Układ limbiczny nazywany jest również układem rąbkowym lub brzeżnym. W jego skład wchodzą przede wszystkim:
- hipokamp - odpowiada za pamięć i zapamiętywanie;
- ciało migdałowate - decyduje o naszych emocjach oraz uczuciach;
- przegroda przezroczysta - nasila wrażliwość na bodźce otoczenia, może odpowiadać za napady agresji;
- węchomózgowie - ma bezpośrednie połączenie ze zmysłem powonienia, zbudowane jest z części obwodowej (opuszka węchowa) oraz korowej;
- prążek krańcowy - to część ciała migdałowate, zbudowane jest z istoty szarej, wielkość jego jądra pomaga zdefiniować płeć, u osobników płci męskiej aż o 75 proc. większe
- część jąder wzgórza - są częścią wzgórza, które odbierają bodźce zmysłowe (poza bodźcami węchowymi i zapachowymi) i przekazują je do kory mózgowej,
- podwzgórze - odpowiada za produkuje i wydzielanie neurohormonów, poprzez przysadkę mózgową łączy w sobie funkcje układu nerwowego oraz wewnątrzwydzielniczego; do jego najważniejszych zadań należy regulowanie licznych procesów metabolicznych, kontroluje głód, rytm okołodobowy, pragnienie, sen, temperaturę ciała oraz zachowania rodzicielskie.
Układ limbiczny - jakie pełni funkcje w organizmie?
Do najważniejszych zadań układu limbicznego należy kontrola nad pamięcią oraz emocjami. Za to, co pamiętamy i jak zapamiętujemy odpowiada przede hipokamp. To tak naprawdę dwa narządy, które stanowią część mózgowia. Jeden znajduje się w prawej półkuli mózgu, drugi w lewej. Hipokamp analizuje i przetwarza dane oraz świeże informacje, które to do nas docierają. Także w nim zachodzą procesy związane z przetwarzaniem pamięci krótkotrwałej (popularnie określanej jako świeża). To także on decyduje także o tym, co zostanie przeniesione i zachowane w obrębie pamięci długotrwałej.
Drugą równie ważną co hipokamp układu limbicznego jest ciało migdałowate, które ma ścisły związek z emocjami. To ciało migdałowate odbiera i analizuje wszystkie czynniki czy bodźce, które docierają do mózgu. Od jego oceny zależy czy będziemy radośni, zadowoleni, czy wypełni nasz euforia czy też strach i lęk. Ściśle współpracuje z hipokampem, aby dokonać oceny często wykorzystuje zapisane przez hipokamp sytuacje czy zdarzanie i nawet podstawie determinuje nasze zachowanie i emocje, które odczuwamy.
Funkcje układu limbicznego nie ograniczają się jednak tylko do zapamiętywania czy kontroli emocji czy uczyć, jakie odczuwamy. Układ limbiczny ma wpływ na orientację przestrzenną oraz uczestniczy w procesach, które zachodzą w obrębie autonomicznego układu nerwowego czy na układ wewnątrzwydzielniczy, czy na to kiedy i jakie hormony są wytwarzane. Oddziałuje także na nasze popędy. W dużej mierze decyduje o tym, kiedy jesteśmy głodni i powinniśmy coś zjeść. Wpływa także na to kiedy mamy ochotę na seks. Zdaniem badaczy to właśnie układ limbiczny jest związany z występowaniem u nas motywacji do różnych działań, być może też swój udział w rozwijających się u niektórych osób uzależnień.
Tak szeroki zakres funkcji układu limbicznego wynika z tego, iż pomiędzy poszczególnymi jego elementami funkcjonują bardzo liczne połączenia.
Układ limbiczny - do czego może doprowadzić jego uszkodzenie?
Mimo że od okrycia układu limbicznego minęło już bardzo dużo to tak samo, jak cały ludzki mózg stanowi on sporą zagadkę dla naukowców i lekarzy. Choć przeprowadzono już bardzo wiele badań to jego funkcje oraz działanie nie zostały do końca poznane i dalej stanowią wielką tajemnicę. Niektóre badania dość wyraźnie wskazują, że uszkodzenie lub zmiany w obrębie układu limbicznego mogą mieć związek z niektórymi chorobami. Łączy się go z niektórymi postaciami padaczki - przede wszystkim z padaczką skroniową - dość często u chorych obserwowane są zmiany sklerotyczne hipokampa.
Przypuszcza się zmiany degeneracyjne, które pojawiają się w układu limbicznego mogą być z kolei związane z zaburzeniami otępiennymi, w tym z chorobą Alzheimera. Różne rodzaju nieprawidłowości w obrębie układu limbicznego mogą wpływać na zdrowie psychiczne i występowanie niektórych zaburzeń psychicznych. Wśród nich najczęściej wymienia się zaburzenia psychotyczne, zaburzenia lękowe czy afektywne oraz ADHD.
Znane są przypadki pacjentów ze schizofrenia, u których objętość struktur układu limbicznego - w porównaniu do osób zdrowych - była zmniejszona.
