Sarkoidoza - choroba układu odpornościowego. Jakie daje objawy i jak leczyć sarkoidozę?

Sarkoidoza to choroba układu odpornościowego polegająca na powstawaniu wewnątrz różnych narządów tak zwanych ziarniaków, czyli grudek zapalnych o niewielkich rozmiarach. W zdecydowanej większości przypadków ziarniaki gromadzą się w płucach oraz węzłach chłonnych wnęk płuc. Mimo tego, że choroba jest znana już od ponad wieku, nadal nie udało się ustalić przyczyny choroby ani znaleźć sposobu na zahamowanie powstawania zmian chorobowych.

U osób chorych na sarkoidozę układ odpornościowy pod wpływem nieznanego czynnika zmienia sposób swojej pracy w taki sposób, że dochodzi do gromadzenia się limfocytów oraz makrofagów w grudki wewnątrz różnych narządów. Zmiany gromadzą się na przykład w wątrobie, śledzionie, w skórze, nerkach, śliniankach, a nawet gałkach ocznych. Szacuje się, że aż 90-97% przypadków sarkoidozy dotyczy gromadzenia się ziarniaków w płucach oraz węzłach chłonnych.

Sarkoidoza płucna to jedna z chorób płuc, które atakują osoby niepalące. Komórki, które tworzą zmiany chorobowe powodują rozpoczęcie stanu chorobowego ze względu na to, że wydzielają substancje zapalne. W niemal 30% przypadków choroba przebiega całkowicie bezobjawowo, a zmiany w narządach ustępują samoistnie. Samowyleczeniu najczęściej ulega ostra forma choroby. Sarkoidoza najczęściej dotyka osób w wieku od 20 do 30 lat, natomiast u kobiet występuje jeszcze drugi szczyt zachorowań w wieku od 50 do 60 lat.

Anatomia człowieka: płuca

Sposoby diagnostyki sarkoidozy

Diagnostyka sarkoidozy jest niezwykle trudna, ponieważ objawy choroby są bardzo podobne do objawów grypy, takich jak ogólne zmęczenie i osłabienie, suchy kaszel, nadwrażliwość oczu, zamazane widzenie, duszności, uszkodzenia skóry. Z tego względu sarkoidoza jest często mylona z alergią, grypą, zapaleniem stawów, gruźlicą czy innymi chorobami. Sarkoidozę często wykrywa się przypadkowo, podczas innych badań. Aby dokonać pełnej diagnozy konieczne jest wykonanie endoskopii, rtg, a czasami biopsji i badania poziomu wapnia we krwi. W przypadku guzów zlokalizowanych w oskrzelach przeprowadza się płukanie tych narządów. Podczas badania radiologicznego oceniane są zmiany występujące w narządach.

Sarkoidozę płucną dzieli się na pięć stadiów, w zależności od zmian, jakie są widoczne na zdjęciu rtg. Stadia te to:

• stadium 0: zmiany niewidoczne na zdjęciu rentgenowskim, średnica grudek nie przekracza 2 mm,
• stadium 1: zmiany występują w węzłach chłonnych wnękowych, nie obejmują płuc,
• stadium 2: zmiany występują w węzłach chłonnych oraz płucach,
• stadium 3: zmiany występują tylko w płucach,
• stadium 4: zmiany występujące w obrębie płuc prowadzą do ich zwłóknienia.

Powikłania sarkoidozy

Dolegliwości, jakie wywołuje sarkoidoza mogą być różne, w zależności od tego jaki narząd został objęty chorobą. Jeżeli ziarniaki zlokalizowane są w płucach skutkami mogą być na przykład niewydolność oddechowa, kaszel czy ból w klatce piersiowej. Jeżeli choroba objęła skórę, najczęściej występujące zmiany to bolesne, zaczerwienione nacieczenie, które występuje zazwyczaj poniżej kolan, na przedniej stronie podudzi. Sarkoidoza skóry może objawiać się również wypadaniem włosów, przebarwieniami warg, policzków, nosa i uszu, a także zmianami skórnymi w typie rybiej łuski.

W przypadku występowania ziarniaków w mięśniach, stawach lub kościach w okolicach tych odczuwany jest ból. Jeżeli sarkoidoza objęła serce, objawami są przede wszystkim uczucie kołatania, duszności, wrażenie trzepotania serca, natomiast jeżeli ziarniaki są zlokalizowane w obrębie układu nerwowego mogą występować bóle głowy, wymioty, nudności, a także objawy ucisku wewnątrz czaszki oraz porażenia nerwów czaszkowych.

Sarkoidoza może wywoływać również niewydolność serca, zaćmę, jaskrę, zrosty w okolicy między soczewką a tęczówką, niewydolność nerek, niewydolność nadnerczy oraz tarczycy. Sarkoidoza może prowadzić nawet do poważnych powikłań zdrowotnych.

Leczenie sarkoidozy

W wielu przypadkach leczenie sarkoidozy nie jest konieczne, ponieważ dochodzi do samoistnej remisji. Przyjmuje się, że u około 85% pacjentów choroba cofa się w ciągu 2 lat. Jeżeli leczenie jest niezbędne, najczęściej stosowane są glikokortykosteroidy. Leki te niestety często wywołują działania niepożądane. Gdy choroba występuje w ostrej formie i przebiega z obrzękiem i bólami stawów oraz gorączką, w pierwszej kolejności choremu podawane są niesteroidowe leki przeciwzapalne. W związku z tym, że przyczyna sarkoidozy jest jak do tej pory nieznana, w wielu przypadkach stosuje się leczenie objawowe, które łagodzi dolegliwości związane z chorobą, jednak nie likwiduje jej źródła.