Dializa otrzewnowa - na czym polega?
Jest metodą leczenia nerkozastępczego w sytuacji, gdy zaawansowana choroba nerek nie poddaje się już innemu leczeniu i powoduje poważne zaburzenia w organizmie. W ciele chorego zaczynają się wtedy gromadzić w nadmiarze toksyczne związki oraz płyny, których niewydolne nerki nie są już w stanie usunąć. Dializa staje się wtedy metodą ratującą życie. Dzięki temu zabiegowi usuwa się z krwi i innych płynów ustrojowych szkodliwe substancje, takie jak mocznik, fosforany i inne.
Dializa polega na przepływie płynów pomiędzy roztworami o większym i mniejszym stężeniu, przedzielonymi półprzepuszczalną błoną. W tym wypadku substancją oczyszczaną jest krew, a drugą - roztwór z elektrolitami o stężeniu zbliżonym do stężenia wody w osoczu krwi. Istnieją dwa rodzaje dializ: zewnątrzustrojowa (hemodializa), wykonywana przy pomocy urządzenia zwanego "sztuczną nerką" oraz dializa otrzewnowa (wewnątrzustrojowa), w której roztwór dializacyjny wprowadzany jest do jamy otrzewnej.
Dializa otrzewnowa wymaga wcześniejszego wszczepienia do jamy brzusznej specjalnego cewnika. Jest to elastyczna rurka, którą na kilka miesięcy przed planowaną pierwszą dializą wprowadza chirurg. Wnętrze ciała wyścieła otrzewna, czyli cienka błona utrzymująca narządy wewnętrzne w odpowiednim położeniu. Zbudowana jest z dwóch blaszek, z których jedna zewnętrzna (otrzewna ścienna), wyściela ściany jamy brzusznej, a wewnętrzna (otrzewna trzewna) pokrywa narządy. Pomiędzy tymi blaszkami znajdują się niewielkie ilości płynu surowiczego, dzięki czemu obie warstwy mogą swobodnie ślizgać się przylegając do siebie. W otrzewnej znajdują się liczne naczynia włosowate i to tam dochodzi do wymiany płynów przez półprzepuszczalną błonę, która działa jak filtr. Powierzchnia otrzewnej wynosi około 1-2 metrów kwadratowych, porównywalna jest zatem z powierzchnią skóry.
Dializa otrzewnowa polega na wprowadzeniu do jamy otrzewnej płynu dializacyjnego i wypuszczeniu go po pewnym czasie, gdy dojdzie do wymiany substancji z przepływającą przez naczynia włosowate krwią.
Wśród zalet dializy otrzewnowej jest to, że chory może pracować, a nawet podróżować lub ćwiczyć po odpowiednich przygotowaniach. Zachowuje też lepszą jakość życia, mimo konieczności ciągłego wykonywania zabiegu. Przeciwwskazaniem są natomiast liczne przebyte operacje jamy brzusznej, po których pozostały rozległe blizny, zrosty lub przetoki. A także: otyłość, zapalenia skóry na brzuchu, przepukliny, zmiany torbielowate w nerkach oraz całkowite zatrzymanie moczu.
Dializa otrzewnowa wymaga wcześniejszych przygotowań
Na co najmniej dwa miesiące przed planowaną dializą choremu wszczepia się do jamy otrzewnej miękką rurkę, która posłuży do wprowadzania i wypuszczania płynu dializacyjnego. Można ją wszczepiać dwiema metodami: chirurgiczną lub laparoskopową. Tę rurkę należy utrzymywać w czystości, ponieważ dość częstym powikłaniem jest zakażenie tkanek wokół cewnika oraz zakażenie jamy otrzewnej, noszące nazwę dializacyjnego zapalenia otrzewnej. Ponadto dializa otrzewnowa wykonywana jest w domu, zatem wymaga wcześniejszego przeszkolenia osób towarzyszących, w tym zdobycia umiejętności rozpoznawania powikłań. Do dializy powinno się przygotować jedno sterylne pomieszczenie, wykorzystywane tylko do tego celu.
W naszym filmie mówimy jak zbudowane są nerki.
Dializa otrzewnowa - jak przebiega?
Istnieją dwa główne rodzaje dializy otrzewnowej: przerywana i ciągła. Dializa przerywana wykonywana jest co 1-2 dni i trwa od 8 do 12 godzin. W trakcie jednego cyklu roztwór dializacyjny jest wprowadzany i wyprowadzany z jamy otrzewnej około 10-20 razy automatycznie lub półautomatycznie. Taka dializa wykonywana jest w sytuacjach nagłych i wymaga obecności w szpitalu. Natomiast dializa otrzewnowa ciągła może już być wykonywana w domu i składa się z 3-6 cykli dziennie, podczas których roztwór dializacyjny znajduje się w jamie otrzewnowej przez 4 do 8 godzin. Krew oczyszczana jest powoli i w sposób ciągły, podobnie do naturalnego działania organizmu.
Dializa otrzewnowa umożliwia nie tylko przebywanie w domu, ale także podróże, co jednak wymaga odpowiednich przygotowań. Sama wymiana płynu jest bezbolesna. Płyn dializacyjny znajduje się w specjalnym plastikowym pojemniku, który podłącza się do cewnika. Po wpuszczeniu płynu do jamy otrzewnej cewnik zamyka się hermetycznie. Po upływie kilku godzin cewnik zostaje ponownie podłączony do pustego worka, do którego spływa z jamy otrzewnej płyn zawierający toksyny z oczyszczanej krwi. Następnie podłącza się kolejny worek ze świeżym płynem dializacyjnym.
Wyróżnia się następujące techniki wykonywania dializy otrzewnowej:
- ciągła ambulatoryjna dializa otrzewnowa (CADO)
- nocna/automatyczna dializa otrzewnowa (NADO/ADO)
- przerywana dializa otrzewnowa (PDO)
- ciągła cykliczna dializa otrzewnowa (CCDO)
- dializa typu "tidal" (TDO)
- ciągła ekwilibracyjna dializa otrzewnowa (CEDO)
- ciągła przepływowa dializa otrzewnowa (CPDO)
Przy wymianie płynu dializacyjnego można używać niewielkiego urządzenia o nazwie cykler, które umożliwia nocną, automatyczną dializę otrzewnową. Wybór odpowiedniej metody ustala lekarz w porozumieniu z pacjentem i jego opiekunami.
Dializa otrzewnowa - powikłania
Po pewnym czasie stosowania dializy otrzewnowej przepuszczalność błony otrzewnej spada i konieczne staje się przejście na hemodializę.
Wśród powikłań znajdują się:
- zakażenia tkanek wokół cewnika
- zakażenia jamy otrzewnej
- przepukliny brzuszne
- bóle pleców
- wyciekanie płynu dializacyjnego
- zaburzenia metaboliczne, w tym zaburzenia gospodarki elektrolitowej
Zakażenia leczy się antybiotykami, ale nawracające zapalenia otrzewnej wymagają wyjęcia cewnika i rozpoczęcia dializ zewnątrzustrojowych.
