Zatrzymanie moczu to stan, gdy nie możesz opróżnić pęcherza moczowego. Nie jest do końca precyzyjne, gdyż nie rozstrzyga choćby czy jest on pełny, a odpływ utrudniony, czy też doszło np. do zatrzymania produkcji moczu. Stąd lekarze często posługują się także pojęciami:
- skąpomocz
- bezmocz
- ostre zatrzymanie moczu
Skąpomocz (łac. oliguria) to stan, gdy osoba dorosła na dobę oddaje ok. pół litra moczu (przy normie ok. 1,5 litra). Bezmocz (anuria) to spadek do 100 ml na dobę.
Ostremu zatrzymaniu moczu najczęściej towarzyszy silny ból, nie tylko przy próbie mikcji (oddania moczu). Problem pojawia się nagle i najczęściej zatrzymanie jest od razu całkowite (nie ma nawet paru kropelek, słabszego strumienia, itp.). To częste powikłanie kamicy moczowej lub gruczolaka stercza, prawdopodobnie wymagających interwencji chirurgicznej. Stąd: chory powinien jak najszybciej trafić do szpitala.
Zatrzymanie moczu - objaw alarmujący
O skąpomoczu u niemowląt mówi się przy oddawaniu moczu poniżej 1ml na godzinę, na każdy kilogram ciała. U dzieci starszych - 0,5 ml. Generalnie trudno to ocenić w warunkach domowych. Jeśli jednak pielucha jest sucha przez kilka godzin, inaczej niż dotychczas, rodziców powinno to zaniepokoić. Jeśli macie w domu precyzyjną wagę, można sprawdzić czy dziecko rzeczywiście nie oddało moczu (od wagi pieluchy zużytej odliczamy wagę nowej).
Starsze dziecko powinno siusiać 5-7 razy na dobę. Kilkugodzinna przerwa w oddawaniu moczu z pewnością powinna nas zainteresować i skłonić do szybkiego kontaktu z lekarzem. Nie wahaj się dzwonić na pogotowie. Dowiesz się, co robić i ewentualnie gdzie dojechać samodzielnie.
Człowiek nie może nie oddawać moczu. Nerki są kluczowym filtrem całego organizmu. Jeśli układ moczowy nie będzie dłużej pracował sprawnie, życie jest zagrożone, choćby w wyniku zaburzeń wodno-elektrolitowych.
Przyczyny zatrzymania moczu
Wiele osób przestaje oddawać mocz w ilości dotychczasowej przy wysokiej gorączce i innych stanach zagrożonych odwodnieniem, jak np. wymioty czy biegunka.
Należy przy tym pamiętać, że samo odwodnienie zagraża zdrowiu, a skrajne: życiu. Jest szczególnie niebezpieczne u dziecka, a może do niego doprowadzić nieodpowiednia ilość dostarczanych płynów.
Sprawdź, ile płynów powinno spożywać twoje dziecko
Do częstych przyczyn zatrzymania moczu u dzieci należą:
- złogi (kamienie) w drogach moczowych,
- zaburzenia neurologiczne i czynnościowe (tzw. pęcherz neurogenny),
- zakażenie układu moczowego,
- stany zapalne zewnętrznych narządów płciowych.
U dorosłych, gdy dochodzi do zatrzymania moczu, rozważa się czynniki neurologiczne, np. udar, choroby mózgu, ucisk w obrębie kręgosłupa, powodujący, że chory przestaje kontrolować pęcherz.
U mężczyzn problem występuje częściej niż u kobiet, ze względu na budowę cewki moczowej (u panów łatwiej o jej niedrożność - jest dłuższa i węższa niż u kobiet). Wspomniana wcześniej kamica i problemy z gruczołem prostaty,, ale także opryszczka narządów płciowych sprzyjają zatrzymaniu moczu u panów.
Przyczyny zatrzymania moczu u kobiet to także:
- choroby zapalne krocza,
- zapalenie cewki moczowej,
- zaburzenia czynności mięśnia wypieracza,
- silne zaparcia,
- stan przedrzucawkowy u ciężarnych (uwaga! stan zagrożenia życia)
- problem z oddawaniem moczu po zabiegu ginekologicznym, także cesarskim cięciu (zwykle przechodzi szybko i samoistnie, ale wymaga intensywnej obserwacji pod kątem ewentualnego uszkodzenia moczowodów, stąd po zabiegu kobiety są zachęcane do jak najszybszego oddania moczu, by problem wykluczyć).
Inne przyczyny
- skąpomocz pochodzenia przednerkowego, czyli nieraz bardzo ciężkich zaburzeń w krążeniu nerkowym, które utrudniają wytwarzanie moczu, jak wstrząs czy niewydolność serca,
- skąpomocz pochodzenia nerkowego, czyli skutek uszkodzenia struktury nerek, np. ostra i przewlekła niewydolność nerek, kłębuszkowe lub śródmiąższowe zapalenie nerek, mocznica, wodonercze,
- skąpomocz pochodzenia pozanerkowego, jak złośliwe nadciśnienie tętnicze, sarkoidoza,
- zrosty pooperacyjne,
- choroba pasożytnicza (schistosomatoza),
- skutek uboczny stosowania leków, np. przeciwhistaminowych, przeciwdepresyjnych, przeciwbólowych.
Zatrzymanie moczu - leczenie
Niezależnie od przyczyny dla zdrowia i życia pacjenta w pierwszej kolejności istotne jest jak najszybsze zapewnienie odpływu moczu.
Uwaga, bywa, że pacjenci, u których doszło do zatrzymania moczu sądzą, że problem zmienił charakter i teraz cierpią na nietrzymanie moczu. Tymczasem to tzw. moczenie paradoksalne, nietrzymanie moczu z przepełnienia. Jeśli dalsze powiększanie się pęcherza moczowego nie jest już możliwe, mocz mimowolnie wypływa z przepełnionego zbiornika.
Jeśli w cewce moczowej stwierdza się fizyczną przeszkodę (np. kamień, ciało obce), usuwa się ją i przepływ moczu zostaje przywrócony.
Przy stanach trudniejszych diagnostycznie, wymagających długotrwałego leczenia, także narządów odległych, doraźnie problem rozwiązuje się za pomocą cewnikowania.
Przy braku możliwości założenia cewnika, problemie przewlekłym, konieczna bywa cystostomia nabłonkowa (urostomia moczowodowa). Pacjent z systostomią wymaga regularnej opieki w poradni urologicznej.
