymi:
- białe pieczywo, ciasto francuskie, wyroby cukiernicze, słodycze
- słone przekąski: krakersy, słone paluszki, chipsy
- słodkie napoje, zwłaszcza gazowane
- owoce suszone, kandyzowane, w syropie
To również może cię zainteresować:
