Pomimo szeroko rozwiniętej medycyny gruźlica często jest chorobą śmiertelną. Najczęściej dotyka ona dzieci, pomiędzy 10 a 15 rokiem życia, oraz osoby starsze, często niedożywione, osoby palące papierosy, nadużywające alkoholu oraz narkotyków. Ryzyko wystąpienia gruźlicy występuje także u chorych na AIDS.
Bakterie gruźlicy są bardzo odporne na działanie antybiotyków, dlatego choroba jest taka trudna do wyleczenia.
Osoby najczęściej zarażają się gruźlicą od osób, które już są „nosicielami” prątków. Rozprzestrzeniają one chorobę poprzez kichanie, kaszel, a nawet mówienie czy śmianie się. W ten sposób wytworzone przez nich kropelki śliny, wraz z powietrzem przedostają się do układu oddechowego innego człowieka. Gruźlica może być przenoszona także przez dzikie zwierzęta lub krowy, dlatego istnieje także możliwość zarażenia się poprzez wypicie skażonego mleka.
Objawy gruźlicy
Podczas zarażenia prątkami gruźlicy można wyróżnić postać pierwotną i popierwotną, która pojawia się po kilku miesiącach a nawet latach od zakażenia. Bakterie gruźlicy w sprzyjających warunkach mogą utrzymywać się nawet kilka lat.
Gruźlica pierwotna - to pierwszy kontakt z czynnikiem ryzyka i zazwyczaj obejmuje płuca, część przewodu pokarmowego lub węzły chłonne. Najczęściej w tym typie gruźlicy pojawiają się takie objawy jak ból w klatce piersiowej, męczący kaszel, krwioplucie, gorączka, dreszcze, spadek masy ciała, bladość, szybsza męczliwość a także skurcze mięśni.
Gruźlica popierwotna ujawnia się po wielu latach od pierwszego zarażenia i dzieje się to najczęściej na skutek innego czynnika osłabiającego układ odpornościowy np. niedożywienia, alkoholizmu, AIDS, cukrzycy, białaczki, niewydolności nerek, chłoniaka. Ten stan powoduje rozsiew prątków gruźlicy prowadząc do zwłóknienia płuc, a w skrajnych i ciężkich przypadkach nawet do zgonu. Początkowe objawy gruźlicy mogą być mylone ze zwykłym przeziębieniem, a także mogą być nawracające. Gruźlica zaawansowana objawia się ciężkim stanem i nasilonymi objawami.
Badania wykazują że w przypadku 25 proc. pacjentów cierpiących na gruźlicę płuc, może się ona rozprzestrzeniać na inne narządy i układy. Najczęściej dotyka opłucnej, ośrodkowego układu nerwowego doprowadzając do wystąpienia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, układu moczowo-płciowego, układu kostnego.
Gruźlica kości - jest najczęściej po gruźlicy płuc, występującą postacią choroby. Prątki gruźlicy najczęściej atakują kręgi kręgosłupa, staw biodrowy, staw kolanowy i śródstopie. Do zakażenia układu kostnego dochodzi poprzez krew. Bardzo często prątki żyją w uśpieniu i ujawniają się dopiero po kilku latach. Początkowe stadium choroby często jest bezobjawowe. Czasem pojawia się ból kości, który często jest mylony z innymi chorobami np. grypą. W trakcie rozwoju choroby pojawia się obrzęk w miejscu zaatakowanym chorobą.
W przebiegu gruźlicy układu kostnego może dojść do rozwoju choroby Potta. Jest to gruźlica kręgosłupa która powoduje silny ból, sztywność, a w przebiegu choroby może dojść do zniszczenia kręgów międzykręgowych, złamań kręgosłupa, ucisku na rdzeń kręgowy i paraliżu dolnej części ciała. W celu diagnozy gruźlicy kości wykonuj się badanie RTG, tomografię komputerową oraz rezonans magnetyczny. Dodatkowo zleca się również morfologię krwi w celu oceny ilości markerów stanu zapalnego (OB).
Gruźlica skóry - jest kolejną postacią choroby gruźlicy. Może występować razem z gruźlicą płuc lub jako choroba samodzielna. Gruźlica skóry ma bardzo zróżnicowany obraz kliniczny, a w zależności od objawów można wyróżnić różne postacie gruźlicy skóry:
- gruźlica toczniowa - najczęściej występująca odmiana gruźlicy skóry. Zmiany skórne występują w postaci żółto-brunatnych guzków toczniowych. W tym typie gruźlicy powstają owrzodzenia które z czasem bliznowacieją, a w przyszłości mogą skutkować rozwojem raka skóry.
- gruźlica brodawkująca - może występować u osób o dużej odporności przeciwgruźliczej. Zakażenie jest zewnątrzpochodne, a zmiany często przypominają brodawki skórne. Charakterystyczny jest dla nich naciek zapalny który narasta stosunkowo szybko, powodując zniekształcenia. Ten typ gruźlicy często dotyka skóry rąk lub stóp.
- gruźlica rozpływna - występująca u osób ze znaczną odpornością przeciwgruźliczą. Objawia się wystąpieniem guza w tkance podskórnej, który rosnąc przebija się na zewnątrz. Charakterystyczne dla tego typu są przetoki i owrzodzenia.
Gruźlica dziecięca tak samo jak u dorosłych rozwija się poprzez zakażenie organizmu bakteryjnymi prątkami gruźlicy. Według przeprowadzanych badań najczęściej chorują dzieci w wieku 15-19 roku życia. Gruźlica dziecięca tak samo jak i u dorosłych początkowo ma niejednoznaczne objawy. Pierwsze z nich to stany podgorączkowe, pocenie się, długotrwały kaszel, utrata masy ciała. Objawy gruźlicy zaawansowanej są zależne od jej dokładnej lokalizacji.
Diagnostyka gruźlicy
Diagnostyka gruźlicy opiera się na badaniach RTG (najczęściej klatki piersiowej). Bardzo często przeprowadza się tzw. próbę tuberkulinową oceniając odpowiedź immunologiczną organizmu na bakterie gruźlicy. Ostatecznym potwierdzeniem choroby jest wykonanie diagnostyki mikrobiologicznej. Pełna diagnoza trwa ok 2-4 miesięcy. Częstym materiałem pobierający do badania jest plwocina chorego.
Badania polegają na hodowli bakterii na odpowiednio przygotowanej pożywce mikrobiologicznej oraz późniejszej ocenie i identyfikacji.
Leczenie gruźlicy
Leczenie choroby jaką jest gruźlica opiera się głównie na podawaniu leków przeciwgruźliczych. Podstawą jest jak najszybsze zwalczanie prątków powodujących chorobę, zapobieganie lekooporności oraz usunięcie z organizmu resztek prątków gruźlicy, przebywających w uśpieniu. Dodatkowo stosuje się leki przeciwzapalne. Po zakończonym leczeniu często przeprowadza się test na obecność bakterii. Jeżeli wynik jest negatywny, leczenie uznaje się za skończone, jeżeli jednak jest pozytywny - musi być kontynuowane.
Niestety, bardzo częstą przeszkodą w leczeniu gruźlicy jest pojawianie się prątków lekoopornych.
Profilaktyka gruźlicy
Aby w pełni uchronić się przed zarażeniem gruźlicą powinno się przeprowadzać odpowiednie leczenie wszystkich chorych. Bardzo często pomocne okazuje się także stosowanie szczepionki przeciwgruźliczej BCG.
