Dializa

Postêpowanie terapeutyczne zastêpuj±ce czynno¶æ nerek stosowane przy ostrej lub przewlek³ej niewydolno¶ci nerek powoduj±cej bardzo powa¿ne zaburzenia równowagi organizmu, niekwalifikowane do leczenia innymi metodami i zagra¿aj±ce ¿yciu chorego.

Artyku³ jest czê¶ci± publikacji pochodz±cej z nowej serii Biblioteki Gazety Wyborczej pt.: Wielka Encyklopedia Medyczna, któr± nabyæ mo¿na w Kulturalnym Sklepie lub w ka¿d± ¶rodê w kiosku

Dializa pozwala na usuniêcie z krwi (oraz p³ynów ustrojowych) substancji, które powinny byæ eliminowane z organizmu, a których nerki nie s± w stanie wydaliæ w wystarczaj±cej ilo¶ci i w odpowiednim czasie. Znalaz³a ona równie¿ zastosowanie w wielu sytuacjach, w których konieczne jest wyeliminowanie z organizmu substancji toksycznych podlegaj±cych dializie lub w których zachodzi konieczno¶æ unormowania zmienionego sk³adu p³ynów ustrojowych. Dializa polega na przep³ywie substancji miêdzy dwoma roztworami wodnymi, oddzielonymi jeden od drugiego pó³przepuszczaln± b³on±, umo¿liwiaj±c± przep³yw substancji z roztworu, w którym jej stê¿enie jest wiêksze, do tego, w którym jej stê¿enie jest mniejsze lub znikome. ¦ci¶lej, jedn± z substancji jest krew, która musi zostaæ oczyszczona, a drug± jest roztwór zawieraj±cy > elektrolity w stê¿eniu zbli¿onym do stê¿enia wody w osoczu krwi (> osocze). Istniej± dwa typy dializ: dializa otrzewnowa oraz hemodializa. W dializie otrzewnowej, wewn±trzustrojowej, roztwór dializacyjny jest wprowadzany do wnêtrza jamy otrzewnowej (> otrzewna) pacjenta; w hemodializie roztwór dializacyjny oraz krew chorego, oddzielone od siebie sztuczn± b³on±, przep³ywaj± w aparacie pozaustrojowym.

Dializa otrzewnowa

W tym typie dializy wymiana z krwi±, przep³ywaj±c± przez naczynia w³oskowate otrzewnej, zachodzi przez jej ¶ciany ograniczone b³on±. Powierzchnia b³ony otrzewnowej to 1-2 m kw., co odpowiada w przybli¿eniu powierzchni skóry. Roztwór dializacyjny (1,5-2 l) jest wprowadzony do jamy otrzewnowej za pomoc± cewnika (> cewnik); po pewnym czasie zostaje on odprowadzony i zast±piony ¶wie¿ym. Wyró¿nia siê dwa przebiegi dializy otrzewnowej: przerywany i ci±g³y. Dializa otrzewnowa przerywana sk³ada siê z powtarzalnych co 24-48 godz., trwaj±cych 8-12 godz., cyklów oczyszczania. Roztwór dializacyjny jest wprowadzany i odprowadzany 10-20 razy podczas cyklu, automatycznie lub pó³automatycznie. Dializa otrzewnowa przerywana jest zarezerwowana dla przypadków nag³ych oraz przypadków ostrej niewydolno¶ci nerek; wymaga hospitalizacji chorego. Dializa otrzewnowa ci±g³a sk³ada siê z 3-6 cyklów dializacyjnych dziennie, podczas których roztwór pozostaje w jamie otrzewnowej przez 4-8 godz. Dziêki temu oczyszczanie krwi jest powolne, stopniowe oraz ci±g³e, co upodabnia je do oczyszczania fizjologicznego. Procedura jest bardzo prosta i mo¿e zostaæ przeprowadzona przez pacjenta w domu lub, przy odpowiedniej organizacji, tak¿e w podró¿y. Dializa otrzewnowa ci±g³a zapewnia mo¿liwo¶æ rehabilitacji nie tylko klinicznej, ale i spo³ecznej. Kolejnym krokiem ku likwidacji kosztów socjalnych jest wprowadzenie automatycznej dializy otrzewnowej (APD), przeprowadzanej w nocy, podczas snu, w domu pacjenta, przy u¿yciu odpowiedniego urz±dzenia. Dziêki temu terapia nie wp³ywa ujemnie na czynno¶ci zawodowe oraz ¿ycie prywatne pacjenta.

Hemodializa

Hemodializa jest przeprowadzana za pomoc± urz±dzenia zwanego "sztuczn± nerk±", sk³adaj±cego siê z trzech elementów: pojemnika z p³ynem dializacyjnym, filtra, obiegu hematycznego zapewniaj±cego przep³yw krwi do dializatora i z powrotem do pacjenta. Dostêp do uk³adu naczyniowego w celu przetoczenia krwi od i do pacjenta mo¿e byæ ró¿ny: cewnikowanie ¿y³ centralnych (takich jak ¿y³a udowa czy podobojczykowa) lub specjalny przeszczep ¿y³y, wskutek którego powiêksza siê arteria, daj±c ³atwy dostêp do naczyñ krwiono¶nych, np. w nadgarstku, z których przy cewnikowaniu bêdzie móg³ korzystaæ nawet pacjent. Mo¿liwo¶æ ta jest wygodna zw³aszcza w leczeniu przewlek³ej niewydolno¶ci nerek, przy której dializa musi byæ przeprowadzana trzy razy w tygodniu do koñca ¿ycia. Najlepsz± terapi± przy niewydolno¶ci nerek pozostaje przeszczep nerki, lecz liczne i skomplikowane procedury prawne i organizacyjne sprawiaj±, ¿e rozwi±zanie to nie jest na razie dostêpne dla wszystkich pacjentów.