Na czym polega katatonia oraz jakie są jej przyczyny?
Katatonia jest to choroba, polegająca na zwiększonym lub zmniejszonym, w stanie spoczynku, napięciu mięśni. Schorzenie wzięło swoją nazwę z greki, gdzie "kata" oznacza całkowicie, a "tonikos" - napięcie. Katatonię po raz pierwszy opisał niemiecki psychiatra Karl Ludwig Kahlbaum w 1874 roku.
Katatonia, czyli zaburzenia aktywności ruchowej, bardzo często towarzyszą chorobom psychicznym, takim jak schizofrenia (istnieje schizofrenia katatoniczna), zaburzenia afektywne, metaboliczne, zaburzenia wynikające z choroby mózgu (najczęściej jest to opryszczkowe zapalenie mózgu), czy stanach zapalnych i infekcjach ośrodkowego układu nerwowego. Ponadto, katatonia może być skutkiem infekcji ogólnych organizmu oraz zaawansowanej niewydolności krążenia, a często towarzyszy demencji. Co ciekawe, opisane zostały przypadki wystąpienia objawów katatonii u osób z silną niedoczynnością tarczycy, a także przy nadczynności tarczycy, chorobie Gravesa-Basedowa.
Katatonia - objawy
Katatonia to schorzenie, które przejawia się najogólniej poprzez zmianę aktywności ruchowej. Dawniej, występowanie wszelkich nietypowych oraz bezcelowych ruchów ciała, nagłe spowolnienie organizmu czy osłupienie pacjenta określane były katatonią. Obecnie, literatura określa już poszczególne objawy katatonii, dzięki czemu chorobę dużo łatwiej zdiagnozować. Oznaki tego schorzenia, można podzielić na hipokinetyczne (polegające na spowolnieniu lub zatrzymaniu aktywności organizmu) oraz hiperkinetyczne, czyli nadmierną, bezcelową aktywność ciała pacjenta.
Hipokinetyczna odmiana katatonii objawia się poprzez:
- Tzw. postawę katatoniczną, czyli dziwną, nienaturalną pozycję, którą pacjent przyjmuje oraz utrzymuje przez pewien długi czas
- Sztywność katatoniczną - często chodzącą w parze z postawą katatoniczną, czyli silny opór organizmu przed zmianą nienaturalnej pozycji
- Osłupienie katatoniczne - pozostawanie nieruchomo przez długi czas w pewnej, często dziwnej pozycji oraz brak kontaktu werbalnego z pacjentem. Osłupieniu katatonicznemu towarzyszy również nieruchoma mimika twarzy
- Giętkość woskową - utrzymywanie przez pacjenta pozycji, którą nadała mu inna osoba
- Bardzo wolne oraz ciche mówienie, często całkowite milczenie
Z kolei drugi rodzaj katatonii, czyli odmiana hiperkinetyczna może przejawiać się poprzez:
- Nadpobudliwość katatoniczną - czyli wykonywanie bezcelowych, chaotycznych ruchów organizmu, nadmierną aktywność pacjenta, która nie jest spowodowana żadnym czynnikiem zewnętrznym. Nadpobudliwość katatoniczna objawia się również poprzez dziwaczną, nieskoordynowaną mimikę twarzy. Najostrzejszą formą tego objawu jest tzw. szał katatoniczny
- Echolalia - powtarzanie słów, zwrotów, wypowiedzianych przez inne osoby
- Echopraksja - nieświadome powtarzanie ruchów przez chorego, które wykonała inna osoba w jego towarzystwie
Osoby, u których występują powyższe objawy katatoniczne, czasami mają również zaburzoną świadomość oraz majaczą. Bardzo często cierpią na różne halucynacje oraz omamy. Ponadto, hiperkinetycznej postaci katatonii czasami towarzyszy krzyk chorego, miotanie się czy nawet agresja.
Bardzo ważna jest obserwacja chorego - może zdarzyć się, że opisanym powyżej objawom towarzyszy wysoka gorączka, zaburzenia metaboliczne lub nadmierna potliwość. To bardzo niebezpieczne oznaki, które świadczą o ostrej odmianie katatonii, która może prowadzić nawet do śmierci pacjenta. Ostra odmiana katatonii spowodowana jest zatruciem substancjami psychoaktywnymi, infekcjami organizmu lub urazem ośrodkowego układu nerwowego i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.
Jak leczyć katatonię?
Leczenie katatonii uzależnione jest od stopnia nasilenia objawów, które zostały zaobserwowane u chorego, a także choroby, która towarzyszy tym objawom. Bardzo często katatonia występuje razem ze schizofrenią. Leczenie tego schorzenia polega głównie na stosowaniu środków farmakologicznych. Choremu podaje się leki z grupy przeciwpsychotycznych. W przypadku ostrej odmiany katatonii, często stosuje się elektrowstrząsy.
