Więcej tekstów na temat zdrowia znajdziesz na głównej stronie Gazeta.pl.
Czym jest cholesterol i jakie pełni funkcje w organizmie
Cholesterol jest związkiem organicznym, który znajduje się w spożywanych przez nas potrawach. Ale pewna część tej substancji tłuszczowej jest też wytwarzana przez wątrobę.
Cholesterol nie jest obojętny dla organizmu. To związek niezbędny, aby ciało mogło funkcjonować. Bierze bowiem udział w produkcji hormonów płciowych, sterydowych i hormonów nadnerczy oraz w przekazywaniu sygnałów w układzie nerwowym, jest składnikiem budulcowym błon komórkowych, znajduje się w mitochondriach (to centrum energetyczne komórki), uczestniczy w produkcji kwasów żółciowych. Jest ponadto składnikiem lipoprotein osocza i chroni krwinki przed działaniem toksycznych substancji. Bierze też udział w procesie wytwarzania witaminy D3 w skórze.
Jako tłuszcz cholesterol jest nierozpuszczalny we krwi. Dlatego też musi najpierw połączyć się z cząsteczką białka, aby mógł być przetransportowany. Mówimy wówczas o lipoproteinach. Istnieje kilka typów lipoprotein. Są wśród nich m.in. dwie frakcje, noszące nazwy HDL i LDL. Różnią się między sobą budową, właściwościami oraz funkcją.
Trójglicerydy (inne nazwy to triacyloglicerole, triacyloglicerydy, triglicerydy - w skrócie TG) to tłuszcze proste (czyli lipidy), które stanowią źródło energii dla organizmu. Są magazynowane w tkance tłuszczowej.
Frakcja HDL to inaczej lipoproteiny wysokiej gęstości (ang. high density lipoproteins), zwane też "dobrym" cholesterolem. HDL zabiera nadmiar cholesterolu z tętnic i transportuje do wątroby, gdzie ten zostaje rozłożony i następnie usunięty z organizmu jako żółć. Frakcja HDL pełni zatem funkcję ochronną, broniąc nas pośrednio przed miażdżycą i chorobami serca i naczyń.
Frakcja LDL, czyli lipoproteiny niskiej gęstości (ang. low density lipoproteins) to tak zwany "zły" cholesterol, ponieważ jego nadmiar odkłada się na ściankach tętnic, co zagraża zdrowiu. Badanie poziomu LDL służy ocenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.
Ogólnie rzecz biorąc, cząsteczki HDL zawierają dużo białka, natomiast LDL znacznie więcej tłuszczu. LDL ma bowiem za zadanie dostarczy cholesterol do komórek, HDL natomiast zabiera jego nadmiar. Jeśli stężenie cząsteczek LDL jest zbyt wysokie, a HDL zbyt niskie, cholesterol zaczyna odkładać się na ściankach tętnic w postaci blaszek miażdżycowych, dlatego mówimy tutaj o "dobrym" i "złym" cholesterolu.
Cholesterol całkowity pokazuje poziom całego cholesterolu we krwi. Nadmiar wskazuje na ryzyko zaburzeń gospodarki lipidowej z wszelkimi tego konsekwencjami.
Lipidogram (profil lipidowy)
Lipidogram wykonuje się, aby ocenić stan gospodarki lipidowej organizmu. Odstępstwo od norm to sygnał, że grożą nam zaburzenia metaboliczne, a potem m.in. miażdżyca i schorzenia serca i naczyń (takie jak choroba wieńcowa, zawał serca, udar mózgu).
Prawidłowe poziomy cholesterolu we krwi u zdrowej dorosłej osoby:
- stężenie cholesterolu całkowitego poniżej 190 mg/dl (lub mniej niż 4,9 mmol/l)
- stężenie cholesterolu LDL poniżej 115 mg/dl (3 mmol/l)
- stężenie trójglicerydów poniżej 150 mg/dl (1,7 mmol/l)
Normy dla cholesterolu HDL są inne dla kobiet i inne dla mężczyzn:
- kobiety - stężenie cholesterolu HDL nie powinno być niższe niż 45 mg/dl (1,2 mmol/l)
- mężczyźni - stężenie cholesterolu HDL nie powinno być niższe niż 40 mg/dl (1 mmol/l)
Uwaga: wyniki z poszczegolnych laboratorów mogą się znieznacznie różnić. Dlatego należy zwrócić uwagę na normy przyjęte przez daną placówkę (zwykle są umieszczane na wydruku).
Niekiedy do lipidogramu, w którym oblicza się cholesterol całkowity, stężenie LDL i HDL oraz trójglicerydów, dodaje się także cholesterol VLDL (lipoproteiny o bardzo małej gęstości, very low density lipoproteins), cholesterol nie-HDL, liczbę cholesterolu LDL oraz stosunek stężenia cholesterolu całkowitego do stężenia frakcji HDL (tzw. wskaźnik Castelliego).
Interpretacją wyniku zajmuje się lekarz. Ogólnie można jednak powiedzieć, że stężenie cholesterolu całkowitego (TC) powyżej normy jest sygnałem, że grozi nam cukrzyca, niedoczynność tarczycy lub niewydolność nerek. Hipercholesterolemia jest czynnikiem rozwoju miażdzycy, a co za tym idzie - chorób układu krążenia. Zbyt niski poziom cholesterolu całkowitego (poniżej 114 mg/dl) towarzyszy natomiast zaawansowanej chorobie wątroby i nadczynności tarczycy.
Jesli chodzi o frakcję LDL, to jeśli nie przekracza poziomu 115 mg/dll oznacza niskie ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Zbyt duże stężenie trójglicerydów we krwi (powyżej 150 mg/dl) grozi zawałem serca i udarem mózgu w większym stopniu niż zbyt wysoki cholesterol. Bardzo wysoki poziom triglicerydów wskazuje, że istnieje ogromne ryzyko wystąpienia zapalenia trzustki. Nieprawidłowe stężenie trójglicerydów towarzyszą zwykle otyłości, cukrzycy typu 1 i typu 2, niedoczynności tarczycy, niewydolności nerek i zepołowi nerczycowemu.
Lipidogram - kiedy wykonać badanie
Lipidogram powinno się wykonać po raz pierwszy w wieku około 20 lat, aby sprawdzić, czy nie mamy pewnych rodzinnych obciążeń (dyslipidemia), badanie powtarzamy co 5 lat. Ponadto wykonanie lipidogramu zaleca się przy:
- chorobie niedokrwiennej serca
- nadciśnieniu tętniczym
- cukrzycy
- przewlekłej chorobie nerek
- przypadkami dyslipidemii w rodzinie.
Warto też wykonać to badanie po skończeniu 50. roku życia lub po menopauzie.
Jak się przygotować do badania? Badanie wykonuje się z krwi żylnej pobranej na czczo. Dlatego nic już nie jemy przez 12 godzin przed wizytą w laboratorium. Przedtem powinniśmy jednak jeść i pić to, co zwykle. Wtedy dopiero wynik będzie miarodajny.
